Bonda Filana
| Bonda Filana |
|
An b’a siri an dusukun na k’a fÉ nabipumapa, Ala baara do, Ala lasigidenpa do, Ala b’a di mÉgÉ ma, a ye maa min suganti k’a kerenkeren a ka jÉn pumaw n’a ka walijudafalenw na, u ka adamadenpa na a be sÉrÉ k’u ci ka taa adamaden tÉw ma, n’u kandali lapi ni ye ka taa fen ma u ka nafa n’u ka heere be min na jipe ni laahara kÉnÉ, ani n’u sanupali n’u jeyali lapini ye, k’a sÉrÉ n’a ma ke ni jogo jugu ni laada kuntanw ye, k’u kalan dÉnni ni kodÉn na ani ka kunaja ni heere sira d’u kÉrÉ, walasa adamadenpa ka se a ka dafalenpa dan bee la, ani min ka kan, a be kÉrÉta ka taa ka daraja dan ma so fila kÉnÉ jipe so ani laahara so.
An b’a siri an dusukun na, k’a fÉ nÉgÉya jÉ sen min beyi – n’a be nana – o b’a waajibiya Ala nÉgÉma in k’a ka cidenw ci a ka jÉnw ma, wala k’u kanda, ni ka gilanni ciya lase u ma an’u ka ke Ala ka lasigiden n’a ka nÉnabilaw ye dukukolokan.
An b’a siri an dusukun na tun, k’a fÉ masaba in ma cibaa sugantili n’a wolomani seme mÉgÉw la, walima u wolomali, wa sako yere t’u la o la, o toyi o kow bee b’a bolo – a ka se kÉrÉtalen do –sabu a b’a ka cidenpa bila yÉrÉ dÉn.
W’u sako te u ka kiti ke mÉgÉ kan a ye min ci k’a ke kandabaa ni ninsÉnjaba ni sÉnsiralibaa ye, w’u sako te u ka kiti tige fen na u nana ni kiti ni suna minu ye sariya kÉnÉ.
I k’a dÉn adamaden ye danfen ye a dancogo dansigi yÉrÉ kabakoya ka bon kosÉbe, a sigi sigi cogo pÉgÉn kan a dancogo n’a tabiya n’a yere kan n’a hakili la, o toyi adamaden kelen o kelen n’a cogoya do, I k’a dÉn, ceni samanaw b’a dancogo la fan dÉ fe, wa heere ni gilanni wilinaw fana b’a la fan were fe, fan dÉ fe a jaaguyalen do nege ni daamu na, k’a damine sÉnyere ye ni nin digÉn, ni talonni – fili – ani daamu la w’a danna ni sesÉrÉ kanu ni yereyaanga n’u pÉgÉnna were marali ye, ni yalama yalamani jipe panamaya kÉnÉ, ani jipe masiriw n’a daamuw sÉrÉli I n’a, fÉ Ala ko – a ka se kÉrÉtalen do –
]إنَّ الإنسانَ لَفِي خُسرٍ[ و ]إنَّ الإنسانَ لَيَطغَى أن رآهُ استَغنَي[ و]إنَّ النَّفسَ لأمَارَةٌ بالسُّوءِ[.
I k’a dÉn adamaden be bÉne na.
I k’a dÉn adamaden be ceni ke n’a ya ye k’a fÉ k’a fentigiyala.
I k’a dÉn ninkun ye yamaroyalikela kungana ye juguman keli la. o n’a pÉgÉna Aayaw minu b’o yira kene kan kuranaba in kÉnÉ, a b’o cogo la a be fen yira, min ni adamaden nikun gilannen d’o kan, k’a damine nege ni daamu na.
Fan filana na, Ala ye hakili kandalikela dan a la – a ka se kÉrÉtalen do – o b’a kanda ka taa pani ni heere yÉrÉw ma a ye dusukun d’a ma min b’a gen ka bÉ topÉli ni kÉnkow ma, a b’a jalaki juguman keli la min cekajugun.
Wa kÉnÉna kele te ban hakili ni dingÉ ce ninkun kÉnÉ, a be yalama yalama u ni pÉgÉn ce ni maa min hakili sera a nindingÉn na, o tigi be ke maa kÉrÉtalen ye jÉyÉrÉ la, o be ke maa kandalen dafalen ye a ka adamadenpa n’a ninkun na, ni maa min nindingÉn y’a jaguya ka yelen a hakili san fe o tigi be ke maa bÉnenen ye jÉyÉrÉ la w’a be ke maa jaasilen ye a ka adamadenpa na, a be ke maa binnen ye pilasi la fÉ ka se baganw ka pilasi hake la.
Min ka sabati n’a ka se ka jugun ninkun kan kelekela fila in na o ye dingÉn n’a ka cedenw ye, o de la I be maa caama ye u tolen do fili la, u yÉrÉ ka jan kanda la k’a sabu ke u nindingÉn labatoli ye, ani yere to nindigÉn ka weele bolo.
]وَ مَا أَكثرُ النَّاسَ ولَو حَرِصت بِمُؤمِنينَ[
Foyi ma n caa ka mÉgÉw bÉ ali n’I y’u tanga ni muuminuw ye, o kÉrÉ maa minu nimdigÉn taalen do n’u ye fÉyi ma n caa k’olu bÉ ali ni muuminu b’u ladi k’u kandan ka bÉ dibi la ka taa nÉÉrÉ la, o kÉrÉ ye k’a fÉ adamaden ka dÉnni surupa kosÉn fenw lakiika n’a gindow beelajelen dÉnni na, minu kelen do k’a ka panamaya lamini, ani minu be pan ka bÉ u yere ninkun na, adamaden yere te se k’a ka tÉÉrÉw n’a ka nafaw bee dÉn, wa fen o fen b’a kunajiya a t’o fana dÉn, ko minu be tali ke a yere kan a t’o tÉÉrÉ n’o heere dÉn sanko a pÉgÉnna were, walima a ka jekulu n’a lamini kow a t’o fana dÉn o toyi kunfin do a yerekun na dÉ be fara a ka kunfiya kan dongo o don, walima dÉ be fara a ka kunfipa kan a yerekun dÉnni na dongo o don, o be ke waati la waati o waati ni dÉ fara la u ka dÉnni kan fenw tobiya dÉnni na, ani farikolomafenw dÉnni.
