Bonda fÉlÉ
| Bonda fÉlÉ |
|
An b’a siri an dusukun na k’a fÉ Ala – a ka se kÉrÉtalen do – kelen do, kelen pew foyi taa cogo la, kÉnen do, a be yen kunu a be yen bi, ale de ye fÉlÉ ye ale de ye laaban ye, dÉnnibaa do, kodÉnbaa do meni-nbaa do yelibaa do, a te mankutu ni fen ye adamadenw be mankutu ni fen min ye, ale farikoloma fen te, wa ja yere fana te, giriya t’a la wa fegeya yere fana t’a la wa waati yere fana t’a la, wa bonfen pÉgÉn t’a la, sina t’a la, wa jepÉgÉn (kalifa) muso yere t’a la, den t’a fe, wa demebaa (jepÉgÉn) t’a la wa demebaa ma k’a la abada, pekise t’a ye, unka ale de be pema fenw ye.
Ni maa min y’a bÉnfe pÉgÉnya a ka danfenw na, ka ja k’a la walima peda ni bolo ani pekise walima k’a fÉ ko ale Ala be jigin ka na jipe sankolo la, walima k’a fÉ k’a be banke alijine kÉnÉ I n’a fÉ kalo n’a pÉgÉnna, I k’a don o tigi be kaafiri pilasi la Ala yÉrÉ, o tigi te Ala lakiika dÉn min ye danbaaa ye min sanuyalen do ka bÉ nakasi bee ma, o tigi mana fen o fen woloma n’a ka miirinaw ye, a kÉnÉ misemani na o ye danfen ye, o ye gilalen ye an cogo la, o be segin ka na anw ma, I n’a fÉ imaamu Baakiru y’a fÉ cogo min na – kisi b’a kan -.
æóãóÇ ÃóÌóáøóåõ ãä ÊóÚÈöíÑò Íóßöíãò! æãóÇ ÃÈÚÏóå ãä ãÑãì Úöáãöíò ÏóÞöíÞò.
A ka bÉn pefÉli labenen puma ma, w’a yÉrÉ ka jan ka bÉ dÉnni ka pepinini miseman ma, pefÉli te Ala sÉrÉ, wa dÉnni yere t’a ye!.
W’a b’o cogo la maa be fara kaafiruw kan min b’a fÉ ko: Ala b’a yere yira a ka danfenw na alikiyama don, ali n’o tigi ye a bÉpÉgÉnfeya bali, k’a fÉ farikoloma fen te sabu o be ke nenkun lamaga ye, I k’a dÉn nunu pÉgÉnnaw minu be ni kuma in pÉgÉnna fÉ, u y’u yere simi kurana sanfe kÉrÉw kan ani hadiisaw sanfe kÉrÉw, u y’u hakili bali k’a fÉ baara ma kan ka ke n’o ye, u y’a bila u bolo kÉfe, u ma se ka hakili don yÉrÉ sÉrÉ kurana ni hadiisa sanfe kÉrÉw la minu ni hakili miiri ni dalilu be ben ani larabu kan siganni n’a kuma nasira bentaw.
An b’a siri an dusukun na k’a fÉ Ala kelenbantiya be waajibiya – a ka se kÉrÉtalen do – fan beelajelen fe, I n’a fÉ a kelenbantiya be waajibiya a yerekun na, an b’a siri an dusukun na k’a fÉ kelen do a yerekun na, an’a sÉrÉli ye waajibi ye, a b’o cogo la a be waajibiya filana na a ka kelenbantiya a mankutu fana na, o be ke n’a sirili ye dusukun na k’a fÉ a mankutu y’a yere jaatika ye, I n’a fÉ a be na pefÉ kÉfe cogo min na, ani k’a siri dusukuna na k’a fÉ bÉnfe pÉgÉya t’a la, a mankutu y’a yere jaati ye, ale Ala dÉnni ni se ye sangan pÉgÉn t’a la, danni ni garijege la jepÉgÉn t’a la, dafalenya beelajelen na filana t’a la.
A be waajibiya sabana na ka Ala kelen bantiya bato la, a te ben fen were si ka bato ale yere kÉ pe o pe kan, a b’o cogo la foyi makan ka fara a kan batola, a mana k’a fen o fen ye, a kera a ka bato waajibiyalen ye o walima min te waajibiyalen ye, a kera seli ye o wali o n’a pÉgÉna batow la
Ni maa min ye fen were fara a kan bato la o tigi ye mushiriku ye, I n’a fÉ mÉgÉ min b’a yere yira a ka bato la, n’a yere surupa ye ka taa fen ma min te Ala ye, o tiki ka kiti be I n’a fÉ boli batola ni jo batola, danfara t’u ni pÉgÉn ce.
