คำถามที่ ๒๓ : ทำไมชีอะฮฺจึงถือว่าเคาะลิฟะฮฺต้องมาจากการแต่งตั้ง

คำถามที่ ๒๓ : ทำไมชีอะฮฺจึงถือว่าเคาะลิฟะฮฺต้องมาจากการแต่งตั้ง

คำตอบ : เป็นที่ชัดเจนว่าอิสลามศาสนาที่บริสุทธิ์ เป็นศาสนาแห่งสากลและต้องธำรงอยู่ตลอดไป ช่วงที่ท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) มีชีวิตอยู่ท่านคือผู้นำ แต่หลังจากที่ท่านได้อำลาโลกไปแล้ว แน่นอนอำนาจการเป็นผู้นำต้องมอบให้เป็นหน้าที่ของผู้ที่ดีที่สุดในหมู่ประชาชาติ ปัญหาอยู่ที่ว่าตำแหน่งผู้นำภายหลังจากท่าน  เป็นการแต่งตั้ง (หมายถึงเป็นบัญชาของอัลลอฮฺ (ซบ.) โดยท่านศาสดาเป็นผู้ประกาศ) หรือว่าเป็นตำแหน่งที่อาศัยการเลือกตั้งของประชาชน มี ๒ ทัศนะดังนี้

๑. ชีอะฮฺ เชื่อว่าอิมามผู้เป็นตัวแทนของท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) ต้องได้รับการแต่งตั้งจากอัลลอฮฺ (ซบ.) หรืออีกนัยหนึ่งพระองค์คือผู้กำหนดผู้ที่จะมาดำรงตำแหน่งดังกล่าว

๒. ซุนียฺ เชื่อว่าอิมามผู้เป็นตัวแทนของท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) ต้องมาจาการเลือกตั้งไม่ใช่แต่งตั้ง ประชาชนคือผู้เลือกสรรอิมามให้มาทำหน้าที่บริหารสังคมภายหลังจากท่านศาสดา (ซ็อล ฯ)

การดูแลรักษาสังคมเป็นสิ่งยืนยันว่าเคาะลิฟะฮฺต้องมาจากการแต่งตั้ง

บรรดานักปราชญ์ฝ่ายชีอะฮฺ ได้รวบรวมหลักฐานจำนวนมากที่ยืนยันถึงความจำเป็นในการแต่งตั้งอิมามไว้ในตำราหลักความเชื่อของตน แต่ในหนังสือเล่มนี้สิ่งที่ต้องการกล่าวถึงคือ การวิเคราะห์เงื่อนไขของผู้ปกครองในสมัยของการประกาศศาสนา เพื่อเป็นเหตุผลสนับสนุนแนวความคิดของฝ่ายชีอะฮฺ การวิเคราะห์ถึง การเมืองภายในและภายนอกอิสลามในช่วงการเผยแผ่สาส์น เป็นที่ยอมรับกันถ้วนหน้าว่าตัวแทนของท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) ต้องได้รับการแต่งตั้งจากอัลลอฮฺ (ซบ.) โดยผ่านท่านเนื่องจากทุกคนมองเห็นว่าอิสลามในยุคนั้น ตกอยู่ท่ามกลางอันตราย ๓ ด้านด้วยกันกล่าวคือ อันตรายจากกษัตริย์แห่งกรุงโรม กษัตริย์แห่งอิหร่าน และบรรดาพวกกลับกลอกทั้งหลาย (มุนาฟิกีน) ทั้งหมดได้ทำการข่มขู่และคิดจะทำลายอิสลามตลอดเวลา ขณะเดียวกันเท่ากับเป็นการบีบบังคับให้ท่านทำการแต่งตั้งตัวแทนทางการเมืองเพื่อเป็นผู้นำการต่อสู้กับศัตรูภายนอก และเพื่อนำประชาชนทั้งหมดให้ต่อสู้ไปในทิศทางเดียวกัน อีกทั้งเป็นการทำลายแผนการของศัตรูที่คิดจะมีมีอิทธิพลเหนืออิสลาม

คำอธิบายข้อกล่าวอ้างข้างต้น

ด้านหนึ่งของอันตรายเกิดจากอำนาจที่มาจากโรม ถือว่าเป็นมหาอำนาจในยุคนั้น โรมตั้งอยู่ทางทิศเหนือของแคว้นอาหรับพวกเขาได้สร้างปัญหาให้ท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) ต้องคิดตลอดเวลาจนกระทั่งช่วงสุดท้ายแห่งชีวิตอันจำเริญ ท่านก็ไม่อาจหลุดพ้นความคิดต่อพวกโรมไปได้