O de la sa I k’a dÉn adamaden makoba de be seli la kunadiya ma, w’a mako be mÉgÉ la min b’o sira fense a ye ani k’o d’a ye ka taa se kanda ma, ani tukuli kanda kÉ, walasa hakili ka cedenw ka fanga sÉrÉ n’o ye, f’a ka se sÉrÉ a kelepÉgn jugu bilalen in kan, adamaden b’a yere laben ka don kele kene kan min be farali ke hakili ni dingÉn ce wa tuma dÉw la a be juguya kosÉbe ka taa mÉgÉ sÉrÉli ma min b’a teke ta ka taa heere ni gilanni ma, tuma min na dingÉn b’a nege k’a ciye ka b’a kÉrÉ- w’a kuma caama na a b’o ke – a b’a ka baaraw cepa a yere pe kÉrÉ, wa b’a ka filiw fana cepa a ninkun pe kÉrÉ, sabu fen min ye puman ye a b’a yira a la k’o ye juguman ye walima fen min ye juguman ye, a b’o yira a la k’o ye puman ye, o la hakili fereke a ka sira la, ka taa gilanni ni kunaja ni neema ma, waati kÉnÉ min n’a te puman ni juguman dÉn ka bÉ pÉgÉn na, ani tÉÉrÉ ni nafa. w’an kelen kelen be ni kele kene kan, k’a sÉrÉ an b’a dÉn, walima an t’a dÉn fÉ ni Ala ye mÉgÉ min tanga.
O de kosÉn ni de be geleya adamaden peyelelen ma, min be fen dn, sanko bagan mÉgÉ kunfin min te fen dÉn o ka se n’a yere ye heere ni pali sira ma, walima a k’a ka nafalan n’a ka tÉÉrÉlan bee dÉn, aka jipe latige kÉnÉ, an’a ka laahara,a kere fen ye min be tali k’a yerekun na wali a ka kafo kÉnÉ an’a lamini, ali n’a y’a yere fangatikiya n’a pÉgÉnna were ye a adamaden pÉgÉnw na, min b’a yere cogo la, n’a ye pepini ke n’olu ye, wa ali n’a jela n’u ye lasikiliw ni conferansiw la, ka hakilina piniw k’u fe.
O tumana a wajibila Ala kan – a ka se kÉrÉtalen do – a ka cili ke adamadenw cela ni hine ni magari ye u la, Ala ko (se kÉ):
(رَسُولاً منهم يَتلُو عَليهِم آياتِه ويُزكِيهِم ويُعلمُهم الكِتابَ والحِكمَةَ)
A ye ciden ci ka b’u yerekunw cela, a b’a ka Aayaw – kabakow – kalan u ye, a b’u sanipa a b’u kalan a ka kitaabu – kurana – ni kodÉn na, a b’u sÉnsira ka bÉ fen ma u ka ceni be min na, a b’u nusÉnja fen na u gilanni n’u kunaja be min na.
I k’a dÉn nÉgÉya in keli kela waajibi ye Ala kan, sabu nÉgÉya in a ka jonw ma, o y’a ka dafalenpa kunkelen ye ale ye masa nÉgÉman ye a ka jÉnw kan, ale de ye funasere masaba ye, n’a y’a sÉrÉ yÉrÉ min n’a ka funasereya ni nÉgÉya jiginni ka kan, n’a labennen do a kama, I k’a dÉn Ala (se kÉ) a te ben abada f’a k’a ka nÉgÉya jigin o yÉrÉ la, sabu a te tekemageleya ke a ka hine kene fereli la wa nakasi t’a sÉrÉli n’a ka bonpa na.
Unka waajibiyali kÉrÉ te yan k’a fÉ dÉ de be yamaroyali ke n’o waajibi ye Ala kan k’a b’o labato n’o keli ye, ayi a kÉrÉ t’o ye,a kÉrÉ ye I n’a fÉ ni ko: Ala sÉrÉli waajibiyalen do, o kÉrÉ ye, a sÉrÉli te se ka fara ka bÉ waajibi la, sabu hakili te sÉn u farali ma abada.
An b’a siri an dusuku na ko Ala a ka se kÉrÉtalen do, n’a be kandabaa ni cibaa bila a ka danfenw kuna, a b’u ladÉnniya o cibaa yerekun na, a b’u kanda ka taa o ma kerenkerenneya la, a b’a suganti k’a yira u la, o sira dannen do a ka dalilu ke a ka cidenpa kan mÉgÉw ye, nÉgÉya dafali kosÉn ani dafalenpa tiimeni kosÉn.
W’a te ben f’o dalilu ka ke sukuya ye min te bÉ fen si la fÉ n’a kela jipe danbaa ni sÉrÉlima fen bee dabalibaa ye – a kan be min be adamaden ka se sanfe – a b’o kabako don o cibaa kandalikela bolo, walasa a ka mÉgÉw ladÉniya Ala la ani k’u kanda ka taa ma, w’o dalilu in de be weele ko(kabako walima kepeko) sabu a be ke pe kan min be adamadenw dese a ladegeli la, ani nani n’a pÉgÉnna ye.
