Bonda Sabana
| Bonda Sabana |
|
An b’a siri an dusukun na k’a fÉ imaama ye diine lasili dÉ ye, limaaniya te dafa k’a sÉrÉ I m’a siri I dusuku na, w’a te ben I ka faaw ni sÉmÉgÉw ni lamÉbaaw ladege, u mana kÉrÉ ka bonpa cogo o cogo, o toyi a lajeli ni hakili ye o be waajibiya I n’a fÉ kelenbantiya ni nabipumaya be waajibiya cogo min na.
A mana dÉgÉya cogo o cogo, I k’a dÉn baaligu yamaroyalen kan ferelen ka bÉ sariya yamaroyaw juru la, minu waajibiyalen do a kan, o be sabati n’a siri ye dusukunna k’a fÉ maa munu ye kira ka nÉnabilaw ye, sabatili ni banni fan fe, ali ni mÉgÉw sÉnna a ma k’a sabati walima u banna a ma o tuma na n’a ma ke lasili ye diine lasiliw la, a te ben ladegeli ka ke u ka pemÉgÉya ni nÉnabilaya sinsini na – ka faa ni somÉgÉw ni lamÉbagaw ladege – k’a sabu ke lasili do tipe yere la, I k’a dÉn imaama dusukunasiri be waajibiya ni yÉrÉ fan fe, a kan be baaligu yamaroyalen kan fereli ma ka bÉ sariya yamaroya waajibiyalen ma, a yerekun kan danganeya la, min yamaroya bÉla Ala yÉrÉ – a ka se kÉrÉtalen do – wa waajibi do hakili yere fana na, w’o sariya yamaruyaw bee dÉnnen te sira danganiyalen kan, o de la a te ben abada f’an ka segin ka taa mÉgÉ ma an be danganniya n’an kan fereli ye ka bÉ sariya yamaroyaw juru la n’olu labatoli ye,n’o ma ke Imaamu ye - pemÉgÉ nÉnabila – imaamiya taabolo mÉgÉw ka sira la walima u pÉgÉnna were ka taabolo sira la.
I n’a f’an b’a siri an dusukun na k’a f’a b’I n’a fÉ nabipumapa, nÉgÉya do ka bÉ Ala yÉrÉ – a ka se kÉrÉtalen do – a te ben abada fÉ Imaamu kandalikela ka sÉrÉ waati bee la min be bila nabipuma nÉ na, a ka baaraw n’a ka mÉgÉ kanda la ka taa fen ma gilanni ni kunandiya be min na panamaya fila kÉnÉ - jipe ni laahara – wa fen min be nabipuman bolo pemÉgÉya kunkelen na o fana be Imaamu bolo, n’a be f’o ma ko (wilaaya Aama) mÉgÉw kan, walasa k’u ka kow dabali ani k’u ka nafaw fana laben u ye ani ka kilenneya jÉ u ni pÉgÉn ce, ani ka tÉnpÉni ni juguya wili ka b’u ni pÉgÉn ce.
Ni cogoya in na, an b’a fÉ ko imaamuya ye nabipumapa samani ye ka taa pefe wa dalilu min be cidenw ni nabipumaw cili ke waajibi ye, o kelen de fana be Imaamu ka sabati waajibiya kira kÉfe.
O de la an b’a fÉ ko: Imaamu te sabati fÉ n’a kela sariya kumakan ye, ka bÉ Ala yÉrÉ – a ka se kÉrÉtalen do – a ka nabipuma nenkun kan, walima Imaamu nenkun kan, min kÉnna a pe.
I k’a dÉn o te adamadenw ka sugantili n’u ka wote bolo, u sako te k’a f’u ka Imaamu sigi min y’u ja, w’u sako te fana ka Imaamu yira min n’u yere y’o suganti, w’u sako te k’a fÉ n’a y’u ja u b’a suganti n’a y’u ja fana u b’a toyi, wala u ka toyi k’a sÉrÉ imaamu t’u kuna,o toyi.
(مَـن مَـاتَ وَلَم يَـعرِف إِمَـامَ زَمَـانِهِ مَـاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً).
Ni maa min sala k’a sÉrÉ a m’a ka Imaamu dÉn - pemÉgÉ- o tiki sara jaahiliya la, I n’a f’a sabatila ka bÉ kiraba la cogo min na hadiisa kÉnÉ min ye musitafiidu ye (hadiisa keneman minenen ka bÉ kira la).
Ka d’o kan sa a te ben waati si ka lankolonpa ka bÉ Imaamu na, min labatoli waajibiyalen do, min sigilen do ka bÉ Ala yÉrÉ a ka se kÉrÉtalen do, mÉgÉw sÉnna a ma o walima n’u ma sÉn a ma, u y’a deme o walima n’u m’a deme, u y’a labato o walima u m’a labato, a be mÉgÉw cela o walima a tununen do u pew la, I n’a fÉ a be ben nabipuma ka tunu kuluwo kÉnÉ walima mÉgÉw cela. a benna Imaamu fanna ka tunu, wa danfara te hakili ka kiti la, a waati kuntaala janpali n’a surupali la, Ala ko (se – kÉ):
]ولِكُلِّ قَومٍ هَاد[ سورة الرعد آية 8 وقال أيضا ]وَإِن مِن أُمَّةٍ إلَّا خَلَا فِيهَا نَذِيرٌ[ سورة فاطر آية 22.
MÉgÉ o mÉgÉ kandabaa b’o la, suratu Ra-adu Aaya 8.
A ko tun: jamakulu o jamakulu fÉ sÉnsiralibaa ka teme olu la. suuratu faatiru Aaya 22.
An b’a siri an dusukun na k’a fÉ ko Imaamu be I n’a fÉ nabipuma, a be waajibiya a ka ke mÉgÉ tangalen ye ka bÉ jaasilenpa ni jogo juguya bee ma, a dogolen fara a bangelen kan k’a damine a denpa waati la fÉ ka taa bila a saya la, tuku fara pinen kan I n’a fÉ a be waajibiya a ka ke maa tangalen ye ka bÉ pine ni fili talonni ma, k’a sabu ke Imaamuw ye minu ye sariya tangabagaw ye, w’olu de jÉlen do ni sariyaw ye, u lahaala ye kira lahaala ye o la, wa dalilu min y’a ke n’an ye kira ka tanga siri an dusukun na o dalilu kelen b’a to an be Imaamuw ka tanga siri an dusukun na, danfara t’u ni pÉgÉn ce.
لَيسَ عَلَى اللهِ بِمُستَنكِر أن يَجمَعَ العَالَمَ فِي وَاحِدٍ.
A kÉnnen te Ala ma k’a f’a ka jipebe ke kelen ye.
An b’a siri an dusukun na k’a fÉ Imaamu be I n’a fÉ kira, a be waajibiya a ka ke mÉgÉw la fusamanci ye dafalenya mankutuw la, k’a damine cefaripa ni bopa ni yerekun mine ni tipefÉ ni danapa, ni ko dabali ni hakili ni kodÉn ani jogo, dalilu nabipuma kan o dalilu kelen fana de do Imaamu kan …
Imaamu b’a ka dÉnni n’a ka kitiw bee mine ka bÉ kira la, walima Imaamu min kÉna a pe, ni ko sÉrÉla a te ben abada f’a k’o dÉn ni Ilihaamu sira ye, o min ye, masaya fanga, sanuma ye min ni Ala y’o bila u dancogo la (se kÉ) n’a y’I pesin fen ma k’a lapini k’a b’a dÉn a pe lakiika kan a te fili o la abada, w’ate yiran yiran o la tun w’o mako yere fana te hakili daliluw la walima karaamÉkÉ ka lakalanni ni donda – k’a kalan don a da kÉnÉ – ali n’a y’a sÉrÉ a ka dÉnni be sÉn dÉ farankan ni jiidili ma o de la kira ko (ki) a ka duwawu kÉnÉ:
]رَبِّي زِدنِي عِلمًا[
Ko Ala, un dabaama dÉ fara n ka dÉnni kan.