การเผชิญหน้ากันเป็นครั้งแรกระหว่างทหารอิสลามกับทหารของคริสเตียนแห่งกรุงโรม เมื่อปี ฮ.ศ.ที่ ๘ บนพื้นแผ่นดินปาเลสไตน์ การเผชิญ หน้ากันในครั้งนี้อิสลามได้สูญเสียบุคคลสำคัญไปถึง ๓ คนคือ ท่านญะอฺฟัรฎอยยาร ท่านซัยดฺ บินฮาริซะฮฺ และท่านอับดุลลอฮฺ บินรุวาฮะฮฺ การต่อสู้จบลงด้วยความปราชัยของอิสลาม การล่าถอยของทหารอิสลามเมื่อเผชิญหน้ากับกองทหารฝ่ายผู้ปฏิเสธ ทำให้กองทหารของกษัตริย์กัยซัรเกิดได้ใจและวางแผนที่จะโจมตีอิสลามตลอดเวลา ด้วยเหตุนี้เอง ในปี ฮ.ศ. ที่ ๙ ท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) จึงได้ยกพลขนาดใหญ่เคลื่อนทัพไปยังชายแดนเมืองชาม เตรียมพร้อมการเผชิญหน้าในทุกรูปแบบภายใต้การนำทัพของท่าน และในการเคลื่อนทัพครั้งนี้ฝ่ายอิสลามสามารถกอบกู้เกียรติยศและศักดิ์ศรีของตนกลับคืนมาได้ เป็นการมอบชีวิตทางการเมืองใหม่ให้กับสังคมอิสลาม แม้จะเป็นไปด้วยความยากลำบากก็ตาม

แม้ว่าอิสลามจะได้รับชัยชนะ แต่ก็ไม่อาจทำให้ท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) สบายใจได้ หลังจากนั้นเพียงไม่กี่วันท่านได้ล้มป่วยลง ขณะที่ป่วยอยู่นั้นท่านได้สั่งให้เคลื่อนทัพไปตึงกำลังไว้ที่ชายแดนเมืองชามอีกครั้ง ภายใต้การนำทัพของท่านอุซามะฮฺ

ศัตรูอีกด้านหนึ่งของอิสลามคือ คุซโรกษัตริย์แห่งอิหร่านในสมัยนั้น ซึ่งได้แสดงความรังเกียจเดียดฉันท์อิสลามมาตลอด ถึงขั้นฉีกสาส์นที่ท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) ส่งไปเชิญชวนสู่อิสลาม ดูถูกเหยียดหยาม และขับไล่ทูตที่ท่านส่งไปออกจากพระราชวังอย่างไม่ไยดี อีกทั้งยังได้ส่งสาส์นไปถึงกษัตริย์แห่งเยเมน ให้จับกุมท่านศาสดา ถ้าขัดขืนให้ สังหารทิ้งเสีย ถึงแม้ว่ากษัตริย์คุซโรแห่งอิหร่านจะสิ้นพระชนม์ไปตั้งแต่สมัยที่ท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) ยังมีชีวิตอยู่ก็ตาม แต่ประเทศเยเมนก็ไม่ได้รับอิสรภาพ ยังคงเป็นเมืองขึ้นที่อยู่ในอาณัตของอิหร่านต่อไป อิหร่านไม่ได้ยินดีกับอำนาจการเติบโตของอิสลามแม้แต่นิดเดียว เพราะอิสลามยิ่งเติบโตความยิ่งใหญ่ของอิหร่านก็ลดน้อยลงตามลำดับ อิหร่านจึงไม่สามารถอดทนได้

ศัตรูด้านที่สาม จัดว่าเป็นศึกภายในที่เกิดจากบรรดาพวกกลับกลอก (มุนาฟิกีน) กลุ่มชนนี้ได้แฝงตัวอยู่ในสังคมอิสลามมาตลอด เปรียบเสมือนเป็นสายเลือดเส้นที่ห้าที่คอยก่อกวน สร้างความเสื่อมเสีย และก่อกบถในหมู่มุสลิม จนถึงขั้นที่ว่าพวกเขาตั้งใจเอาชีวิตของท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) โดยได้วางแผนลอบสังหารท่านระหว่างทางไปตะบูกกับมะดีนะฮฺ พวกเขาได้พูดกันว่าการตายของท่านเท่านั้น ที่จะทำให้ขบวนการอิสลามยุติลง และสร้างความเสียหายได้อย่างทั่วถึง อัล-กุรอานกล่าวว่า

أَمْ يَقُولُونَ شَاعِرٌ نَّتَرَبَّصُ بِهِ رَيْبَ الْمَنُونِ

หรือพวกเขากล่าวว่า มุฮัมมัดเป็นกวี เราคอยภัยพิบัติที่จะเกิดขึ้นแก่เขา [1]

อำนาจการสร้างความเสียหายของพวกมุนาฟิกีน (กลับกลอก) ได้ตั้งรกรากอย่างมั่นคงในสังคม ถึงขนาดที่อัล-กุรอาน ซูเราะฮฺอาลิอิมรอน นิซาอฺ มาอิดะฮฺ อันฟาล เตาบะฮฺ อังกะบูต อะฮฺซาบ มุฮัมมัด ฟัตฮฺ มุญาดะละฮฺ หะดีด มุนาฟิกีน และฮัชรฺได้กล่าวถึงบทบาทของพวกเขาไว้ [2]

