Ceribaa

Jensenni so tun kela min tÉgÉ LakodÉnnen ye Matubuu-aatu naja-ahi ye, kaahira duku kÉnÉ – a tun ye dÉkÉtÉrÉ Haamidu Hafini daawuda yamarÉya, O min ye larabukan kara-nmÉgÉ ye kalayÉrÉ la min tÉgÉ ye ko (Kuliyatu Alisini, kaahira jamana kÉnÉ) -Misira jamana-k’a ka pebila seben kitaabu in kan a bÉko filana na, I k’a dÉn DÉkÉtÉrÉ y’i bisimila o wati la ni kumakan puma ye, anw seginna a cerini kan ni bÉko in na k’a sabu ke danfara ye a kerenkerennen do ni min ye kene kan ani lasili la.

Ceribaa. 

Maa caama be fili kosÉbe min b’a fÉ k’a be se ka pepini ke shii-a ka dusukunnasiri fenw na an’a dÉnniw n’a ladabuw la ka bÉ lakaleli kÉnÉ u kelepÉgÉnw ye min seben u kan, ali n’o kelepÉnw ka dÉnnibopa na cogo o cogo la, wa ali n’u ka dÉnni danaya bopana kumakanw lakalili la a n’a walan-walanni na ni kecogo ye min saniyalen do, min yÉrÉ ka jan ka bÉ wolomani fiyelen ma.

Ne be ni fÉla k’a sÉrÉ n sinsinnen do n ka fÉta tipe kan, un kelen kÉfe ka waati jan ke, un be ka pemÉgÉ tan ni fila ka dusukunnasiri fenw kalan ker-enkerennenyala ani Shii-a yere bee ka dusukunnasiri fenw, ne ma se ka bÉ ni fen panama si ye ni kalan waati jan in kÉnÉ min nafa ka bÉn n’a be lakalita bÉ, waati jan min kela Taariku gafe papiyew yalamani na, ani suna mÉgÉw ka lagosili kumaw gafew lajeli la, wa ne ka negeminekojugu n’in ka lapini farima ni kalan in na ani pepinini miseman in na,o ma fÉyi fara n suruyali kan tipe ni lakika la fÉ n’a kela yÉrÉ janpa ye ka bÉ tipe na, ani bÉli n ka lapini sinsan kÉnÉ, un ye min ke sira ye ka se lakika ma …o sabu kera n ka kalan dafabali kÉtikelen ye min ye n ninkun sama ka taa Shii-a kelepÉgÉnw ka gafew ma, ale de ye silaamaya taabolo ye min be silaamaw yira jipe krnÉnyanfan an’a tilebiyanfan.

K’a damine yen sa, un y’a jaakuya n yere kun kan ni n ka lapini farima ye ka taa lakiika ni tipe pinini ma, a mana sÉrÉ yÉrÉ o yÉrÉ, ani kodÉn a mana sÉrÉ yÉrÉ o yÉrÉ, kodÉn ye muminu ka pinifen ye a b’a ta a mana sÉrÉ yÉrÉ o yÉrÉ, un y’a ye n ka n ka kalan taabolo yalama Alimaami tan ni fila ka taasira pinini na ka taa pinini bolo weree kan, n’o ye k’a pepini taabolo in yere tikiw ka gafew kÉnÉ, walasa n k’u ka dusukunnasiri fenw dÉn ka bÉ u ka cekÉrÉbaw n’u ka pininikelaw ni sekes-ekelikelaw ni dÉnnibaa cesirilenw ka gafew kÉnÉ, a be kene kan k’a fÉ taabolo cew de b’u ka taabolo dÉn kosebe ka teme u kelepegÉnw kan, ali n’u kelepÉgÉnw da jala kosebe kumadÉn na walima ali n’u sÉnna nekun ja la ani walanwalanni ka teme tile kan.

Min ka fusa ni ni bee ye, I k’a dÉn (dÉnni dana ya) min ye ungolonmaw fÉlÉ ye, (dÉnni taabolo kuraw ka sinsan) ale de ye taabolo ye min ni ne yere y’o suganti ka ke n ka pepinini nin ka gafe gilan sariya ye, tuma min na n ye n ka pepini lapini farikoloma-fenw ni farikolotanfenw kun kan, ni dÉnni danapa ye min file ni ye, o be sabati dafalen yira sariya kuma-kanw lakaleli la ani kalantaw segesegeli, o tuma na pepininikela be cogodi, min ka pinini sera a dan bee la, an’a ka dÉnni keguya fereli sela a hake dan bee la, o ka se ka tipe ni lakiika segesege Shii-a mÉgÉw ka sariya kumakanw tipe n’a keneyali dÉnni na, k’a sÉrÉ n’a ma ke n’u yere ka gafe lasiliw ye, o te se ka ke wa n’a kera, o ye kabako ye!!! o tuma na o pininikela na sika a ka dÉnni pepinini in na!!, w’o ka pepinini kera sira kan ani ngoloma kan min barikalen te.