Un b’a fÉ ko ninkun dÉnni pepini baaw y’a sabati k’a fÉ adamaden o adamaden leeri kelen b’a bolo leeriw la, a ka panamaya kÉnÉ a be se ka ke a be fen dÉw dÉn hakilija ka sira fe o min ye – ilihaamu – bolofara dÉ ye, k’a sabu ke Ala y’o min bila adamaden dancogo la hakilija tofangan la, o tofangan min file ni ye o fÉ pÉgÉ kÉ caaya ni dÉgÉya ta fan fe ani faranga ni dÉgÉya fana fan fe adamadenw na n’u yerekunw fÉfÉli ye pÉgÉn kÉ, o tuma na adamaden hakili be niyÉrÉ sÉrÉ dÉnniya dÉw la o waati kÉnÉ k’a sÉrÉ n’a mako ma kemiiiriba la ani pebilaw ni daliluyaw, walima karamÉgÉ dÉ k’o don a da kÉnÉ, wa adamaden bee be ni pÉgÉnna sÉrÉ a yerekun na, a ka panamaya waati caama kÉnÉ, o tumana ni ko kera o cogo la a beben adamaden ka Ilihaamu tofanga be se a daraja dafalen dan bee la, ni ye ko ye filozofi dÉnna laabanw y’o sabati.
O de la sa, an b’a fÉ – w’o fÉli ye ko benta ye a yerekun na – k’a fÉ ilihaamu tofanga Imaamu la, min be weele ko Ala hakitija fanga sanuma, o be se a dafalenya daraja dan bee la, o fanga in be ke a dusukun sanuma in na a labennen do ka dÉnniyaw kunbe waati bee, ani lahalaya bee la, n’a pesinna fen o fen ma k’a lapini k’o dÉn a ka dÉnni be se ni Ala fanga ni ye k’a sÉrÉ n’a ma ke ni jÉli ni sika sika ye, ani pebila ni karamÉgÉ ka donda ye.
O tuma na sa dÉnniyaw be bange a dusukun na I n’a fÉ yelifenw be bange dubalen jelen kan cogo min na, k’a sÉrÉ n’a ma ke bugun ni dogoli ye.
Ni ko bangela kÉsÉbe Imamuw ka taariku kÉnÉ (ki) I n’a fÉ o fana bangela kira ye cogo min na taariku kÉnÉ, I k’a dÉn u ma lamÉ ni maa si ka kalan ye, u ma kalan ke maa si bolo k’a damine u ka denmisenipa waati la fÉ ka taa se u ka maakÉrÉya ni baaliguya waati ma, ali kan ni sebeni, w’a ma sabati u dÉlakelen si fe k’u dÉnna bulonkÉnÉ kalan na walima k’u ye kalan ke karamÉgÉ dÉ bolo fen dÉn kun kan, u n’u ka dÉnni jÉyÉrÉba in min te bÉpÉnguya, w’u ma piniga fen na f’u k’o jaabi a waati la, w’a n t’a dÉn kumakan ma teme u nenkun kan abada, w’u ka jaabi ma to kÉ walasa ka taa segin o walanda kan walima ka miiri o la, o n’a pÉgÉnnaw.
K’a sÉrÉ I te bayalamanikela ni pefÉlikela si sÉrÉ silaamaya fiku dÉnnaw n’a kuma lakalilaw la, f’o k’a fÉ a ka bayalamani na, k’ale lamÉna yan walima a kalanna karisa bolo walima a y’a lakaleli mine ka bÉ karisa la, walima a y’a ka dÉnni mine ka bÉ maaw la minu lakodÉnnen do, walima a b’a fÉ k’a jÉla masala dÉw kan a ma se ka peboli sÉrÉ u la walima a sikala kosÉbe dÉnnipa dÉw la minu ka can, I n’a fÉ adamaden ka dÉnni be cogo min na waati o waati.
An b’a siri an dusukuna na k’a fÉ Imaamuw ye kow tikiw n’a pemÉgÉw ye minu ni Ala ye yamaroyali ke n’u labatoli ye, k’a fÉ k’u ye seerew ye adamadenw kan ani k’a fÉ k’u ye sodaw ni siraw ani yiralikelaw ye ka taa ma ani k’a fÉ k’u y’a ka dÉnni gindo ye, an’a ka wahayo bayalamabaaw, n’a ka kelenbanciya unguloma a n’a dÉnnipa magazanw, o de kosÉn u kera kiisi ye dukukolo mÉgÉw kan I n’a fÉ lolow ye kiisi ye sankolo mÉgÉw kan cogo min na, kira ka lakaleli hake la.
W’a b’o cogo la, a y’a lakali cogoya were la min file nin ye.
]إِنَّ مَثَلهم فِي هَذِهِ الأُمَّةِ كَسَفِينَةِ نُوحٍ من رَكِبَهَا نَجَا وَمَن تَخَلَّفَ عَنهَا غَرِقَ وَهَوَى[.
I k’a dÉn u misaaliya nin mantow cela o b’I n’a fÉ Nuhun ka batÉn – jikan kurun – ni maamin yelenna a kan o tiki kiisila, ni maa min fana fÉra a kÉ o tiki tÉra ka tunu.
A n’a nana kitaabuba kÉnÉ cogo min na.
]عِبَادُ اللهِ المُكرَمُونَ الذِينَ لا يَسبِقُونَه بِالقَولِ وهُم بِأَمرِهِ يَعمَلُونَ[
Ala ka jÉn lahÉrÉmaw do minu t’a kÉn kuma na,w’u be baara ke n’a ka yamaroyaw ye.
Wa ko Imaamuw ye maaw ye Ala ye nÉgÉ lataa ka b’u kan k’u sanupa sanupa dan bee la,- nÉgÉ kÉrÉ ye, jogo juguya sukuya bee-.
O toyi an b’a siri an dusukun na k’a fÉ u ka yamaroya ye Ala ka yamaroya ye, u ka balili ye Ala ka balili ye, u labatoli ye Ala labatoli ye, u kotali ye Ala kotali ye, u kelebaa pemÉgÉ ye Ala kelebaa pemÉgÉ ye u jugu ye Ala jugu ye, w’a te ben u ka kuma ka lasegin u ma, u ka kuma laseginbaa o b’I n’a fÉ kira ka kuma laseginbaa, kira ka kuma laseginbaa o b’i n’a fÉ Ala ka kuma laseginbaa, a ka se kÉrÉtalen do, yerekundi u ma, o be waajibiya, ani fereke u ka yamaroyaw juru la o fana be waajibiya, n’u ka kumaw mineni ye ka bara ke n’a ye.
Ni de kosÉn an b’a siri an dusukun na k’a fÉ Ala ka sariya kitiw te min abada fÉ n’a kela mini ye u ka ji la, w’a te ben sariya nunu ka mine ka bÉ mÉgÉ were la fÉ n’a kela u ye, wa baaliku yamaroyalen kan te fere ka bÉ yamaroya juru la ni seginni ye ka taa mÉgÉ were ma k’u ka sariya mine ka b’o la, w’a hakili te siki ani Ala cemance la k’a fÉ k’a ye Ala ka yamaroya waajibiyalenw bee ke fÉ n’a kela u ka sira ye, I k’a dÉn u be I n’a fÉ Nuuhun ka jikurun, ni maa min yelenna a kan o tiki kiisila ni maa min fonna a kÉ o tiki tola ni bajikulun na, min falen do fili ni fereke jikulun na ani sÉsÉli ni weelen yerela.
***
Imaama pepinini waati nunu na an te hami n’u keli ye sariya kalifaw ye an’u keli Ala fanga tikiw ye, I k’a dÉn o ye ko ye min temena taariku kÉnÉ, sabu o sabatili te se ka waati lasegin kura ye, walima k’u ka hakew lasegin u ma min minena u la, I k’a dÉn mun de b’a hami sisan u ka ko la, o y’an ka fÉlen ye n’o ye seginni ye ka taa u ma Ala ka sariya kitiw mineni na ka be la, ani kira nana ni min ye ka se k’o sÉrÉ a pe puman kan min nana n’o ye.