I n’a fÉ a te ben fÉ kabako dÉ ka ke nabipuma bolo, a be min bange mÉgÉ pena, walasa ka dalilu wili u kan, a te ben f’o kabako ka ke kenekan kepeko ye mÉgÉw ni pÉgÉn ce, kecogo la dÉnnibaaw ni taabolo kerenkerennen mÉgÉw be dese o la a ke waati la, sanko u pÉgÉnna were adamadenw na, ani kira ka kiraya weele a yere la, o ni kabako in ka surupa pÉgÉ na kira bolo, walasa a ka ke dalilu ye a ka weeleli la a yere la, mÉgÉ sukuya minu temena fÉla sisan n’olu pÉgÉnaw desela u ka kabako pÉgÉnna keli la, a be dÉn ko mÉgÉ dese ko do maa kamanagan ko do, a be maaw seko sanfe a b’u ka laadaw sanfe,a be dÉn k’a fÉ kabako in tigi pilasi n’a jÉyÉrÉ be mÉgÉw ta sanfe, sabu ninkun tukupÉnpali be ani danfenw dabaa masa ce, o tuma na ni kabako bangela mÉgÉ min bolo n’o ye nabipumaya weele a yere la, o tigi be pa nabipumapa jÉyÉrÉ la, k’a sabu ke mÉgÉw dali ye a ka nabi-pumaya weele la a yere la, wa mÉgÉw be limaaniya a ka cidenpa la, u b’u yere majigin a ka kumakan n’a ka yamaroya la, mÉgÉ be limaaniya a la maa min b’a fe ka limaaniya a la, maa be kaafiriya a ma, maa min b’a fe ka kaafiriya a ma.
O de la an y’a sÉrÉ nabipuma bee ka kabako n’a ka waati dÉnni lakodÉnen de be tali ke pÉgÉn na, Muusa ka kabako – kiisi b’a kan – o tun ye bere ye min be u ka dabaliw n’u ka ngalonw kunu, sabu dabari tun kela dÉnni taabolo ye a ka waati la, min cerinnen do kosÉbe, tuma min na Muusa ka bere nana u ka ketaw bee cena – dabaliw – u y’a dÉn k’a fÉ Muusa ta in b’u seko sanfe, u y’a dÉn fana k’a b’u ka dÉnni taabolo sanfe, ko fen do mÉgÉw be dese min pÉgÉn ladegeli la, wa dÉni taabolow ni dÉnni yere be dÉgÉya a kÉrÉ.
O cogo kelen na Iisa ka kabako fana tun be ten – kiisi b’a kan – n’o ye bagi banabaatÉw ni kunatÉw keneyali ye, ani suw panamayali, sabu Iisa ka kabako nana waati la, waati min ni dÉkÉtÉrÉya tun lakodÉ-nnen do mÉgÉw ni pÉgÉn ce kosÉbe, dÉnnibaaw tun do, wa dÉkÉtÉrÉw fana tun do jÉyÉrÉba tÉn b’u bolo, u ka dÉnniw desela Iisa ka kabako nalen ladegeli la – kiisi b’a kan.
An ka nabipuma ka kabako duuminen o ye kuranaba ye, min ye kabako ye n’a kumabaw n’a jeyaliw ye, o kera waati kÉnÉ waati min kumaba taabolo tun lakodÉnen do kosÉbe,wa kumaba dÉni-baaw tun ye pemÉgÉw ye adamadenw bolo, n’u ka walanwalanni ni nenkun jiya numa ye, kuranaba in nana I n’a fÉ kaba peren a y’u jaasi k’u kabakoya k’u lafamuya k’a f’u te se k’a kunbe n’u taw ye, u y’u da k’u yeremajigin u deselen kÉfe a ladegeli la an’u deselen kÉfe a kuma taabolo pÉgÉnana na.
Min b’a yira k’a f’u desela, o ye Ala y’u ka se dansigi ni suura tan nani ye kurana suuraw cogo la, u ma se k’o ke, o kÉfe a y’u dansigi tun k’u kana ni suura kelen bÉpÉgÉ ye kurana ta cogo la, u desela o la tuma min na an y’u ka dese dÉn a ladegeli la, ani Ala kelen k’u ka se dansigi, an’an kelen k’u pesinnen ye ka taa kurana keleli ma ni pamuruw ye ka nenkunw to an p’a dÉn k’a fÉ kurana y’a dama kabako ye, cibaa Muhamadu Bunu Abudulayi nana ni min ye, n’o ni cidenpa weeleli a yere la, o surupala pÉgÉn na, an p’a dÉn o la k’a fÉ ciden dÉn, a nana ni tipe ye, k’a lakali ni tipe ye – kiisi ni neema b’a na sÉmÉgÉw kan
An b’a siri an dusukun na k’a fÉ nabipumaw bee ye maa tangalenw ye, wa imaamuw fana b’o cogo la, foli sanumaw b’u bee kan, an ni silaama dÉw fÉra pÉgÉn kÉ o la, u ma tanga waajibiya nabipumaw kan sanko imaamuw.
Tanga: ye sanuya ye ka bÉ jurumi ni kota la, a fitiini n’a belebeleba, ani sanuya ka bÉ fili ni pine na, ali ni hakili b’a ye k’a fÉ k’a be ben nabipuma ka k’olu ye o yere bee toyi a ka kan ka sanuya ka bÉ adamadenpa cennan bee la, I n’a fÉ ko dÉn keli mÉgÉw cela, k’a damine dumunike la sirabaw kan, walima yele lankolon ni kan kÉrÉta a ni fen o fen n’o – baar- ni kafÉ laada te sÉn o ma.