Unka kaburu jurali ani sanga sigili o te jate surupali ye ka taa fen were la min te Ala ye – a ka se kÉrÉtalen do – batÉ hukumu kÉnÉ, I n’a fÉ dÉw b’a jatemine cogo min na minu b’a fe ka dankari imaamiya taasira la, pine kosÉn lahala lakiika la, o toyi o ye surupali suguya dÉ ye ka taa Ala ma – a ka se kÉrÉtalen do – ni baara pumaw ye I n’a fÉ lasurupali be ke ka taa ma ni banabatÉ laje ye, su bilasira, ani balima diine kelen mÉgÉw lajeli, ani fantanw demeni, I k’a dÉn banaba-gatÉ yere lajeli – misaali la – a yerekun na, o ye baara puma ye, masurupali be ke n’o ye ka taa Ala ma, a ka jÉn pumaw fe – Ala ka se kÉrÉtalen do – o te masu-rupali ye ka taa banabagatÉ ma dee, walasa k’o ke bato ye ka taa fen were ma min te Ala ye – a ka se kÉrÉtalen do – walima k’a ke filankafoya ye a bato la, a b’o cogo la ni pÉgÉn na baara bee be ten, baara puma minu dÉ ye kaburu jura ni sangaso sigi ni su bilasira ani balima laje ye.
Kaburu jura ni sangaso sigi, o be jate sariya baara pumaw dÉ ye, o min ye ni ye o be sabati fiku gafew kÉnÉ, yan t’o sabati yÉrÉ ye.
Lapini min be yen k’a fÉ ni baara nunu te filankafoya ye batola in’a fÉ dÉw b’a mmiri cogo min na, lapini te Imaamuw batoli ye, unka lapini ye u ka kow n’u ka baaraw panamayali ye, ani k’u hakililajigi kuraya, ani ka Ala ka jÉnjÉn (darapo) bonpa, Ala ko a ka se kÉrÉtalen do.
]æóãóä íõÚóÙöãõ ÔóÚóÇÆöÑó Çááåö ÝóÅöäøóåóÇ ãöä ÊóÞæóì ÇáÞõáõæÈö[
Maa min be Ala ka jÉnjÉnw bonpa, I k’a dÉn o ye Ala pesirape ye dusukun na.
Ni beelajelen ye baara pumaw ye sariya y’a kanuni sabati, ni adamaden nana n’a ye lasurupali kosÉn ka taa Ala ma, a ka se kÉrÉtalen do, walasa k’a ka jipe pini, o tiki ni baraji ka kan, w’o be sara sÉrÉ.
An b’a siri an dusukun na k’a fÉ Ala mankutu dafalen lakiika sabatilen, min be weele ko (dafalenpa cepuma) o dÉ ye, dÉnni ni sebaaya, ni kaari ni lapini, ani panamaya ye ni bee y’a yerekun jaatika ye, mankutu te min faralen do a kan, wa mankutu nunu sÉrÉli te foyi yira fÉ n’a kera a yerekun jaatika sÉrÉli ye,o tuma, Ala ka sebaaya sÉrÉli ta fan fe o y’a ka panamaya ye, w’a ka panamaya y’a ka sebaaya ye, o toyi a fÉ sebaa do tuma min panama do, wa panama do tumamin na sebaa do, filaya t’a mankutuw la, filaya t’a sÉrÉli la, w’a mankutu dafalen tÉw fana be ten.
Tipa do a mankutuw fÉlen do pÉgÉn kÉ u kÉrÉw n’a faamuyaw la, unka a lakiikaw n’a sÉrÉliw fÉlen te pÉgÉn kÉ, o bee ye fen kelen ye, sabu n’an y’a ke k’a fÉ k’u fÉlen do pÉgÉnkÉ sÉrÉli la, k’a fÉ k’u bee ye kÉrÉlen ye, k’u bee sÉrÉli waajibiyalen do, o be ke sabu ye ka waajibiyalen sÉrÉlen caya, hakili ka sinsinni na, n’o keera kelen kunkelen lakiika be ci ci ka caya o ni kelenbanciya te don da kelen fe, o be kelenbanciya dusukunnasiri bali – tawhiidu-.