I k’a dÉn kitiw mineni ka bÉ lakalibaa cerilenw na minu ka dÉnni minji te bÉ imaamuw ka dÉnni kÉji la,n’u t’u n’u ka dÉnni nÉÉrÉ ye, k’a sabu k’u yÉrÉ janpani ye ka bÉ diine sababa la, wa baaliku yamaroyalen hakili te sigi k’a fÉ a kan ferela ka bÉ yamaroyaw juru la min ye waajibi ye a kan ka bÉ Ala yÉrÉ, a ka se kÉrÉtalen do sabu n’an y’a ke k’a fÉ hakilina fÉpÉgÉn beyi taabolo kuluw ni pÉgÉn ce fen na min be tali ke sariya kiitiw la, fÉfÉli la, min fÉka ben te jikiya abada, yÉrÉ foyi te to baaliku ye f’a k’a yere suganti ka segin a ka taabolo ma min y’a diya, o toyi a te ben abada f’a ka pinini ni fesefeseli ke, walasa ka dalilu danganepalen sÉrÉ ani Ala ni pÉgÉn ce, a ka se kÉrÉtalen do, walasa a ka taabolo kerenkerennen sÉrÉ danganepa be sÉrÉ min na, n’o b’a lase Ala ka kiitiw ma, n’a kan fereli ye ka bÉ yamaroya waajibiyalen juru la, sabu I k’a dÉn komi a be tigeganpa ni kiiti waajibiyalen sÉrÉli waajibiya ye a yere kan,a be waajibiya a ka tigekan sÉrÉ n’a kan fereli ye ka b’o juru la, sabu baara keli ni danganepa ye o be danganeya yere fere ka bÉ yamaroya juru la.
Tigenkan dalilu b’a yira ko seginni waajibiyalen do ka taa kira sÉmÉgÉw ma, ani k’a fÉ k’u ye segin yÉrÉ lasili ye kira kÉfe Ala ka kitiw mineni na a ladÉgÉman ye kira kumakan ye foli sanuma n’a fusamanci b’a ye.
(إنِّي قَد تَرَكتُ فِيكُم مَا إن تَمَسَّكتُم بِهِ لَن تَضِلُوا بَعدِي أَبَدًا الثَّقَلَينِ وأحدُهُمَا أكبرُ منَ الآخرَ كِتَابَ اللهِ حَبلٌ مَمدُودٌ من السَّماءِ إلَى الأرضِ، وعِترَتِي أهلَ بَيتِي، إلا وإنَّهُمَا لن يَفترِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الحَوضَ).
I k’a dÉn ne ye fen to aw cela, n’a y’o mine ka baara ke n’o ye aw te fili ne kÉfe abada o ye danfen fila ye, giriman fila,a dÉlakelen ka bon ni dÉ ye, o ye Ala ka kitaabu ye – kurana – min ye jurukise samanen ye ka bÉ sankolo la ka taa dukukolo la,ani n sÉmÉgÉw kanu, I k’a dÉn u fila te faran pÉgÉn na f’u ka n sÉrÉ hawudu kÉÉ la.
Ni hadiisa in lakaleli benna suna mÉgÉw ni Shii-a mÉgÉw fe
E ka lajeli misenpa ni hadiisa lahÉrÉmaba in na, I be na fen sÉrÉ a kÉnÉ min b’i danganipa k’i kabakoya a sigi cogo n’a kÉrÉ la, foyi kÉrÉ ma dun k’a ka kumakan bÉ, n’o ye ko:
(مَا إِن تَمَسَّكتُم بِهِ لَن تَضِلُوا بَعدِي أَبَدًا)
N’a y’o mine ka baara ke n’a ye aw te na fili abada ne kÉfe, a ye min toyi an cela, o ye danfen fila ye, sabu a y’u fila ke fen kelen ye, ama wasali ke ni kelen dama mineni ye dee, n’u fila ye an te fili a kÉfe abada, wa foyi bangeli te k’a kumakan bÉ min b’a fÉ ko:
(لَن يَفتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الحَوضَ)
U fila te faran abada f’u ka ne kunbe hawudu kÉÉ la, a te kanda sÉrÉ abada n’a ye danfara te don u ni pÉgÉn ce, n’a ma sÉn k’u mine ka baara ke n’u ye, o de la u kela Nuuhun ka batÉn ye n’o kiisi batÉn ye, ani kiisi dukukolo kan mÉgÉw ye, ni maa min fÉna u kÉ o tiki tola fili jikurun kÉnÉ o tiki ma kiisi ka bÉ halaki ma, w’u kÉrÉfÉli n’u kanuni dama te wasa ke k’a sÉrÉ n’a ma ke n’u ka kumakanw mineni ye, a ni k’u ka sira toyi boli kama ka bÉ tipe pe, fÉyi t’o ke fÉ n’a kela Arabukan kuma kÉrÉfÉli ye min barikalen do kosÉbe n’a ka bon u ka faamupa ma.
Ala ko - a ka se kÉrÉtalen do - Suuratu shuura kÉnÉ 23.
(قُل لاَ أَسأَلُكُم عَلَيهِ أَجرًا إلاَّ المَوَدَّةَ فِي القُربَى)
A fÉ mÉgÉw ye ko n t’u piniga sara la fÉ n’a kela n sÉmÉgÉw kanu ye.
An b’a siri an dusukun na ka fara kira sÉmÉgÉw labatÉli kan, a be waajibiya silaama bee kan u k’u kanu, ka k’u fe, sabu Aaya temennen in kÉnÉ Ala ye mÉgÉw pinigali dan kira sÉmÉgÉw kanu ma
I k’a dÉn a mine yÉrÉ caayala ka bÉ kira la (ki) k’a f’u kanu ye limaaniya ye w’u juguya ye naafikuya taamasipe ye, ko ni maa min y’u kanu o tiki ye, Ala ni kira kanu, ni maa min y’u juguya o tiki ye Ala ni kira juguya.
O toyi u kanu ye farida ye silaama diine te taa min kÉ, min te sÉn sÉsÉli ni sama samali ma, I k’a don silaama bee benna o kan, u n’u ka taabolo ni hakilinaw faran faranni ta o ta, fÉ n’a kela jamakulu fitiini ye jate la minu ye kira sÉmÉgÉ juguw ye, minu tÉgÉw weelela ko: (Nawaasibuw) – juguya siribaaw kira sÉmÉgÉw la – o de la u be jate silaamaya juguw ye fen na silaamaya yere te ta min ko n’o sabatilen do ni tigenkan ye ani minu be silaamaya fenw kÉn Silaamaya yere te fen minu kÉn, I n’a fÉ seli ni jaka, o tikilamÉgÉ be jate k’a ka kiti ke I n’a fÉ cidenpa lasili kÉnbaa, o toyi lakiika yere la cidenpa kÉnbaa do, ali n’a y’a sÉrÉ a ye sereya fila fÉ kene kan, o de la kira sÉmÉgÉw juguya kela naafikuya taamasipe ye, w’u kanu kela limaaniya taamasipe ye, o de kosÉn tun u juguya kela Ala juguya ni kira juguya ye.
Sika t’a la k’a fÉ Ala (se kÉ) a m’u kanu ka teme faridaya mÉgÉw kan fÉ n’a kela k’a fÉ k’u ye kanu tiki ni pemÉgÉya tikiw ye, fan dÉ fe a y’u lasurunpa a yere la sanuya b’a ye, w’a y’u jÉyÉrÉ ke a yere feyi ani k’u sanupa ka bÉ filankafoya ni Ala kota bee ma, ani fen o fen n’o de be yÉrÉmajapa ke ka bÉ Ala ka bopa n’a ka jipe kanu na.