Tanga waajibiyali Dalilu: barisa n’a benna ko nabipuma be kota ni fili ni pine ke, ko ni dÉlakelen delila ka k’a fe,o kota ni fili min kela a fe, o labatoli tun na ke waajibi ye, wali olu ladekeli te ke waajib ye, n’an k’a labatoli ye waajibi ye, o b’a yira k’an ye kota keli daga aye ni Ala ka nÉgÉya n’a ka jipe ye – a ka se kÉrÉtalen do – w’o b’a yira k’a fÉ fana nabipuma ka kota ye waajibi ye, diine yere n’a cogo ni hakili kenema si te sÉn o ma abada, n’a dun labatoli ma waajibiya fana, o be nabipumaya bila k’a galotikiya, min n’a te ben abada f’a ni labatoli waajibiyali ka taa pÉgÉn fe.
N’a fÉla ko nabipumaw mana fen o fen ke, k’a damine kewale filila, u labatoli te ke waajibi ye u ka kewale foyi la, n’o keera cidenpa nafa be taa, nafa fÉyi te k’a la abada, o toyi nabipuma be ke in’a fÉ adamaden tÉw, kiimeba te k’u ka dÉnni ni kuma la, min ni mÉgÉw ka kan k’u jiki d’o kan tuman o tuman, I n’a fÉ labatoli cÉnpi te k’u ka yamaroya la, wa danapa kun kelen te k’u ka kumakan n’u ka baaraw la.
Wa ni dalilu ni jaati tanga kan o be boli imaamu fana kan, sabu min faridayalen do u ka ko la, o ye k’a fÉ, u sigilen do jÉyÉrÉ nunu na ni Ala ka yamaroya ye – a ka se kÉrÉtalen do – walasa u ka adamadenw kanda, barisa u ye nabipuma ka nÉnabilaw ye, I n’a fÉ a be na na pefÉ cogo min na imaamuya bonda kÉnÉ.
An b’a siri an dusukun na k’a fÉ nabipuma ko in a be waajibiya a ka ke maa tanganlen ye, a be waajibiya o cogo kelen na a ka ke maa mankutulen ye jÉgo puman dafalen ni hakili dafalen na, min ka fusa ni bee ta ye, k’a damine cefarinya ni polotiki ni dabali ni sabali ani hakilija la, fÉ ka se hake ma mÉgÉ si t’a bÉ min na, sabu n’o te a tun te ben a ka ke kuntiki kun kelen ye danfenw bee kuna, wa jipe bee kow labeni tofagan tun te na k’a bolo.
I n’a fÉ a be waajibiya, a ka ke mÉgÉ ye min bange yÉrÉ saniyalen do – a kana ke pamaaden ye – a ka ke danaa maa ni tipe fÉla ye, a ka ke maa ye min sanupalen do ka bÉ jaasilenpa beelajelen na sani a ka cidenpa waati ce, walasa dusukunw ka d’a la ninkunw ka sigi a kan, o toyi walasa u ni Ala jÉyÉrÉba in ka kepe.
An be limaniya kuma bakurumaya la, k’a fÉ nabipuma ni ciden bee be tipe kan, I n’a fÉ an be limaniya n’u ka tanga n’u ka sanupa ye, unka u ka nabipumaya kÉnni n’u nenini, walima k’u pagari labÉ, o be jate kaafiriya filankafoya ye, bawo o b’an kan nabipuma kÉnni yira, min ye kibaroya di u kan k’u tipetikiya.
Unka minu tÉgÉw n’u ka sariyaw dÉnnen do I n’a fÉ an fa Aadama, ni Nuuhu ni Ibiraahiima ni Daawuda ni Sulayimaana ni Muusa ani Iisa, ani kuranaba y’a tÉ minu tÉgÉ fÉ a pe kan, limaanipa olu la kerenke-rennenya la o be waajibiya, ni maa min ye kelen kÉn u la o tiki y’a bee kÉn, w’o tiki y’an ka nabipuma fana kÉn kerenkerenya la.
A b’o cogola limaaniya u ka gafew la, o be waajibiya ani fen min jiginna u kan, unka tawurata ni Inijiila minu be mÉgÉw bolo sisan, a sabatila k’a fÉ k’u bee yalamana ka b’u jigin cogo la, k’a sabu ke min y’u fila sÉrÉ yalamani ni falenni ni dÉ farankan na Muusa ni Iisa ka waati kÉfe – kiisi b’u fila kan – k’a sabu ke nata tikiw ni nindingo tikiw ka kulonke ye, o toyi min bilalen d’u fila kÉnÉ o bee y’u fila ka waati kÉfela ye, k’a damine u nÉfe mÉgÉw ka waatiw la an’u ka jamakuluw.
An b’a siri an dusukun na k’a fÉ diine Ala bolo, o ye silaamaya ye, ale de ye Ala sariya lakiika ye, ale de ye sariyaw laaban ye an’a dafalen kunadiya sÉrÉli la, mÉgÉw fe, ani min be jipe ni laahara kow gilan u ye w’ale de ye diine ye min kapi duumini na waati bee kÉnÉ, a te yalama a te falen wa adamaden mako fen o fen a b’a bee fara pÉgÉn kan, k’a damine maa kelen ka kow laben na an’a ka kafo ni polotiki kow, tuma min a sariyaw kela sariya beelajelen laaban ye, ni sariya were si te sÉrÉ min be adamadenw kÉlÉsi k’u ka kow pe nabÉ adamaden min tununen do tÉpÉli ceni ji woyo kÉnÉ, a te ben fÉ don dÉ kana don min ni silaamaya diine be se sÉrÉ ka mara bee labÉ n’a ka danaya n’a sariyaw ye.
N’a y’a sÉrÉ silaamaya sariya tun baarala n’a sariyaw ye dukukolo kan a kecogo puma na kiisi tun na ke ka adamadenw bee labÉ, kunadiya tun na dafa u ye, u tun na se fen sanfe adamaden be suko ni min ye, kÉrÉta ni bonpa ni fereli ni joko lahÉrÉmaw la, wa tonpÉni tun na fosi ka bÉ jipe kÉnÉ, kanu ni balimaya tun na ke mÉgÉw bee ni pÉgÉn ce, wa fantaya ni tekelankoloya tun na ban ka bÉ sÉrÉli gafe den kan.