Unka mankutu sabatilen minu be danbeya ka taa Ala ma, I n’a fÉ danbaaya, ni gerejigeya ni pekunya ani sabuya, o bee be segin a lakiika la ka taa mankutu kelen ma min ye lakiika kelen pe ye o ye – Danbaa pumaya ye – a ka danfenw ma, o ye mankutu kelen ye mankutu damadÉ be fosi ka b’a kÉnÉ, n’a kÉrÉw n’a dapew fÉli jate mine ye pÉgÉn kÉ.
Unka mankutu fositaw, a be fÉ minu ma ko – kÉrÉta mankutuw- o bee be segin ka taa fosili kelen pe ma, o ye besekake fosili ye ka bÉ ale Ala la – a ka se kÉrÉtalen do – besekake kÉrÉ ye fen o fen ye farikoloma fen ye, walima danfen farikolotan a be f’o ma k’u be se ka ke o tuma o besekake dape min file ni ye o be fosi ka bÉ Ala la, o te f’a ma abada, o de ye besekake ye (imikaanu).
Besekake fosili ka bÉ Ala la o ye jaaguya ye, sabu o kÉrÉ ye, farikoloya ni ja ni lamagali ni basikili ni giriya ani fegeya o n’a pÉgÉnnaw fosili ye ka bÉ Ala la, o toyi, nakasi bee ka kan ni fosili ye ka b’a la, I k’a dÉn besekake fosili ka b’a la, o be segin ka taa a sÉrÉli waajibiya ma, a sÉrÉli waajibiya be segin ka taa a ka dafalenpa mankutuw sabatili ma, a ka kÉrÉta mankutuw be segin ka taa a ka dafalenpa mankutuw ma (sabatilen) Ala ye kelen ye fan beelajelen fe, a te caya a yerekun jaati la min saniyalen do, kelen pe lakiika do min semenen do a yerekun na siki sikili t’a la a yerekun na
Kabako te teme mÉgÉ ka kuma kan min be taa fÉli fe ko Ala sabatili mankutuw be taa laban mankutu fosilenw la, k’a sabu ke a bonpala a ma ka se k’a faamuya ko Ala mankutu be se ka ke a yerekun jaatika ye cogo di? a y’a bisikiya o la ko sabatili mankutuw be segin ka taa mankutu fosilenw ma, walasa a ka se ka danganiya sÉrÉ k’a fÉ ko Ala yerekun jaatika ye kelen ye, k’a ma can- k’a cayabaliya bali –a kilala ka bin digen kÉnÉ min ka jugu ka teme kÉrÉlen kan, sabu a ye Ala yerekun jaatika ke besekake fen ye a yerekun min y’a sÉrÉli yere jaatika ye, min ye sÉrÉli nakasi yere kunjalan ye, min tapanen do nakasi bee la, a ye Ala yerekun ke untapali kun kelen ye ani fosili kunjalan, Ala k’an kiisi ka bÉ miiri lankolow ma ani kalemu ceeneni.
I n’a fÉ kabako te maa ka kuma ye maa min b’a fÉ ko Ala sabatili mankutuw faralen do a yerekun kan, o tikilamÉgÉ y’a yira k’a fÉ ko kÉrÉlenw ka can, w’a y’a yira k’a fÉ ko jepÉgÉnw be Ala la min sÉrÉli ye waajibi ye walima a ko Ala siki sikilen do pÉgÉn kan – Ala ka se kÉrÉtalen do ka b’o ma – an ka pemÉgÉ ko min ye Amiiru muuminuuna ye ani kelenbantiyalaw kuntigi – kiisi b’a kan.
(æßóãóÇáõ ÇáÅÎáÇÕö áå äóÝíõ ÇáÕøöÝóÇÊö Úäåõ¡ ÈÔåÇÏÉö ßáøö ÕÝÉò ÃäøóåÇ ÛóíÑõ ÇáãóæÕõæÝ¡ æÔóåÇÏóÉö ßáøö ãóæÕõæÝò Ãäøðå ÛóíÑõ ÕÝÉò¡ Ýóãóä æÕÝðå ÓõÈÍÇäóå ÝÞÏ ÞóÑóäóåõ¡ æãóä ÞóÑóäóåõ ÝóÞóÏ ËóäøóÇåõ¡ æãóä ËóäøóÇåõ ÝóÞóÏ ÌóÒÃóåõ¡ æãóä ÌÒóÃåõ ÝÞÏ Ìóåöáóåõ).