A te ben a ka mÉgÉ kanu faridaya min be kota ke walima a t’a labato a labato cogo lakiika la, k’a sÉrÉ balima surupa t’a ni ma si ce wa teriya fana t’a ni maa si ce, wa adamadenw t’a yÉrÉ fÉyi ye fÉ n’a kela danfen ni jÉnw ye, u bee dama ka kan unka I k’a dÉn u la maaba Ala yÉrÉ o y’u la Ala pesirapebaa ye, ni maa min kanu kela waajibi ye mÉgÉw bee kan, a te ben abada f’o ka ke u la Ala pesirapebaa ni u la fusamaci ye, n’o ma ke u pÉgÉnna were be fusaya n’u ye, walima Ala be mÉgÉ dÉw fusaya ni dÉ ye n’u kanu wajibiyali ye, an’u ka pemÉgÉya waajibiyali gansan walima kulon ke la k’a sÉrÉ n’a ma ke bonpa ni kotikiya ye.
An te fen siri an dusukun na gulaatuw ni huluuliyu-unaw be min siri u dusukun na - o ye dan sago mÉgÉw ye ani fen bee dagalikelaw Imaamu la-
(كَبُرَت كَلِمَةٌ تَخرُجُ مِن أَفوَاهِهِم)
Kuma bonpana min be bÉ u daw kÉnÉ, o toyi an ka dusukunnasiri kerenkeren, o ye k’a fÉ adamadenw do anw cogo la, fen b’o ye min b’an ye wa fen b’u kan min b’an kan I k’a dÉn jÉnw do minu lahÉrÉmanen do Ala y’u kerenkeren n’a bonpa ye a y’u sÉn a ka pemÉgÉya bonpali la, f’u sera dafalenpa daraja tenkun na min bennen do ni adamaden ye, k’a damine dÉnni ni Ala pesiranpe ni cefaripa ni bopa ni yeremine na, ani jogo fusamaci ni mankutu tannunen beelajelen, maa si te suma n’u ye adamadenw na fen foyi la u kerenkerenna ni min ye, o de la a benna u ka ke Imaamuw ni kandabaaw ni seginyÉrÉ ye kira kÉfe fen o fen n’o de be segin kana adamadenw ma kiiti la, ani fen min be segin kana denw ma kiiti la, ani fen min be segin kana diine ma walanwalanni kunda, ani sariya kunda ani kurana kerenkerenneya la, k’a damine a kÉrÉ fÉli la ka taa bila kÉrÉ yalamani na, an ka Imaamu SÉÉdiku ko (kiisi b’a kan).
(مَا جَاءَكُم عَنَّا مِمَّا يَجُوزُ أَن يَكُونَ فِي المَخلُوقِينَ، ولَم تَـــعلَمُوهُ، وَلَم تَفهَمُوهُ فلاَ تَجحَدُوهُ وَرُدُّوهُ إِلَينَا، ومَا جَاءَكُم عَنَّا مِمَّا لاَ يَجُوزُ أَن يَكُونَ فِي المَخلُوقِينَ فَاجحَدُوهُ ولاَ تَرُدُّوهُ إِلَينَا).
Ni fen nana aw ma ka bÉ anw yÉrÉ min keli be ben danfenw na, n’aw m’o dÉn w’an m’a faamuya, aw kana ban o la, a y’o segin ka na anw ma, unka ni fen nana ka bÉ anw yÉrÉ min keli te ben danfenw na a ye ban o la aw kana o segin ka na an ma.
An b’a siri an dusukunna imaamuya be I n’a fÉ nabipumaya a te sabati fÉ n’a kera sariya kumakan ye, ka bÉ Ala yÉrÉ (se kÉ) a ka nabipuma nenkun kan, walima Imaamu nenkun kan min sigila ni sariya kumakan ye, n’a y’a lapini ka sariya kumakan ke Imaamu kan a kÉfe, a ka kiiti o la, o ye nabipuma ka kiiti ye danfara t’u ni pÉgÉn ce, sako te adamadnw na u ka kiiti ke mÉgÉ kan u ye min suganti k’a ke kandalikela ni bilasirali kebaa ye ka taa mÉgÉw bee ma I n’a fÉ hake t’u bolo k’a suganti walima k’a yira wali k’a wote, sabu mÉgÉ min ni ninkun sanuman b’o la, min labennen do ka Imaamuya -pemÉgÉya – kunkelen doni bee ta, ani adamadenw bee kandali,a be waajibiya o kana dÉn fÉ n’a kela Ala ka lakodÉnni ye w’o te suganti fÉ n’a kela a ka sugantili ye.
An b’a siri an dusukun na k’a fÉ kira (ki so) a ye sariya kuma ke a ka kalifaya kan ani Imaamu, danfenw cela a kÉfe, a y’a binaace den suganti min ye Ali Bunu Abi TÉÉlibi ye, k’a ke muuminuw pemÉgÉ ye, ani k’a ke wahayu danaya tiki ye, ani k’a ke danfenw ka Imaamu ye yÉrÉ damadÉ la, a y’a siki pemÉgÉya sikilan kan, a ye bayaa mine a ye n’a keli ye muuminuw pemÉgÉ ye gadiiru don na a ko:
(أَلاَ مَن كُنتُ مَولاَهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَولاَهُ، الَّلهُمَ وَالِ من وَالاَهُ وَعَادِ مَن عَادَاهُ، وَانصُر مَن نَصَرَهُ واخذُل من خَذَلَهُ، وَأَدِر الحقَّ مَعهُ كَيفَمَا دَارَ).
A file ni ye dee ni ne kela maa min ka pemÉgÉ ye, ni ye Ali ye a fana y’o tiki ka pemÉgÉ ye, Ala ma a ke pemÉgÉ ye min ye Ali ke pemÉgÉ ye maa juguya maa min ye Ali juguya, maa deme maa min ye Ali deme maa jaasi maa min ye Ali jaasi tipe munumunu a nÉfe a mana munu fan o fan fe
YÉrÉ fÉlÉ min n’a ye sariyakumakan ke a ka Imaamuya kan, o y’a kumakan ye tuma min na a y’a somÉgÉ surunw weele an’a ka denbaya surunw a ko:
(هَذَا أَخِي وَوَصِيِّي وَخَلِيفَتِي مِن بَعدِي فَاسمَعُوا لَهُ وَأَطِيعُوا).
Ni ye ne balimace ni n ka layidu tiki ni n ka kalifa ye n kÉfe a y’a lame k’a labato ka tuku a la.
O don Ali tun ye demisen ye a tun ma se suko ye, a y’a ka kuma ni segin segin sipe damadÉ:
(أنتَ مِنِّي بِمَنزِلَةِ هَارُونَ مِن مُوسَى إِلاَّ أَنَّهُ لاَ نَبِيَ بَعدِي).
E be ne yÉrÉ I n’a fÉ Haaruna jÉyÉrÉ muusa la, fÉ n’a kela nabipuma were si te ne kÉfe, o n’a pÉgÉnna caama lakaleliw ni kurana Aayaw min ye pemÉgÉya kunkelen sabati a ye I n’a fÉ Aaya min be suuratu Maa-ida kÉnÉ, 60 na.
]إِ نَّمَا وَلِيُكُم اللهُ وَرَسُولُهُ وَالذِينَ آمَنُوا الذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاَةَ وَيُؤتُونَ الزَّكَاةَ وَهُم رَاكِعُونَ[
I k’a dÉn aw ka waliju - pemÉgÉ – ye Ala n’a kira ye a ni maa minu limaaniyalen do, ma minu be seli jÉ ka jaka di k’a sÉrÉ u be rukuu la – seli birili – I k’a dÉn Aaya ni jiginna Ali de hake la tuma min na a tun be seli la, a y’a ka bololaneke ke saraka ye k’a sÉrÉ a be rukuu la, ni gafe bataki in t( d(m( k( f(n f(li la minu b’a ka imaamuya yira, kurana Aayaw ni lakaleliw la ka b( kira la (ki) w’a t( se k’a daliluya y(r(w fana walanwalan(1).