N’an be cogoya ye bi don in na min ye kumasuli ni maloya lahalaya ye mÉgÉw fe minu b’u yere weele ko silaamaw, sabu silaamaya diine lakiika yere la a ma baara ke n’a kumakanw n’a ninkunw ye, k’a damine seekili fÉlÉ la u ka waati la, fÉ ka taa se anw ma bi don in na – anw minu b’an yere weele ko silaamaw – a daminena o cogo la juguman na kana se anw ka bi don in na ni cogoya ye min ka jugun ka teme kunu ta kan, silaamaya labatoli ma tonko cejuku sama ka se silaamaw ma dee o kuma toyi I k’a fÉ k’a kÉkankalen de do n’o y’u bani n’u murutili ye silaamaya walandaw ma, a n’a sariyaw dÉgÉyali u fe, ani juguya ni tonpÉli cerinni u ce la, k’a damine u ka masakew la, ka t’a bila u ka maa lankolow la, k’a damine u la maa kerenkerennenw na k’a taa bila u la foroba mÉgÉw la o de kela sabu ye k’u ka peta kÉtike u bolo, a y’u ka fanga laafu, a y’u ka kÉrÉma fenw senw kari a ye bÉne ni wooyi unba den sama ka se u ma, Ala fana y’u halaki n’u ka jurumiw ye – a ka se kÉrÉtalen do -:
(ذَلكَ بِـأنَّ اللهَ لم يَــكُ مُغَيِرًا نِعمَة أنعَمَها عَلى قَومِ حتَّى يُغَيِرُوا مَا بِأَنفُسِهِم).
Ala ma ke neema yalamabaa ye a ye min ke a ka jÉnw ye, f’u ka fen yalama min b’u yerekun na, ni de ye Ala ka taasira ye a ka danfenw na.
]إِنَّهُ لا يُفلِحُ المُجرِمُونَ[
I k’a dÉn kojugukelaw te kiisi.
]وَكَذَلِكَ أَخذُ رَبُّكَ إذا أخذ القُرَى وَهِيَ ظَالِمَةٌ إنَّ أخذَهُ أليمٌ شَدِيدٌ[
A b’o cogo la I dabaama ka mineni ka jugun, n’a ye duku mine k’a sÉrÉ duku in ye tÉnpÉlikela ye, I k’a dÉn a ka mineni ka jugun kosÉbe.
Cogo jume diime be makÉnÉ a ka mÉgÉw lakunu ka b’u ka sunÉgÉ kuntaala jan na, k’a sÉrÉ diine in kera dabali ye gafeden sanfe baara te ke n’a dÉn-niyaw ye ali fitiini.
I k’a dÉn limaaniya ni danaya ni tipefÉ ni kÉnÉnajeya ni baarapÉgÉnya puma ni yerekunmine ani silama dÉ ka fen kanu a balima ye a be min kanu a yerekun ye, o n’a pÉgÉnaw k’a damine silaamaya sinsinbere fÉlÉ la, silaamw y’o bilasira u ka waati kÉrÉw la, ka taa se an ka bi don in ma, waati mana taa pefe cogo o cogo, an b’a sÉrÉ u faran farannen do u kelen do paritiw ni jamakuluw ye, u b’u yere bila jipe panamaya minen kÉnÉ, u b’u ka hakili lankolonw ni hakili jalankolow ta, dÉ be dÉ kaafiriya nihakilinaw ye minu faamuyalen te, walima kow minu t’u pe sira la, u ye baara ke n’’u hakilina ye k’u yÉrÉ japa diine sun na, u y’u yÉrÉ japa ka b’u ka nafaw n’u ka kafo nafaw la, ni pÉgÉn sama sama pÉgÉnna ye kurana dÉnni n’a dÉnbaliya la, ani ko n’a kadi Ala ye a be layidu lankulon di a ka jÉnw ma laahara, I n’a fÉ ka pumakela don tasuma kÉnÉ ka jugumankela don Arijine kÉnÉ n’a be f’o ma ko (wa-iidu) ani pÉgÉn sama sama raja-a nÉfe- dÉw ka faatu ka kila ka segin, ani k’a fÉ ko arijine ni jaahanama ye danfe ye walima k’u be na dan, a n’o pÉgÉnna pÉgÉn sama samaw min y’u kanw bisi, u dÉ ye dÉ kaafiriya o kan, I k’a dÉn ni ni ye fen yira a b’u ka jegenni de yira ka bÉ suna sira puman kan min labatoli kela waajibi ye an kan, ka taa halaki ni tacen fan fe, jegenni juguyala u cela ni waati japali ye, fÉ kunfinpa ni fili y’u datuku, u y’u yere mako don ko lankolow n’a faraw la, k’a kise toyi, ani segenba lankolonw ni ngalonw ni bisikiyaw, ani kelew ni sÉsÉlibaw, u kilala ka taa u yere kari jahanamaso Haawiya kÉnÉ, dan te min na, don na don min ni kÉrÉnfebolo mÉgÉw sera k’a lapini ka silaamaya maraw n’a dukukolo mine k’a mara ka silaamaw b’u ka pine n’u ka sunÉko la, k’a sÉrÉ kÉrÉnfe bolo mÉgÉ nunu ye silaamaya jugubilenw ye, u y’a damine ka silaamaya mara nunu fili nin digÉn kÉpe kÉnÉ, min kÉnÉ ka dun kosÉbe, maa si te min dan n’a laaban don fÉ Ala kelen – a ka se kÉrÉtalen do –
]وَ مَا كَانَ رَبُّكَ لِيَهلِكَ القُرَى بِظُلمٍ وأهلُها مُصلِحُونَ[
I dabaama ma ke duku halakibaa ye ni topÉli ye k’a sÉrÉ o duku mÉgÉw ye pumakelaw ye.