KÉnÉnanjeya dafalen Ala ye o ye mankutu
Balili y’a la, ka sereya ko mankutu ni mankutulen te kelen ye, ka sereya ko mankutulen ni mankutu te kelen ye. ni maa min y’a mankutu o y’a suma ni danfenw ye k’a surupa danfenw na, ni maa min y’a surupa, o tigi y’a ke fila ye, ni maa min y’a ke fila ye o tigi y’a kilan, ni ma min y’a kilan o tigi m’a dÉn.
An b’a siri an dusukun na k’a fÉ Ala ka dafalenya mankutu min b’a sabati o dÉ ye a ka danapa ni kilenneya ye, a kilennen do tÉpÉlikela te a te tÉnpÉli ke, a ka kiti la a te janfa ni namara ke, a ka kiti tige la, maa minu tukula a nÉfe a b’olu sara, wa maa minu y’a kota a b’olu fana sara, a t’a ka jÉnw bila fen na u te se ka min ke, w’a t’u pangata ni fen ye min b’u ka pagata san fe an’u ma kan ni min ye, an b’a siri an dusukun na k’a fÉ ale Ala -sanuya b’a ye- a te puma toyi n’a y’a sÉrÉ balina t’a la, w’a te juguman ke, sabu a be se puma keli la, a be se juguma toli la, k’a sabu ke a b’a dÉn ko puma keli kapi, a b’a dÉn ko juguman keli mapi, an’a kaarilen do ka bÉ puman toli ma a kaarilen do ka bÉ juguman keli ma, puma keli t’a tÉÉrÉ sanko a mako ka se a kebaliya ma, w’a te tÉÉrÉ ni juguman keli ye sanko a mako ka siri a keli la, o n’a ta bee ale Ala ye kodÉnbaa ye, a te ben f’a ka baara ka ben n’a ka kodÉn ye, fenw labenni dafalenw siratige kosÉn.
N’a y’a sÉrÉ Ala be topoli ni juguman ke – a sanupalen do ka b’o ma – I k’a dÉn o ko pefÉli te teme cogoya naani kan:
1-Ala ka ke fen dÉnbali ye a t’a dÉn k’o ko ye juguman ye.
2-Ala ka ke a b’a dÉn unka a jaaguyalen do o ko keli la, a deselen do a toli la.
3-Ala b’a dÉn w’a jaaguyalen fana te unka a mako b’a keli la.
4-Ala b’a dÉn, w’a jaaguyalen te a keli la w’a mako t’a keli la, o b’a yira k’a ka baara keli ye neke mine ni baara lankolon ye ani kulonke nafa te min na.
Wa ni cogoya nunu bee ye cogoya ye min te ben Ala la – a ka se kÉrÉtalen do – sabu o be nakasi danbeya ka taa Ala ma k’a sÉrÉ ale Ala ye dafalenya kun kelen ye, a be waajibiya an k’a sanuya ka bÉ tonpÉli ni juguman keli la.
K’a sÉrÉ silaama dÉw y’a ben k’a f’a be juguman ke – a ka se kÉrÉtalen do – a tÉgÉw sanuyalen do ka b’o ma, u y’a ben k’a fÉ ko Ala be se k’a labatobaaw paganta, ani maa minu y’a kota fana, k’a be ben a k’olu don Alijine na, w’o toyi kaafiriw fana be ten, u y’a ben fana k’a b’a ka jÉn bila fen na a te se ka min ke, w’o n’a ta bee a be kila k’u paganta u y’a ben k’a be ben Ala ka tonpÉli ni danteme wali ke ani ungalon ni negenni, ami k’a be kow ke ka sÉrÉ n’a ma ke ni kondÉn ye, a ma ke ni lapini ni nafa ye, k’u ka dalilu ke ko, Ala te piniga a ka ketaw la, unka mÉgÉw de be piniga u ka ketaw la.
A dÉ la nunu pÉgÉnna mÉgÉw de y’a ja ta u hakiliw la k’a fÉ ko Ala ye tÉnpÉlikela ye janfati do naloman do, kulonkela do ungalontigela do negelikela do, a be juguma ke a be puma keli toyi, Ala ka se kÉrÉtalen do ka b’o ma kÉrÉtaba la.