O k(fe kira ni Ala ye sariya kumakan k( Hasani ni Husayini ka imaamuya la, Husayini fana ye sariya kumakan k( a denc( Ali Zayini Aabidiina ka imaamuya kan, a b’o cogo la Imaamuya k(la, imaamu k(nnen ((f(, o b( sariya kumakan k( a k(f(ta kan f( ka taa bila u laban na an‘u la sugantilen in’a f( a b( na cogo min na.
An b’a siri an dusukun na k’a f( Imaamu minu ni Imaamuya mankutu lakiika b’u la olu de y’an segini y(r( ye sariya kiitiw mineni na sariya kuma nana minu kan k’u ke Imaamuw ye, o ye Imaamu tan ni fila ye, kira ye sariya kuma k’u bee kan n’u tÉgÉw ye, o kÉfe pemÉgÉw y’a ke kÉmÉgÉ kan ni nacogo in na.
1- Abu hasani Ali Bunu Abii tÉÉlibi Muritadaa min bangela san 23 sanihijira ce, a fagala hijira san 40
2- Abuu Muhamadu Hasani Bunu Ali (zakiyi) a bangela Hijira san 2 a faatula hijira sau 50
3-Abuu Abudulayi Husayini Bunu Ali seyidu suhadaa- I Hijira san 3 a bangela, a faatura Hijira san 61
4-Abu Muhamadu Ali Bun Husayini(ziyini Aabiduuna) Hijira san 38 a bangela,a faatula Hijira san 95
5-Abuu jaafari Muhamadu Bunu Ali Baakiru a bangela Hijira san 14 a faatula Hijira san 57
6-Abuu Abudulayi jaafari Bunu Muhamadu (SÉÉdiku) a bangela Hijira san 83 a faatula Hijira san 148
7-Abuu Ibirahim Muusa Bunu Jaafari (kaazimu) a bangela Hijira san 12 a faatula Hijira san 183
8- Abuu Hasani Ali Bunu Muusa (Ridaa) a bangela Hijira san 148 a faatula Hijira san 203
9- Abuu Jaafari Muhamadu Bunu Ali (Jawaadi)a bangela Hijira san 195 a faatula Hijira san 220
10- Abuu Hasani Ali bunu Muhamadu (Haadii)a bangela Hijira san 212 a faatula Hijira san 254
11- Abuu Muhamadu Hasani bunu Ali (Asikari) a bange la Hijira san 232 a faatula Hijira san 260
12- Abuu Kaasimu Muhamadu Bunu Hasani)Mahadi)a bangela Hijira san 256
Ale de ye Ala ka dalilu ye an ka bi don in na min tununen do n’a be ka makÉnÉ,Ala k’a boli nÉgÉya k’a teliya. walasa a ka dukukolo fa danapa ni kilenneya la I n’a fÉ a fara tÉnpÉli ni danteme wale la cogo min na.
I k’a dÉn nisondiyali ni Mahadi bÉli ye fatumata denw na dipe laaban na, walasa a ka dukukolo fa kelenpa ni danaya la a falen kÉfe tÉnpÉli ni dantemewale la, o sabatilen do ka bÉ kira (ki so) la ni nasira ye min lakalibaaw ka can, silaamaw bee y’a seben, k’a b’u ka hadiisa lakalelenw na n’u nacogow fÉfÉli ye pÉgÉn kÉ.
Mahadi ko te miiri kura gansa ye Shii-a mÉgÉw bolo, k’a fÉ k’u tÉnpÉlen de kosÉn, ani danteme wale cerinnen u kan, k’u y’u sinsin Mahadi bÉliko kan k’o de bena dukukolo sanupa ka bÉ tÉnpÉli ni dantemewale la, I n’a fÉ ferekelikela kilenbali dÉw b’a miiri codo min na, ni Mahadi ko miirina sabatili tun te ka bÉ kira la, cogoyala silaamaw bee ye min dÉn, n’a sabatila u dusukunw na, a tun te ben cogoya si la maa minu ye Madiyuya weele u yere la - seekili fÉlÉ la – I n’a fÉ kiisaaniya taa bolo mÉgÉw ani Abaasiiyiianw ani Alawiyiina mÉgÉ dÉw, k’u ke adamaden nekelikelaw ye, w’u tun te na dÉn mÉgÉw ye minu ye Mahadiya dusukunnasiri ta ka ke fangan masaya pinini sira ye, o de la u ye Mahadiya weele u yere la k’a sÉrÉ nkalon do k’a ke sira ye walasa ka nÉ bila kunfinw na, ani k’u ka kannuw fere ka taa u fanfe.
Anw n’an ka limaaniya ni silaamya diine in tipe tikiyali ye, ani k’a fÉ ko diinew laaban do minu ye Ala ka diinew ye w’an te diine si were kÉlÉsi min be adamaden gilan an’an pebe tÉpÉli ni ceni min cerinen na jipe kÉnÉ cogoya la I te bilayÉrÉ sÉrÉ danapa ni gilani senpaara la mara bolo jÉkopumaw na, an’an pebe silaamaw kelen na k’u wasa d’u yere la k’u ka diine toyi k’a kitiw toyi silaamaya marabolow bee kÉnÉ, an’u ka matarafabaliya diine kiti kelen na kiti bakele pÉgÉnna na silaamaya kitiw la o n’a ta bee a te ben f’an ka nÉÉrÉ bangeli makÉnÉ ni silaamaya diine in seginni ye ka taa a fanga kÉrÉ ma an’a seli ka jipe gilan min tununen do tÉpÉli ni ceni jikulu kÉnÉ.
O kÉfe a te ben fÉ silaamaya diine ka segin ka taa a fangan n’a ka se ma mÉgÉw bee kan silaamaya b’a ka fangan ntanpa n’a ka se nntanpa kan bi don na ani sani bi don in ce, k’a sabu ke silaamaya mÉgÉw yere ka fÉngÉnpÉgÉnpa ye pÉgÉn kÉn silaamaya sariyaw n’a kitiw n’a hakili miiriw la, o de la u be fen kan bi don in na ani sani bi don in ce ko kura daminenenw na silaamaya kÉnÉ an’a kitiw bayalamani, ani filiw u ka weelew la, tipe do silaamaya diine te se ka segin ka taaa fangan kÉrÉ ma fÉ ni gilannikelaba nana a pemÉgÉya la min be kumaw bee fara pÉgÉn kan ani ka fililikelaw ka bayalamaniw segin u ma, fili minu ni ko kura minu nÉrÉla a la, ab’o bee ke ngalon ye ni Ala ka tanga n’a ka nÉgÉya ye, walasa a ka mÉgÉ kandalikela kandalen bila silaamaya in kuna min bÉra a yere yÉrÉ, jÉyÉrÉba in ni pemÉgÉyaba ani seba be min bolo, walasa a ka dukukolo fa kilenneya ni danaya la a falen kÉfe tÉpÉli ni danteme wale la.
Lasurupali la, I k’a dÉn ceni yere tÉbiya adamadenw cela, ceni ni tÉpÉni min sera a dan bee la, ka fara limaaniya kan silaamaya dine in tipetikiyali la, ani k’a fÉ ko diine bee laaban do, o be gilannikela in makÉnÉni yira n’o ye Mahadi ye, walasa ka jipe lakunu ka bÉ fen na a be min na bi don in na, o de la silaamaya taabolo bee limaniyalen do a makÉnÉni na, o toyi ali mÉgÉ minu te silaama ye, unka danfara min be Imaamuya taabolo ni taabolo were ni pÉgÉn ce, o de ye k’a fÉ imaamuya b’a dusukunnasiri k’a fÉ gilannikela in ye Mahadi ye, ale ye mÉgÉ yiralen ye a dÉnnen do, a bangela hijira san 256 alisa a be panamaya la Hasani Asikari den do a tÉgÉ ye ko (Muhamadu) min sabatila ka bÉ kira n’a sÉmÉgÉw la layidu ta fan fe, ani min nana kumakan caama na a bangeli kan an’a ka daliluya adamadenw cela anw fe.