Sira si te silaamaw bolo bi don in na w’a t’u bolo bi don in fana kÉfe f’u ka segin ka na u yerekun ma, ka kiti tige u yerekunw kan u ka danteme wale la, u ka kunu ka taa u yerekunw gilanni ma, an’u ka demisen kulu nataw n’u ka diine barikama in kalanni ye walasa u ka tÉpÉni ni baare ka b’u ni pÉgÉn ce u be se k’u ben yerekun kiisi la ka bÉ balawuba in na o la a te ben abada o kÉfe f’u ka dukukolo fa ni kilenneya ni dannaya ye, a falen kÉfe dÉnpÉli ni danteme wale la, I n’a fÉ Ala n’a ka kira y’o layidu di u ma cogo min na, in’a fÉ ale Ala de ye diine in kolosibaa ye min ye diine laaban ye wa jigida lapini teyi jipe gilanni na n’a le silaamaya diine te.
W’a te ben abada fÉ Imaamu de ka na min be miiri lankolon in wili ka bÉ silaamaya kan,min nÉrÉla a la k’a damine ko kuraw ni filiw la, a be sÉrÉ ka mÉgÉw kiisi ka bÉ fen na u sela min ma, k’a damine ceni labÉlen ni tÉpÉli duuminen na, ani juguya min be taala pefe dongo o don, ani joko pumabaw ni adamadenpa ninw bee dÉgÉyali Ala k’o Imaamu bÉli teliya, n’o ye Imaamu Mahadi ye.
An b’a siri an dusukun na k’a fÉ silaamaya cidenpa ye Muhamadu Bunu Abudu laahi ye, ale de ye ciden bee laaban ye ale de y’u bee kuntiki n’u lafusamaci ye, kuma bawoyo siratige la, I n’a fÉ adamaden bee kuntigi do cogo min na, fusamaci si t’a bÉ fusamaciya la, wa bonpatigi si yere te surupa a la bonpa la,wa hakilitiki si t’a bÉ hakili la, wa maa si n’a bÉlen te danni na I k’a dÉn ale kira be jogo pumaba de kan.
I k’a dÉn o daminena danni kun fÉlÉ la, fÉ ka taa se kiyaama don ma.
An b’a siri an dusukun na k’a fÉ kurana de ye Ala ka wahayi ye min jigina ka bÉ Ala yÉrÉ – a ka se kÉrÉtalen do – a ka nabipuma nenkun kan, walanwa-lanni bee b’a kÉnÉ, ale de ye kira ka kabako ye min duuminen do, ani min ni adamadenw desela a ladegeli la kuma bakuruma ni jeyali ta fan fe, an’a kelen be ka lakiika ni dÉnniyaba minu kafo pÉgÉ kan a kÉnÉ yalamani ni falenni te se ka min peda, wa min b’an bolo ni ye n’an b’o kalan o de ye kurana yere ye min jigina kira kan, ni maa min ye fen were f’a kÉnÉ min t’a kÉnÉta ye, o tiki ye ngalontigela ni ferekelikela ni maa fililen ye w’u bee be kandanbaliya sira kan, I k’a dÉn Ala ka kumakan min ye ni ye, o b’a fÉ:
]لا يَأتِيهِ البَاطِلُ مِن بَينِ يَدَيهِ ولا مِن خَلفِهِ[
Fili te n’a bolo fila ni pÉgÉn ce, w’a te na a kÉnfe.
Kurana kabako daliluya dÉ ye, waati mana taa pefe cogo o cogo, dÉnni fana mana taa pefe cogo o cogo,a b’a cogo la ninkun ja ni daamu ta fan fe, w’a b’a hakilina lapini kÉrÉtalen cogo la, wa fili te bange a kÉnÉ dÉnni taabolo sabatilen si fe, wa miiri yere fana te ke a filozofi lakiika dangineyalen lagosili la, o kÉkan kalen do, dÉnnibaa ni filozofi dÉnnibaw ka hakilinaw na, sabu o be yalama ni waati yalamaw ye, ali n’u ka dÉnni pilaasi n’u ka miiri pilaasi sela a dan bee la, I k’a dÉn, o dÉnni dÉw be bange a la, dÉgÉma na ka ke dÉnni nafatan ye, walima kalatan walima dÉnni min bee ye fili ye, tuma o tuma ni dÉnni pepininiw ni dÉnni hakili lajeli kuraw taara pefe, dÉ be fara filiw fana bangeli kan, ali yunaani filozofi dÉnnabaw ka dÉnniw n’u hakilinaw, I n’a fÉ Sokarati ni Afilatoni ani Orosito minu ni son kela u ye mÉgÉw fe minu nana u kÉfe k’a f’u ma k’olu de ye dÉnni faw ye ani hakili miiri kÉrÉtalen tikiw
An b’a siri an dusukun na tun k’a fÉ kurana bonpali n’a lahÉrÉmani waajibiyalen do w’an b’o f’an da la, ka baara fana ke n’a ye a te ben a kumakan kelen si ka nÉgÉ min jatelen do ali n’o kera kuma kunkunru ye, a mana ke a pe o pe kan n’a sabatila k’a dÉ do, a te ben a ka nÉgÉ, I n’a fÉ a te ben mÉgÉ ye min te sanuya la o ka maga a kumakan kelen na walima a siginiden kelen na.
]لا يَمَسُّهُ إِلَّا المُطَّهَرُونَ[
Maa si te maga a la fÉ n’a kela maa sanumaw ye, nÉgÉ in kela nÉgÉ belebeleba ye o I n’a fÉ kalobo – koli- ni janaba ani bange joli o n’a pÉgÉnnaw, walima a kela nÉgÉ fitiini ye o, ali sunÉgÉ a te ben a ka maga kurana na f’a k’a ko walima ka seliji ta I n’a fÉ fiku gafew y’a walanwalan cogo min na.