Wa ni yere de ye kaafiriya kun kelen ye, Ala dun ko a ka gafeba kÉnÉ:
]æÇááåõ áÇ íõÍöÈõ ÇáÝóÓÇÏó[ æÞÇá ÃíÖðÇ ]æãóÇ Çááåõ íõÑöíÏõ ÙõáãÇð ááÚÈÇÏö[ æÞÜÇá: ]æãÇ ÎóáÞäóÇ ÇáÓøóãÇæÇÊö æÇáÃÑÖó æãÇ ÈíäåãÇ áÇÚöÈöíäó[ æÞÇá:
]æãóÇ ÎóáÞÊõ ÇáÌöäøó æÇáÅäÓó ÅáÇ áöíóÚõÈÏõæäó[.
Ala te ceni fe, a ko tun: Ala t’a fe k’a ka jÉnw tÉnpÉ, a ko tun: anw ma sankolo ni dukumakolo dan ani fen min b’o fila ni pÉgÉn ce, kulonke kosÉn, a ko tun: ne ma jine ni adamaden dan fÉyi kama f’u ka n batÉ. o n’a pÉgÉnnaw kurana Aayaw la Ala sanuyalen do ka b’o ma sanupa b’e masaba in ye E ma ni dan gaansan ko lankoloya la
An b’a siri an dusukunana k’a fÉ Ala – a ka se kÉrÉtalen do – a t’a ka jÉn bila (yamaroya) fen na f’a kelen kÉ ka dalilu jÉ u kan w’a t’u yamaroya ni fen ye f’u tofanga be se ka min ke an’u be se ka min dÉn, sabu desebaatÉ ni kunfin bilali fen na, O ye tonpÉli ye, fÉ n’a kera maa bannen ye, o ka dese b’a yere la, o te Ala la abada.
Unka kunfin min n’a bana diine kitiw n’a yamaroyaw dÉnni ma, o pinigalen do Ala fe – a ka se kÉrÉtalen do – w’a be paganta a ka banbagaciya la – yerekun dese – sabu a be waajibiya adamaden bee kan, a ka fen kalan k’a pepini a mako be se min ma a ka diine kitiw la.
An b’a siri an dusukun na k’a fÉ masa kÉrÉtalen in, a te ben abada f’a k’a ka jÉnw yamaroya, ka sariya sira don u kÉrÉ an’u ka pa ni heere be min na k’o sira don u kÉrÉ, walasa a ka heere ni kunaja bada bada sira don u kÉrÉ, a b’u kandan ka taa fen ma u ka pali be fen min na, a b’u papa ka bÉ fen ma u ka cenni ni tÉÉrÉ ni labankojuguya be fen min na ali n’a y’a dÉn k’a fÉ ko mÉgÉ tÉw n’a labato, sabu o ye hine ni makari ye a ka jÉnw na, k’a sabu ke u t’u ka nafamafenw bee dÉn, w’u t’a siraw yere fana bee dÉn jipe ni laahara kÉnÉ, wa fen caama beyi min be tÉÉrÉ ni bÉne lase u ma u t’o dÉn.
Ala - a ka se kÉrÉtal en do - ale de ye jipe hine lÉÉkÉlen ni laahara hine kerenkerennen tigi ye n’a yerekun kunkelen ye, ale ka dafalenpa bawoyÉ, min y’a yerekun jaatika ye min ni hakili te sÉn o ka faran ka b’a la abada, unka ni hine ni makari in t’a bali mÉgÉ dÉw ka muriti ka b’a batoli ma. w’u te tuku a ka yamaroya n’a ka balilima fenw kÉ.
Maa dÉw taara a fÉli sira fe – n’o ye Mujibira mÉgÉw ye – ko Ala a ka se kÉrÉtalen do –ale de ye danfenw ka walekebaa ye, o kÉrÉ be ke k’ale de ye maaw bila k’u jaaguya kota keli la, w’o n’a ta bee a be kila k’u paganta o la w’a y’u jaaguya labatoli keli la, o n’a ta bee a b’u sara o la, u ka daliluya ye o la ko: danfenw ka kewalew lakiika yere la o ye Ala kewalew ye.