A te ben Imaamuya ka kÉtige waati dÉ kÉnÉ ka kila ka tuku waati were kÉnÉ unka ni Imaamu dokolen do, walasa a ka bÉ waati kÉnÉ min ni Ala kelen be k’o layidu ta a ye, o min ye Ala ka gindo ye min ni maasi t’o dÉn fÉ n’a kela ale Ala ye a ka se kÉrÉtalen do.
A ka panamaya kela ka waati jan in sÉrÉ o te bali fen ye, sabu kabako do Ala ye min k’a ye (se ko) w’o ma bon ka kabako bÉ, n’o y’a keli ye Imaamu ye danfenw kuna k’a sÉrÉ san duuru den do a faa faatu don na, w’a ma bon fana ka Iisa ka kabako bÉ sabu o kumana mÉgÉw fe k’a sÉrÉ den do bamunan kÉnÉ k’a ke ciden ye kana mÉgÉw ma.
panamaya kuntaala janpali ka teme a tabiya kan, walima u be min jate k’o de ye tabiya ye, dÉkÉtÉrÉya dÉnni t’o bali w’a t’a ke kebali ye, unka n’a ta o ta u ma se ka fen sÉrÉ min be se ka adamaden foyi japa, o tumana ni adamaden dÉkÉtÉrÉw desela o la, I k’a dÉn Ala be se fen bee la a ka se kÉrÉtalen do, o dun kela lakiika la, a ye Nuuhun si janpa ani Iisa duumini, kiisi b’u fila kan, I n’a fÉ kurana y’u fila kibaroya di cogo min na … o tuma na ni maa min sela ka kurana ka kibaroya sa k’a su don o tiki ye koba ke.
Kabako dÉ ye silaamaw k’u yere piniga o seli la ka ke, k’a sÉrÉ a b’a fÉ k’a limaaniyalen do kitaabuba in na.
Wa min ka ka ni fÉli ye n’an ka kan k’an hakili jigin o la, o ye k’a fÉ gilannikela kiisilikela (Mahadi) makÉnÉni kÉrÉ te k’a fÉ silaamaw k’u jÉ k’u bolow kuru ka bÉ fen ma min be segin ka taa tipe ni diine ma ani k’u yere bali ka bÉ diine demeni ma, ani jihaadi keli a taape kosÉn, ani kitiw mineni ka baara ke n’o ye, ani ka yamaroyali ke ni puman keli ye ni ka papali ke ka bÉ juguma keli ma, o toyi I k’a dÉn silaama yamaroyalen do badaa badaa ni baara keli ye ni silaamaya sariyaw ye, w’a waajibiyalen do a kan ka wili k’a pepini a pe keneman kan min b’a se lakiika ma, w’a waajibiyalen do a kan a ka yamaroya ke ni puma keli ye ni ka papali ke ka bÉ juguman keli ma, a seko damayira la.
(كُلُّكُم رَاعٍ وَكُلُّكُم مَسؤُولٌ عَن رَعِيَتِهِ)
Anw bee ye genikela ye w’aw bee be piniga a ka geni fenw na.
A te ben silaama ye a k’a ka waajibiw keli to kÉfe ni Mahadi makÉnÉni dama ye min ye kandalikela ni gilannikela ye ni nusunjalikela n’a bÉli ye. I k’a dÉn makÉnÉni in te yamaroya si bin a te baara si keli yaakaroya, w’a te mÉgÉw ke maaw ye minu bilalen d’u kun fe I n’a fÉ banga gengentaw
I k’a dÉn imaamiya be taa hakilina min fe u ye min mine ka bÉ kira sÉmÉgÉw la, Ala ka jipe b’u kan o ye k’a fÉ Ala (se ko) be mÉgÉ dÉw lasegin suw la kana jipe kÉnÉ n’u lahala kÉrÉ ye u tun be min kan ka kÉrÉ, a be dÉw bonpa u la ka dÉw jaasi u la, a be tipetikiw woloma ka bÉ filitikiw la, a be tÉpÉlenw woloma ka bÉ tÉnpÉlikelaw la, o be ke waati kÉnÉ ni Mahadi bÉla, min ye kira sÉmÉgÉ ye kiisi ni foli sanumaw b’a kan.
MÉgÉ te segin fÉ ni min ka limaniya sela a daraja dan na walima min ka ceni sera a daraja fana dan bee la,o kÉfe u be sÉrÉ ka pesin saya ma, o kÉfe u be belakunu kiyaama kununi na, u ka baraaji bere be di u ma walima u ka pangata bere be di u ma I n’a fÉ Ala y’a lakali cogo min na a ka kuranaba kÉnÉ, maa seginen nunu ka nata kuma fÉli la k’a sabu ke u seginen, u ma puma ke, u ye Ala ka dimin sÉrÉ k’a lapini u ka bÉ a ka dimin pagata kÉnÉ ka taa jipe kÉnÉ sipe sabana na a dÉ la k’u na puman ke.
]قَالُوا رَبَّنَا أَمَتَّنَا إِثنتينِ وَأَحييتَنَا إثنتينِ فَاعتَرَفنَا بِذُنُوبِنَا فَهَل إِلَى خُرُوجٍ مِن سَبِيلٍ[. سورة المؤمن آية 11.
U ko Ala I y’an faatu sipe fila, k’an panamaya sipe fila, an sÉna an ka jurumiw ma, yala sira beyi ka taa bÉli ma tun. suura Muuminu: Aaya 11.
Tipe do kurana ye segini sabati ka na jipe kÉnÉ kibaroya cayala a kan ka bÉ kira sÉmÉgÉw la, olu minu ye tanga so ye ani imaamiya bee sÉnna a ma fÉ n’a kela maa dama dÉÉni ye, sabu u ye seginni kÉrÉ yalama k’a ke silaama jamana seginni ye, ani yamaroyali walepuma keli la ani balili ka bÉ walejugu keli ma ka taa kira sÉmÉgÉw ma ni Imaamu makÉnÉta bÉli ye, n’o ye Mahadi ye, k’a sÉrÉ n’a ma ke mÉgÉw yerekun seginni ye, walima su panamayali ka na jipe so kÉnÉ kura ye.
Segini kuma fÉli suna mÉgÉw b’o jate ka ke konfenw dÉ ye, min dusukunnasiri cekajigun, a gafe gilannaw tun kera hadiisa lakalibaaw la, u be segini dusukunnasiribaa lagosi wa maa minu tun be segini hadiisaw lakali u tun b’olu fana lagosi, lagosi la min b’a to ni mÉgÉw be ban u ka hadiisaw la n’i k’o ngalontikiya, a ka ke sÉsÉli in fila ka ke tipe ye, unka a be ka pefÉ cogo min na k’a cejuguya, a daraja ma se o ma, sanko k’o bila dusukun na, ni ye fen ye Shii-a kelebaaw bolo o dusukunnasiri joli joli de be Silaamaya jamakulu tÉw la, I k’a dÉn o ye fen ye hakili makan ka sÉn o ma, wa sariya kumakan m’a sabati, w’o m’u ke kaafiriw ye a m’u bÉ silaamaya kÉnÉ.
Sika t’a la pew k’a fÉ ni pÉgÉnna kuma lankolon minu ni silaamaya taabolow b’o ta ka pÉgÉn lagosi n’o ye waati temenew na,ani dÉ ka fÉbali fÉ dÉ kÉ kan, wa tipe yere la an pe te fen na kena kan min b’o kuman lankolonw sÉn ji la, sabu seginni sirili dusu-kun na o te fÉyi cipe kelenbaatiya ni cidenpa dusu-kunnasiri la, o toyi a b’o dusukunnasiri fila geleya k’a sinsin.
K’a sÉrÉ segini ye Ala ka se dafalen de ye a ka se kÉrÉtalen do, I n’a fÉ lakununi ani cerinni jÉ don na, wa ni de ye kow dÉ ye min be laada sanfe, a be pa min ka ke an ka nabipuma ka kabako ye, an’a sÉmÉgÉw kiisi ni neema b’a n’a sÉmÉgÉw be ekan, lakiika yere la, o ye su panamayali kabako ye min kela Masiihu Iisa ye kiisi b’a kan, o toyi a ka bon ka teme o kan, sabu ni panamaya be ke suw kelen kÉfe bukuri muku ye.