An b’a siri an dusukun na fana k’a fÉ k’a jenini te ben, w’a dÉgÉyali fana te ben a mana ke dÉgÉyali suku o suku ye adamadenw ka kafo kÉnÉ min lakodÉnnen do mÉgÉw ce la, I n’a fÉ a filili n’a nÉgÉli n’a terekeli sen jukÉrÉ, walima a bilali yÉrÉ jaasilen na, ali mÉgÉ min y’i tugu ka ni dÉgÉyali kelen o kelen ke, o n’a pÉgÉnnaw o tiki be jate silaamaya lahÉrÉma kÉnbaga dÉ ye, kiti tigهlen be minu kan ni murutili ye ka bÉ diine na ani kaafiriya masaba in na min ye jipe bee danbaga ye.
N’a y’a sÉrÉ an ye maa dÉ kelepogonpa silaama-ya diine tipetigiyali kosÉn, an be se k’o tiki kele ni kurana ye, min ye kabako duuminen ye, I n’a fÉ a keli kabako ye o temena cogo min na, a b’o cogo la o de y’an ka sira ye walasa k’an dusukunw dangenipa sika sika ni yere piniga damine waati la min n’a te ben abada f’o fila ka teme adamaden hÉÉrÉn kan a ka panamaya kÉnÉ, a miiri la tun min n’a b’a fe k’a ka dusukunnasiri sabati pÉgÉn kan.
Unka sariya temenenw I n’a fÉ yahauudiya ani nasÉraaniya, anw sani, an ka da kuranaba in na, walima n’an y’a lapini k’an yere fosi ka bÉ silaamaya dusukunnasiriw la dalilu si te sÉrÉ an bolo ka yerekun dangineya ni sariya nunu tipe tikiyali ye w’an te se ka sikabaato dangineya n’a ye sabu kabako tolen t’a la I n’a fÉ kuranaba be cogo min na, a labatobaaw be min lakali k’a damine kira temenenw ka mÉgÉ desekow n’u ka kabakow la, I k’a dÉn a lakalibaw lagosilen do n’a lakalili ye walima u ka kiti u kan.
Gafe minu b’an bolo kÉrÉ ni ye n’o ye tawurata ni inijiili ye minu danbeyalen do ka taa kiraw ma a te pa olu ka ke kabako duuminen ye min be se ka ke tigekan dalilu ye min be maa dangineya a yerekun na yani silaamaya k’o sabati.
Unka I k’a dÉn a benna anw silaamaw kan an ka sariya temenen tikiw ka nabipumaya tipetikiya, sabu an kelen kÉfe ka silaamaya diine tipetikiya, o mana na ni fen min ye an k’o fana tipe tikiya, silaamaya nana ni fen minu ye k’a tipetikiya, o dÉ ye nabipuma kulu dÉw ka nabipumaya tipetikiyali ye minu temena, I n’a fÉ a temena fÉli la cogo min na.
A mana ke cogo cogo silaamaw kaarilen do ka bÉ nasaara diine fese feseli ma ani sariya minu temena a kÉfe, a kelen kÉ ka silaamaya diine mine a bolo fila la, sabo silaamaya tipetikiyali y’u tipetikiyali ye, limaaniya silaamaya la, o ye limaaniya y’u la, cibaaw ni nabipuma minu temena, a te waajibiya silaama kan a ka pepini k’a fese fese, walasa ka nabipumaw ka kabakow tipetikiya, o te waajibiya sabu min pininen do silaama fe o ye limaaniya ye silaamaya la n’a limaniyala silaamaya la, o y’a limaniyalen ye u la, o b’a wasa.
Tipe do n’a y’a sÉrÉ dÉ ye silaamaya tipeko lapini n’a tipeko ma sabati a bolo, a be waajibiya a kan hakili la – dÉnni pinini waajibiya kosÉn – a ka nasaara diine pepini, bawo ale de ye diine laaban ye minu ye silaamaya kÉn, n’a y’o pepini n’a ma dangeneya sÉrÉ o fana na tun, a be waajibiya a ka segin ka taa diinew laaban fana pepini min kÉnna ale fana pe n’o ye yahuudiya diine ye … a b’o cogo la a be to ka yalama yalama pepinini na fÉ dangeneya ka sÉrÉ a fe diine dÉlakelen na diinew la, walima a ka ban a bee la pÉgÉn fe.
A kÉkan unkalen ye, maa min lamÉna yahuudiya diine kÉnÉ walima nasaara diine kÉnÉ, I k’a dÉn yahuudiya diine mÉgÉ ka diine dusukunnasiri t’a bali ka nasaara diine pepini ani silaamaya diine, o toyi dÉnni ni lajeli be waajibiya a kan hakili yere ka kiti la, a b’o cogo la nasaara diine mÉgÉ ka limaniya Masiihu – Iisa – la, kisi b’a kan, o t’a wasa, o toyi a be waajibiya a kan a ka silaamaya diine tipeko pepini, w’a te haketo n’a ka dangeniya ye a ka diine na k’a sÉrÉ a ma pepinini ni fese feseli ke, sabu yahuudiya,a b’o cogo la nasaraaniya t’a kÉfe sariya nata bali, w’a t’a kitiw baare, wa Muusa ni Iissa –Masiihu- ko nabipuma te n kÉfe kiisi b’u fila kan.