Unka a be danbeya ka ta mÉgÉw ma k’a sabu ke a be ben yen, sabu mÉgÉw de ye walew kebaaw ye kene kan, n’o te k’a kebaa lakiika ye Ala ye, w’o be segin ka taa tÉbiya sababuyaw balili ma – dancogo- min be fenw bee ni pÉgÉn ce, ko Ala de ye sababu lakiika ye sababu were t’a kÉfe.
I k’a dÉn u ye dancogo – tÉbiya – sababuyaw kÉn, sabu u y’a bisikiya ko masa kÉrÉtalen in de ye danbaa ye min ni jepÉgÉn t’a la, k’o de ni fÉlen in be taa ni pÉgÉn ye, n’o ye tÉbiya sababuya kÉnni ye fen bee ni pÉgÉn ce.
Maa werew y’a fÉ, n’o ye (Mufawida mÉgÉw) ye ko Ala – a ka se kÉrÉtalen do – k’a ye walew seme danfenw na k’a ka se n’a ka latige n’a ka hake ta ka b’a kan k’a sabu ke ko walew danbeyali ka taa masa kÉrÉtalen ma, o be dese sabati a la, ko srÉlimafen bee n’a sababuya kerenkerennen do ali n’a bee kilala ka laban ka taa sababuyaw sababu fÉlÉ ma, o de ye Ala ye – a ka se kÉrÉtalen do –maa min be ni kuma in fÉ, I k’a dÉn o ye Ala bÉ a ka sebaaya n’a ka fanga n’a ka masaya kÉnÉ, o tigi ye fen were fara a kan a ka danni na.
An ka dusukunnasiri a la, o y’an ka imaamu sanumaw nana ni min ye – kisi b’u kan – ko, ko b’o fila ni pÉgÉn ce, jaaguyali ni semeni, cemance sira b’o fila ni pÉgÉn ce min ni sÉsÉlikelaw n’u pÉgÉnnaw tun be dese o faamuyali la, dusukunnasiri kumakelaw la, mÉgÉ dÉw ye dan teme a pefÉli la, mÉgÉ dÉw were y’a pefÉli kÉrÉn, dÉnni ni filozofi ma se k’a bange k’a dÉn, fÉ seekili damadÉ temenen kÉ fe, wa kabako te k’a fÉ mÉgÉ dÉw ma imaamuw ka kÉdÉn ye u pen na k’a dÉn k’a dÉnnakari – kisi b’u kan – w’u m’u ka kumaw faamuya o de la u y’a fÉ kumakan kÉnÉ n’o ye ko: (kopew be ko fila ni pÉgÉn ce) n’o ye jaaguya ni semenni ye k’o ye kÉrÉnfe bolo filozofi dÉnna laaban dÉw ka kuma bangelen ye, k’a sÉrÉ an ka imaamuw y’u kÉn a fÉli la, ka kÉn seekili tan bÉpÉgo pe.
I k’a dÉn an ka imaamu sÉÉdiku ko – kisi b’a kan – a ketÉ ka cemance sira pefÉ n’a ka kumakan lakodÉnnen ye:
(áÇ ÌÈÑ æáÇ ÊÝæíÖ æáßä ÃãÑ Èíä ÃãÑíä)
Jaaguya te wa semeli te, unka kope in b’o fila ni pÉgÉn ce, a kan be jaaguya ni semeni ma.
Fen ma bÉn ka ni kuma lapini bÉ, wa fen ma misen k’a kÉrÉ bÉ, a kÉrÉ lasuruman, o ye k’a fÉ an kewalew, fan dÉ fe an kewalew do lakiika yere la, w’anw de y’a keli sababuya ye, w’a b’an ka se n’a sako la an b’a suganti an yere la, wa fan dÉwere fe a b’e Ala ka sebaaya kÉnÉ – a ka se kÉrÉtalen do – w’a b’a ka fanga n’a ka sebaaya jukÉrÉ, sabu ale ye sÉrÉli dibaa ye a m’an jaaguya an kewalew la, sanko a ka fÉ k’a y’an tÉpÉ an pagatali la kotali kosÉn sabu se b’an ye sugantili b’an bolo an ka ketaw la, w’a m’an kewalew seme an na, kewalew danni ta fan fe, sanko a ka fÉ k’a ye kewalew bÉ an ka sebaaya kÉnÉ, o toyi danni ni kiti ni kow bee y’a ta ye, ale de be se fen bee la, w’a ka dÉnni ye fen bee labÉ.