การมีศัตรูที่มีความแข็งแกร่งอยู่รอบด้าน ขณะที่อิสลามมีจำนวนน้อยนิด และเป็นสังคมที่เพิ่งจะเติบโตขึ้นมาใหม่ด้วยความยากลำบาก หลังจากนั้นท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) ในฐานะผู้สถาปนาสังคมได้ทอดทิ้งสังคมไป โดยไม่มีการแต่งตั้งตัวแทนให้ทำหน้าที่ปกครองทั้งศาสนจักรและอาณาจักร

นักสังคมวิทยากล่าวว่า ท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) ต้องทำการแต่งตั้งผู้นำภายหลังจากท่าน ให้ดำรงหน้าที่แทนเพื่อขจัดปัญหาความขัดแย้งภายใน และเป็นแกนนำที่แข็งแรงในการสร้างเอกภาพ และยืนหยัดต่อสู้กับศัตรู เหตุการณ์และภยันตรายต่าง ๆ ที่อาจเกิดขึ้นกับสังคม ดังนั้น หลังจากการจากไปของท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) การที่ทุกเผ่าได้ออกมาเสนอว่าผู้นำต้องเป็นคนจากเผ่าของเราถือว่าไม่ถูกต้อง และเป็นไปไม่ได้ที่ท่านจะไม่แต่งตั้งผู้นำไว้

นักวิชาการท่านหนึ่งได้กล่าวว่า สิ่งเดียวที่ท่านมุฮัมมัดได้ละเลยและก่อให้เกิดผลเสียมิใช่น้อย ได้แก่การมิได้แต่งตั้งผู้สืบต่อจากท่าน คำว่าผู้สืบต่อนี้ภาษาอาหรับเรียกว่า เคาะลิฟะฮฺ ซึ่งเราเคยเรียกเพี้ยนเป็นกาหลิบ การที่ท่านมุฮัมมัดไม่ได้แต่งตั้งเคาะลิฟะฮฺไว้ก็อาจเป็นเพราะท่านมีความถ่อมตน ถือว่าหน้าที่แต่งตั้งเคาะลิฟะฮฺเป็นของอัลลอฮฺ มิใช่ของท่าน อย่างไรก็ตามเมื่อท่านสิ้นชีวิตลงโดยไม่มีผู้สืบทอดต่อ ก็ก่อให้เกิดปัญหาการคัดเลือกผู้เหมาะสม แม้จะได้มีการลงมติเลือกให้ อบูบักรฺ เพื่อนสนิทของท่านเป็น เคาะลิฟะฮฺ แต่ก็มีผู้ไม่พอใจมตินี้ และเห็นควรให้อะลีบุตรเขยของท่านดำรงตำแหน่งเคาะลิฟะฮฺมากกว่า พวกนี้ได้ชื่อว่า พรรคของอะลี หรือ ชีอะฮฺ ซึ่งในที่สุดก็แตกแยกออกมาเป็นนิกายใหม่ของศาสนาอิสลาม การแตกแยกดังกล่าวคงจะไม่เกิดขึ้น หากท่านศาสดาได้สั่งออกมาเด็ดขาดว่าจะให้ผู้ใดสืบต่อจากท่าน  [3]

คำพูดของนักสังคมวิทยาได้สนับสนุนความคิดของเราที่ว่า ผู้นำภายหลังจากท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) ต้องได้รับการแต่งตั้งไม่ใช่มาจากการเลือกตั้ง

หลักฐานการแต่งตั้งของท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) บนพื้นฐานดังกล่าวนี้จะเห็นว่าท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) ได้ประกาศแต่งตั้งตัวแทนตั้งแต่วันแรกที่ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นศาสดา จนกระทั่งวันสุดท้ายแห่งชีวิตอันจำเริญ ท่านได้ประกาศแต่งตั้งตัวแทนพร้อมกับประกาศการเป็นศาสดาของท่าน ท่ามกลางหมู่เครือญาติชั้นใกล้ชิด และท่านได้ประกาศอีกครั้งท่ามกลางหมู่ชน ณ เฆาะดีรคุม ดังนั้นตลอดอายุขัยของท่านศาสดาท่านได้แต่งตั้งตัวแทนไว้เรียบร้อยแล้วดังที่กล่าวมาแล้วในบทต้น ๆ เมื่อพิจารณาถึงเงื่อนไขของสังคมในยุคแรกของอิสลาม และหลักฐานที่ท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) ได้แต่งตั้งท่านอะลีไว้ ทำให้รู้ว่า การแต่งตั้งตำแหน่งเคาะลิฟะฮฺเป็นสิ่งจำเป็นที่หลีกเลี่ยงไม่ได้