]قَالَ مَن يُحيِي العِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ قُل يُحيِيهَا الذِي أَنشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةِ وَهُوَ بِكُلِّ خَلق عَلِيمٌ[ سورة يس آية 79.
A ko jÉni de be kolow panamaya k’a sÉrÉ bukuri muku don, a f’u ye masa b’a panamaya masa min y’a panamaya sipe fÉlÉ la ale de be danfen bee dÉn. suuratu yaasii Aaya 79.
Unka ni maa min ye segini lagosi k’a fÉ ko yalamani do min te tipe ye, I k’a dÉn o tiki ma danfara ke yalamani ni Alikiyaama don farikoloko la, wa seginni ye kiyaama farikolo pÉgÉnna dÉ ye, sabu I k’a dÉn yalamani kÉrÉ ye ko ninkun yalamani ka bÉ farikolo la ka taa farikolo were la min ni fÉlÉ te kelen ye, unka kiyaama farikoloko kÉrÉ t’o ye I k’a dÉn yala a kÉrÉ ye ko farikolo fÉlÉ yere segini n’a taamasipew yereyere ye wa seginni b’o cogo la, o tumana seginni kela yalamani ye, o kÉrÉ ye ko panamayali min kela Iisa bolo k’o fana ye yalamani ye, ni seginni kela yalamani ye, o kÉrÉ ye ko lakunini ni kiyaama farikoloko fana ye yalamani ye.
Foyi ma to sisan f’an ka seginni sÉsÉ k’a pini fan fila fe.
FÉlÉ: o ye k’a fÉ ko seginni ye fen ye hakili te sÉn min ma.
Filana: hadiisa minu nana seginni kan k’olu ngalontikiya.
N’an y’a ke k’a fÉ sÉsÉli fila in bee ye tipe ye, unka I k’a dÉn a dusukunnasiri te jatemine daraja la min cekajugun I n’a fÉ Shii-a kelepÉgÉnw y’a da u la cogo min na, dusukunnasiri joli joli de beyi ni silaamaya bolofara werew kelen be k’o sabati k’a sÉrÉ hakili te sÉn o ma wa sariya kumakan yere ma boli o kan, unka o ma kafiriya waajibiya u kan k’olu bÉ silaamaya la, wa ni pÉgÉnna misaaliya caama de beyi, o dÉ ye k’a siri dusukun na ko kira be pine walima k’a be kota ke, a dÉ ye k’a fÉ ko kurana kÉrÉlen do, ani k’a fÉ ko Ala be layidu bÉrÉtÉ ni pumakela donni ye jahanama kÉnÉ ni ka jugumakela don alijine kÉnÉ n’a y’a diya cogo min na, a dÉ fana ye k’a fÉ ko kira ma sariya kumakan di a ka kalifako la a kÉfe.
An be se k’a fÉ ko ni sÉsÉli fila in si mankene unka k’a fÉ ko seginniko hakili te sÉn o ma, o te tipe ye, sabu an y’a sabati sisan k’a fÉ ko lakununi ni kiyaama farikoloko pÉgÉnna do, unko lakununni do min dannen do jipe kÉnÉ, wa daliluya min be kiyaama lakununi sabati o dalilu kelen fana be seginni sabati, wa sababu yere fana te kabakoya la, fÉ n’a kela k’a fÉ fen do n’a ma deli k’a layidupÉgÉnpa n’a pÉgÉna ye w’an te fÉyi dÉn a sababuyaw n’a balilima fenw na min be se k’a to n’an be da a la walima an be yÉrÉ japa a la, w’a ka nÉgÉ adamaden miirina ma a ka sÉn fen ma a hakili ma se ka min sigi pÉgÉn kan ka donyÉrÉ sÉrÉ a la, w’o b’I n’a fÉ maa min be kiyaama lakununi ke kabako ye n’a b’a fÉ ko:
]مَن يُحِي العِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ[ فَيُقَالُ لَهُ: ]يُحيِيهَا الذِي أَنشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ وَهُوَ بِكُلِّ خَلقٍ عَلِيمٌ[.
JÉni de be kolo panamaya k’a sÉrÉ bukuri muku do, o be jaabi ko:
Masa b’a panamaya masa min y’a panamaya sipe fÉlÉ la, w’ale de be danfen bee dÉn.
Tipe do ni pÉgÉnna ye fen ye hakili ka daliluya t’an bolo a sabatili n’a balili la walima an k’a bisikiya k’a fÉ dalilu t’a la, o la a be ke jaaguya ye an kan ka segin ka taa diine sariya kumakanw ma min ye Ala ka wahayu dÉ ye, fen nana kurana kÉnÉ min be segini sabati ka na jipe kÉnÉ su dÉw panamayali la, ani bagitÉw ni kunatÉw keneyali, a ye suw penemaya ni Ala ka jipe ye in’a fÉ Ala b’a fÉ a ka se kÉrÉtalen do:
]أَنَّى يُحِيي هَذِهِ اللهُ بَعدَ مَوتِهَا فَأَمَاتَهُ اللهُ مِائَةَ عَامٍ ثُّمَ بَعَثَهُ[.
JÉni de be ni su nunu panamaya, Ala de b’u panamaya u salen kÉfe,a y’u faatu san keme, o kÉfe a y’u lakunu.
Ani Aaya min temena sisan n’o ye:
]قَالُوا رَبَّنَا أَمَتَّنَا إِثنَتَينِ ...[.
U ko anw dabaama, I y’an faatu sipe fila… I k’a dÉn ni Aaya in kÉrÉ te kilen fÉ n’an seginna ka taa jipe seginni ma saya kÉfe, ali n’a y’a sÉrÉ kurana kÉrÉfÉla dÉw y’a kÉrÉ yalama ka taa kÉrÉ were fe min ni kÉrÉlen in te kelen ye, min te minÉgÉtÉ yere ka minÉgÉ bÉ a la, w’a te Aaya kÉrÉ sabati.
Unka sÉsÉli filana, o ye k’a fÉ hadiisa minu b’a kun kan k’o ye hadiisa gilannenw ye, I k’a dÉn o kuma min file ni ye pe t’o la, k’a sabu ke seginni ye kow lageleman dÉ ye min nana kira sÉmÉgÉw ka kibarÉyaw la minu nasira mÉgÉw ka can.
Ni temennen kÉfe, a f’i te kabakoya sebennikela ka kumakan na min be ni kuma pÉgÉnna fÉ, I n’a fÉ Ahamadu Amiini, a ka gafe kÉnÉ min tÉgÉ ye ko (Fajiru Isilaamu) tuma min na a b’a fÉ ko: (Yahuudiya bangela Shii-aya kÉnÉ n’a fÉli ye ko seginni kana jipe kÉnÉ saya kÉfe, wa ne yere b’a fÉ a ye ka da a ka kuma kan) yahuudiya bangela tun kurana kÉnÉ ni seginni kuma fÉli ye wa? I n’a fÉ a temena pefÉla cogo min na kurana Aaya temenenw na.
An be dÉ fara pefÉli kan an b’a fÉ: lakiika yere la a te ben abada fÉ yahuudiyaya ni nasaraya ka bange silaamaya dusukunnasiri kitiw la, sabu Nabipuma lahÉrÉma nana walasa sankolo sariya minu b’a bolo k’olu sÉn ji la ali n’a y’a sÉrÉ a dÉw falen na k’a yalama, o la yahuudiya bangeli walima nasaraya bangeli silaamaya dusukunnasiri la, o te lebu ye silaamaya ma, n’a jate minena k’a fÉ segini kana jipe kÉnÉ k’o ye yahuudiya hakilina dÉ ye, I n’a fÉ kitaabu in b’a sabati cogo min na.