A mana kecogo o cogo an ka dusukunna siri latige ni hake la o ye Ala ka gindo dÉ ye – a ka se kÉrÉtalen do –ni maa min sera k’a faamuya a pe lakiika kan k’a sÉrÉ n’a ma ke ni danteme ye, a ma ke ni kÉrÉn ye o do n’o te a te waajibiya a k’a yere yamaroya ni pepinini miseman ye ka se hake ma min b’a fili ka b’a ka diine na, n’a b’a ka diine cen a bolo sabu kow lamiseman do, o toyi filozofi dÉnni pepini miseman dÉ do, min ni bee t’o ye fÉ n’a kela maa kelen kelen ye caama ceenena u sen kan ni faamuya la.
O tuma na yamaroyali a pepinini na o be mÉgÉ gansanw seko sanfe, a be mÉgÉw wasa u ka d’a la ka sÉn a ma bakurumaya la, ka da imaamu sanumaw ka kumakan kan min b’a fÉ ko- ko be fen fila ni pÉgÉn ce – jaaguya ni semeni. o tuma na, adamadenw kewalew te jaaguya ye w’a semenen t’u la abada, w’a dusukun-nasiriw lasili te, sanko k’a fÉ k’a ke waajibiya mÉgÉ kelen kelen bee k’a siri a dusukun na, k’a fese fese k’a sinsin fÉ ka misepa.
Bangeli adamaden na: o ye hakilina dÉ ka bange a ye fen dÉ la, min tun ma bange a ye ka kÉrÉ, I n’a fÉ a ka lapini ka falen baara dÉ keli la, a tun b’a fe ka min ke, sabu fen be n’a yerekun na k’a ka lapini n’a ka dÉnni yalama o ko la, o ko toli be bange a ye, k’a sÉrÉ a tun b’a fe k’a ke, o n’a pÉgÉnna be ke k’a sabu ke a t’a ka nafanw dÉn, walima nimisa kÉrÉlen kelenw na.
Bangeli kÉrÉ temenen in na, a te ben o ka danbeya ka taa Ala ma – a ka se kÉrÉtalen do – sabu o ye kunfiya ni nakasi ye o dun ye benbali ye Ala la, wa imaamiya t’o fÉ abada sÉÉdiku ko – kiisi b’a kan -:
(ãóä ÒóÚãó Ãäøó Çááåó ÊóÚÇáóì ÈÏóÇ áóåõ Ýöí ÔíÁò ÈóÏóÇÁ äÏÇãÉ Ýåæ ÚöäÏäóÇ ßóÇÝÑõ ÈÇááå ÇáÚÙíãö) æÞÇá ÃíÖÇð: (ãä ÒóÚã Ãäøð Çááåó ÈÏÇ áåõ Ýí ÔíÁò æáã íóÚáãõå ÃãÓö ÝÃÈÑÃó ãöäåõ).
Ni maa min y’a miiri ko fen bangela Ala ye, nimisali bangeli la, o tigi ye kaafiri ye Ala ma, min ye masaba ye.
Ako tun: Ni maa min y’a miiri ko fen bangela a ye fen dÉ la, a tun te min dÉn kunu, I k’a dÉn a y’a yere sanuya ka b’o ma
Unka lakalili dÉw minena ka bÉ an ka imaamuw la, min be bangeli kÉrÉ temenen sabati, a kÉrÉ jatemine na, I n’a fÉ a minena ka bÉ sÉÉdiku la – kiisi b’a ka –ko:
(ãÇ ÈóÏóÇ ááåö Ýöí ÔóíÁò ßóãÇ ÈóÏóÇ áóåõ Ýöí ÅÓãÇÚíáó ÅÈäöí).
FÉyi ma bange Ala ye ka teme fen kan min bangela a ye ne dence ismaa-ila ka kope la.
O de la gafegilanna dÉw ye danbeyali ke silaamaya taabolow la ka taa imaamiya ma k’olu de be bangeli (Badaa-a) fÉ Ala la, ni kÉrÉtemenen in ye dÉnni dÉnbaliya kÉfe u ka lapini ye imaamiya taabolo lagosili ye, ani kira sÉmÉgÉw ka taasira juguyabaw dÉ ye.
Ni kuma in bee lakenema ye Ala ka fÉlen ye a ka kuranaba kÉnÉ:
(íóãÍõæ Çááåõ ãóÇ íóÔóÇÁõ æíõËÈöÊõ æÚöäÏóåõ Ãõãøõ ÇáßöÊóÇÈö).