Cogo jume na a be ben nasaara mÉgÉw ni yahu-udiya mÉgÉw ye, u ka dangeneya n’u ka dusukun-nasiriw ye ka sabati u ka dinew kan k’a sÉrÉ u ma sariya were tipeko laje I n’a fÉ nasaraaniya diine - keretipeya – yahuudiya diine kÉfe,a ni silaamaya diine yahuudiya diine ni nasaara diine kÉfe, o toyi a be waajibiya hakkili dancogo la, u ka pepinini ke diine kura cipeko la, ni kura tipe sabatila u bolo, u be yalama ka b’u ka diine na ka taa o diine kura la, n’o dun ma ke pewu a be pa u bolo o tumana u ka t’u ka sariya kÉrÉlen ni diine kÉrÉlen kan, hakili yere ka kiti la.
Unka silama – I n’a fÉ an y’a fÉ cogo min na – I k’a dÉn n’a donna silaamaya la a te waajibiya a kan a ka pepinini si ke a kela diine temenenw ye o walima a kela diine kuraw ye, minu be weele la, unka diine temenenw te pepini a fe sabu a jate minennen do k’a f’o tipetikiyalen do a fe, muna a be dalilu were pini o la, I k’a dÉn a pefÉla a ye k’a fÉ diine kÉrÉlen baarelen do ni silaamaya sariyaw ye a te waajibiya a kana ka baara ke n’a kitiw n’a gafew ye, ani diine kura minu nana a kÉfe o pepinini te waajibiya sabu silaamaya cibaa nana n’o ye Muhamadu ye – kiisi ni neema b’a n’a sÉmÉgÉw kan, a ko:
]لا نَبِيَّ بَعدِي[
Ko nabipuma were si te ne kÉfe.
Ale de ye danayamaa tipetiki ye, I n’a fÉ a pininen do cogo min na.
]لا يَنطِقُ عنِ الهَوَى إن هو إلَّا وحيٌ يُوحَى[
A te kuma a kun fe unka wahayu de don min be jigin.
Munna a be dalilu were pini nabipumaya laaban tipeko la ni maa dÉ y’o weele a yere la?.
******
Tipe do a be pini silaama fe waati japalen kÉfe cidenpa tiki la, ani hakili fÉfÉlenw pÉgÉn kÉ ani taabolow ni hakilina fÉfÉlenw pÉgÉn kÉ ani bolofaraw ni taasira kelen jekuluw ye, a ka sira ta min n’a be d’o la k’a f’o b’a lase kitiw ma, minu jiginna Muhamadu kan, min ye cidenpa tiki ye, sabu a yamaroyalen do ka baara ke ni kitiw bee ye, minu jigina sariya kÉnÉ I n’a f’a jiginna cogooni min na, unka a be se k’o dÉn cogo jume na k’a fÉ ko kitiw do k’u jiginna jigincogo min na k’o de ye ni ye, k’a sÉrÉ silaamaw fÉfÉlen do pÉgÉn kÉ, wa jamakuluw fran farannen do, seliw kecogo te kelen ye wa batow yere fana bennen te pÉgÉn ma wa baaraw yere fana te juru kelen ye baarapÉgÉnyaw la! … o tuma na silaama in be mun de ke? a be na seli kecogo jumen de la o tuma na? hakilina jume de beyi n’a kakan ka baara ke n’o ye a ka batow ni baarake pÉgÉnpaw la I n’a fÉ furu ni furusa ni cipeta ni feere ni sani ni hadu ani ninsÉngÉyaw o n’a pÉgÉnnaw?
W’a te ben silaama si ye a k’a faaw ladege, walima a jepÉgÉnw n’a sÉmÉgÉw be min kan ka tuku o nÉfe, o toyi a te ben abada f’a ka danganepa sÉrÉ o n’a yerekun ce, ani ka danganepa sÉrÉ a yerekun ni Ala ce a ka se kÉrÉtalen do I k’a dÉn musalaka ni negeli te yan, wa dansiki ni yeremafusaya te yan, tipa do, a te ben f’a ka danganepa k’a f’a ye sira fusamaci ta, min n’a b’a siri a dusukun na k’a f’a y’a kan bÉ yamaroya waajibilenw juru la, a yerekun ni Ala ce, a ka se kÉrÉtalen do, w’a b’a siri a dusukun na k’a fÉ jurumu ni jalaki t’a kan, Ala yÉrÉ a ka se kÉrÉtalen do, k’a sabu ke kitiw bee tali ye, a te ben jalakibaa ka jalakili ke k’a mine Alako la.
]أيَحسَبُ الإنسانُ أن يُترَكَ سدى[ وقال: ]بل الإنسانُ على نَفسِه بَصِيرَةٌ[ وقال أيضا: ]إنَّ هَذِهِ تَذكِرَةٌ فمن شاءَ اتخذ إِلى ربِّه سبيلاً[.
A be Adamaden kÉnÉ k’a ka toyi gansan.
I k’a dÉn adamaden pe b’a yerekun na.
I k’a dÉn ni ye hakili jigin ye n’a ye maa min diya o na sira ta ka taa Ala yÉrÉ.
I k’a dÉn fen fÉlÉ min n’o yinigali be ke a n’a yerekun ce, o ye k’a fÉ yala a ka kira sÉmÉgÉw ka taabolo ta wa? walima a ka sira were ta, n’a ye kira sÉmÉgÉw ka sira ta, yala siraw lapuma ye Imaamu tan ni fila ka sira ye wa? walima taabolo were de ye tipe ye, o kÉfe n’a ye sunamÉgÉw ka sira ta, a be na taabolo jume ladege o taabolo naani na, walima taabolo were minu b’o jukÉrÉ, a be na o jume ladege? a b’o cogo la pinigali be ke maa bolo min ni miiri hÉÉrÉnpa b’o bolo, f’a ka segin ka bÉ tipe ma ka taa jÉsen barikaman ma.
Ni de kosÉn a waajibila an kan ni kÉfe an ka Imaama pepini, an’an ka fen pepini min be tuku Imaamu tan ni fila ka dusukunnasirw kÉ.