Amana ke cogo o cogo segini te lasili ye, min dusukunnasiri be waajibiya walima a lajeli hakili la, unka I k’a dÉn a dusukunnasiri sÉrÉla kumakanw fe minu minena ka bÉ kira sÉmÉgÉw la kiisi b’u kan, minu n’an be limaniya u ka tanga la, ka bÉ ngalon ma, wa seginni kibaroya ye ko dogolenw dÉ ye, u ye min kibaroya di, w’a keli fana te bali.
A minena ka bÉ SÉÉdiku la kiisi b’a kan hadiisa kenemanw na.
(التَّقِيَةُ دِينِي وَدِينُ آبَائِي) وَ قَالَ أيضًا (مَن لاَ تَقِيَّةَ لَهُ لاَ دِينَ لَهُ).
Yerekun tanga (Takiya) ye ne faaw ka diine ye.
Ni yerekun tangan te mÉgÉ min na diine t’o tiki la.
A b’o cogola yerekun tanga kela kira sÉmÉgÉw ka taamasipe ye kiisi b’u kan walasa ka tÉÉrÉ pÉni ka b’u kan, n’u nÉfe mÉgÉw, ani k’u joliw tanga, ani wala ka silaamaw lahala pa, ni k’u ka kumakanw fara pÉgÉn kan k’u ka benbaliya fara pÉgÉn kan.
Ali bi tulu dÉ beyi Imaamiya dÉnnen do ni min ye k’a sÉrÉ a pÉgÉnna were ma dÉn n’o ye silaamaya taabolo la, ani jekuluw la adamadepa jekuluw la, k’a fÉ n’a sÉmina tÉÉrÉ la a yerekun na walima a ka nafolo la, k’a sabu ke a ka dusukunnasir bangeli ye walima yere jira n’a ye, a te ben abada f’a k’a yere sutura k’a yere tanga faratiyÉrÉw la, wa ni ye ko ye hakili dancogo be sÉn o ma a dÉnnen do k’a fÉ Imaamiya n’a ka Imaamuw u ye geleya ni koron nÉniya bee sÉrÉ u ka hÉÉrÉpa kosÉn waati bee kÉnÉ, min ni maa si ma o pÉgÉnna kunbe jekuluw la, walima jamakuluw la, u labana ka segin ka taa yerekun tanga ma o waati caama kÉnÉ ni dogoli ye u fonpÉgÉbaw la, ani ka yeremajira dabila ani k’u ka dusukunnasiri dogo, ani ka baara kerenkerennew, tuma min na u y’a ye k’a fÉ k’a kÉlaban bena segin diine jipe panamaya ma, o de sababuya la kira sÉmÉgÉw sugantila ni yerekun tanga ye (takiya) w’u dÉnna n’a ye k’u pÉgÉnna were to.
Yerekun tanga kitiw b’a waajibiya n’a waajibiya-baliya la ni tÉÉrÉ yÉrÉw fÉfÉli ye pÉgÉn kÉ, o pefÉlen do a bondaw la, fiku dÉnnibaw ka gafew kÉnÉ, n’o te waajibi kun kelen te, o toyi a be ben, walima a be waajibiya k’a sabu ke lahaalaw fÉfÉli ye pÉgÉn kÉ, I n’a fÉ lahalaya la min ni tipe bangeli ni yerejira n’a ye o be diine lafasali n’a demeni na, ani jihaadi Ala ka sira kosÉn, I k’a dÉn ni yerekun tanga ma dabila o la, a be ke I n’a fÉ nafolo jaasila, wa nin kun yere fana m’a ka bopa sÉrÉ, tuma dÉw la yerekun tanga be haramuya baaraw la min be nin lahÉrÉman fagali sababuya, walima n’a be fili warankata ka caaya, walima a be fili caya diine kÉnÉ, walima a be tÉÉrÉba lase silaamaw ma n’u filili ye, walima ka tÉpÉli ni dantemewale cerin u ni pÉgÉn ce, a mana ke cogo o cogo la yerekun tanga kÉrÉ te Imaamiya fe, ko ka gindo tÉn dÉ gilan silaamaya bini n’a celi kama, I n’a fÉ u jugu dÉw b’a bisikiya cogo min na k’a sÉrÉ u te kow faamuya a pe jeelen kan, w’u te sÉn k’u yere segen hakilina lakiika pinini kama ka bÉ a tigiw la, w’a kÉrÉ te fana k’a fÉ a be diine n’a kitiw ke gindo ye min te se ka fÉ mÉgÉ were ye, min te diine in mÉgÉ ye, cogo jume na Imaamiya mÉgÉw ka gafew n’u ka wÉlÉfulenw kerenkerennen do fiku ni kitiw ni dusukunnasiri kumaw kan min kelen do ka fan bee fa min temena hake kan min be maa sukuya bee makÉnÉ walasa ka ke diine taabolo in mÉgÉ dÉ ye.
Tipe do I k’a dÉn an ka dusukunnasiri yerekun tangan kan maa dÉw y’a lapini k’u be Imaamiya lagosi n’a ye, u y’a ta ka ke u ka lagosibere dÉ ye, a tun kela I n’a f’u ka bana tun te ban f’u ka Shii-a mÉgÉ dÉ kan ye panmuru la. k’a sabu ke u fosili ye ka b’u ma, o waati la wasa tun be ke n’a fÉli ye ko ni ye Shii-a mÉgÉ ye walasa k’a sama ka se saya ma, kira sÉmÉgÉw juguw fe Amawiyunaw ni Abaasiyu-unaw ani ale Usumaaniyuunaw la.
Ali n’a y’a sÉrÉ a lagosibaw b’a lagosi k’u jigi d’a kan k’a fÉ ko sariya te diine ta fan fe, an b’a f’u ye.
FÉlÉ: anw tukulen do an ka Imaamuw kÉ kiisi b’u kan, w’an be kanda n’u ka kanda ye, u y’an yamaroya n’a ye, u y’a ke farida ye an kan mako tuma na, diine do Imaamuw bolo I ye sÉÉdiku ka kuma me kiisi b’a kan:
(مَن لاَ تَقِيَّةَ لَهُ لاَ دِينَ لَهُ)
Ni yerekun tanga te mÉgÉ min na diine t’o tiki la.
Filana:a kela sariya ye, o nana kuranaba kÉnÉ, o ye Ala ka kumakan ye a ka se kÉrÉtalen do. suuratu nahali kÉnÉ Aaya 106.
(إِلاَ مَن أُكرِهَ وَقَلبُهُ مُطمَئِنٌ بِالإِيمَانِ)
FÉ ni maa min jaaguyala k’a sÉrÉ a dusukun basikilen do limaniya la.
I k’a dÉn Aaya in jiginna Amaari Bunu yaasiri kan, min y’i pesin kaafiriya bangeli ma siran kosÉn silaamaya juguw pe, ani Ala kumakan were a ka se kÉrÉtalen do:
(إِلاَّ أَن تَتَّقُوا مِنهُم تُقاةً)
FÉ n’a kela yerekun tanga ye u pe kÉrÉ yerekun tanga la.
A y’a ka dusukunnasiri bange kene kan fÉ n’a ye tÉÉrÉ natÉ ye ka b’u yÉrÉ kana aw ma, o la a y’a yerekun kÉlÉsi u pe kÉrÉ, ani Ala ka kumakan were, a ka se kÉrÉtalen do, Suuratu muuminu kÉnÉ Aaya :28 na.
(وَقَالَ رَجُلٌ مُؤمِنٌ مِن آلِ فِرعَونَ يَكتُمُ إِيمَانَهُ)
Ce limaniyalen dÉ ko Firi-awuna ka mÉgÉw la a b’a ka limaniya dogo.
A ye kuma dÉ fÉ min n’a dusukunnata fÉlen do pÉgÉn kÉ, n’i b’a fe ka Aaya in dafalen n’a kÉrÉ dafalen dÉn I be segin ka ta tafisiru gafew ma.
(1) E ka sakiifa gafe laje, a gilanbaga ye walanwalanni dÉw k’a kÉnÉ ni kurana seereya dÉw ye, o n’a pÉgÉn werew.