Ala be fen baare (jÉsi) min y’a diya, a be fen sabati, wa gafew bee ba b’a bolo.
Ni kÉrÉ ye k’a fÉ ko Ala be fen bange a ka cibaa nenkun kan, walima a ka waliju nenkun kan min n’o ni waati nafa be ben, a be sÉrÉ k’o baare. a be ke fen were ye min ni fÉlÉ te kelen ye, k’a sÉrÉ a b’a lahala fila bee dÉn, I n’a fÉ a be Isimaa-ila ka kisa la cogo min na, tuma min na a faa y’a ye k’a b’a faga, o tuma na Imaamu sÉÉdiku ka kuma lapini be ke, ko fen ma bange Ala ye –a ka se kÉrÉtalen do – ko la I n’a fÉ a bangela a ye a dence Isimaa-ila ka ko la, sabu a y’a ka kalifa - saya - mine a la ka kÉn Imaam sÉÉdiku yere pe, walasa mÉgÉw k’a dÉn k’a fÉ ko Imaamu te, sabu kenekanta tun ye ko ale de ye Imaamu ye a kÉfe, sabu dence kÉrÉlen tun do.
Min ka suru bangeli la kÉrÉta fan fe o ye sariya kÉrÉlenw baareli ye ni kira Munamadu ka sariyaw ye (ki - so) o yere toyi ali kira yere nana ni sariya minu ye o dÉ ye dÉ baare – kisi ni neema b’a n’a sÉmÉw kan.
An b’a siri an dusukunna k’a fÉ Ala – a ka se kÉrÉtalen do - a y’a ka kitiw bila mÉgÉw kan, a waajibiyalew n’a haramuyalen o n’a pÉgÉnnaw adamadenw ka nafa kosÉn u yerew kewalew la, ni nafa sinsinnen be min na a y’o ke waajibi ye, ni ceniba be min na a y’o ke haraamu ye k’o bali ni nafa be min na n’a ka fusa, a y’o ke fen kanunen ye an kan k’a keli nege don an na ….wa kiti tÉw be ni cogo la,wa ni y’a ka hine n’a ka makari ye a ka jÉnw na, w’a te ben fÉ kiti ka k’a bolo kow bee la, ani ketaw bee, wa fen o fen beyi a te fÉ kiti lakiika ka k’o la Ala bolo, ali n’o dÉnni sira tukula an pe.
W’an b’a fÉ k’a cekajugu Ala ka ymaroya ke fen na ceni be min na, n’a tÉÉrÉ be segin kana mÉgÉw ma, walima a ka balili ke fen na nafa be min na, unka silaamaya taabolo dÉw b’a fÉ: ko Ala mana balili ke ka bÉ min ma o de ye juguman ye, w’a mana yamaroya ke min na o de ye puman ye, ko n’o te, nafa te walew yerekun na, wa ceni t’a yerekun na, wa puman yerekun teyi.
Ni kuma in ni hakili fÉlen do pÉgÉn kÉ kene kan, I n’a f’u y’a ben ko Ala be juguman ke a be yamaroya-like ni fen ye min ye juguman ye a be balili ke ka bÉ fen na min ye puman ye, a dun temena sisan k’a fÉ o kuma min file ni ye, o ye ngalonba ye, sabu a be kunfinpa ni dese sabati Ala la, Ala sanupalen do ka b’o ma, wa yÉrÉ janba be Ala ye ka b’o ma.
Lasurupa la: tipe ye an k’a fÉ ko Ala – a ka se kÉrÉtalen do – a ka nafa ni heere te an yamaroyali la ni waajibiw keli ye ani balili haraamu keli la, o toyi, a nafa be segin ka na anw yere de ma yamaroya bee la, o tuma na kÉrÉ te sÉrÉ a fÉli la ko nafa teyi, walima tÉÉrÉ ni ceni te an ka walew la an yamaroyala ni minu keli ye, ani an balila ka bÉ minu toli ma, I k’a dÉn Ala – a ka se kÉrÉtalen do – a te yamaroyali ke gansa k’a sÉrÉ kun t’a la, w’a te balili fana ke gansa k’a sÉrÉ kun t’a la ale de ye masa ye min kaarilen do ka bÉ a ka jÉnw ma.