O de ye ne bila ka fere ni pepinini ye Shii-a ni Shii-a mÉgÉya kan u yere ka gafew kÉnÉ, ani n k’u ka dusu-kunna sirifenw dÉn ka b’u yere ka sebenenw kÉnÉ n’u bolow ye an’u nenkunw ye min fÉ, dÉ ma fara min kan wa dÉ yere ma b’a la, walasa n kana jigin fili digen kÉnÉ, un pÉgÉnnaw jigina min kÉnÉ taariku dÉnnaw ni lagosili-kelaw la, tuma min na, u ye kitijuguw bÉ Shhi-a mÉgÉw kan ani Shii-aya kan, wa ne b’a fÉ, pepininikela min b’a fe ka walanda kulu dÉ sÉrÉ tipe ni lakiika la, k’a sÉrÉ n’a ma ke ni Shhi-a mÉgÉw yere ka gafe lasiliw ye I k’a dÉn o tiki be faran faranni sira pini na, w’o tigi be baara lankolon na, w’o baara te dÉnni ye, w’o te foyi ye fana dÉnni kÉnÉ.

DÉkÉtÉrÉ Ahamadu Aminu jigina ni fili pÉgÉnna digen kÉnÉ, tuma min na a y’a fÉ Shii-a ma a ka gafe kÉnÉ a ketÉ k’a lapini k’a be bangeli ke kalanbagaw ye, Shii-a taabolo fan dÉw la, a y’a yere kari k’a yere cogoba ni k’a yere fereke Shii-a pepinini kÉnÉ,I n’a fÉ a ko: I k’a dÉn yahuudiya bangela Shii-aya la, an’a ko: I k’a dÉn tasuma haramuyalen do Shii-a mÉgÉ kan fÉ n’a kera Shii-a damadÉ ye, a n’a ko: k’a sabu ke u tukuli ye Abudulayi Bunu Saba-i la ….. o n’a pÉgÉnna caama pepininiw na minu unglontigiya sabatila ni Shii-a yÉrÉ ka jan ka b’o ma, wa Shii-a dÉnnibaaw y’u jÉ a galontigiya lasegini ma ani k’a pefÉli walanwalan k’a jeya kosebe o dÉnnibaaw dÉ ye Alaama Muhamadu Huseyini Aali Kaashifu GitÉÉ-i ye a ka gafe kÉnÉ min tÉgÉ ye (Asilu Shii-a wa u suuluha).

A ye ne nisÉnja tuma min na n tun be Shii-a Imaamiya gafe lasili fÉlÉw pinini na, un ka n teri kÉrÉ dÉ kunbe min ye Irakika gafe cerinabaa ye, n’o ye SeyiduMuritada Radawi Kashimiri ye, o y’a sÉrÉ gafe dÉw b’a bolo Shii-a mÉgÉw ka gafe lasiliw la, a y’u wÉlÉfÉli damine Kaahira – keeri- Misira jamana kÉnÉ – gafe gilanyÉrÉ la, kitaabu ceribaga in ye gafe min yira n na, o kera (Asilu Shii-a wa u suuluha ye) ani (Abudulayi Bunu Saba-i ka gafe) ani wasaa-ilu Shii-a gafe, o n’a pÉgÉnna werew, w’a laban min fÉlen file ni ye,o ye Shii-a ka gafe lasili ye, u ka dusukunna siri gafe ni fiku gafe lasili do (diine pefÉli sira gafe).

Bidon in na Seyidu Muritada kashimiri ye gafe kura di an ma n’o ye Usitaadi Muhamadu Rida Muzafari ka gafe ye, min ye kalanyÉrÉba guloma ye Najafu Ashiirafu la Iraki jamana kÉnÉ, kitaabu min gilannen k’a tÉgÉ da ko: Akaa-idu imaamiya A y’a pini n fe ka pebila seben ni pepinini taamaba in na, wa ko n ka n hakilina yira a la, a kelen kÉfe k’a wÉlÉfuli n’a cerini sangaya ta a ye, ne tora n be gafe in sebedenw yalama fÉ n ka kabakuya bopana fen na a ye min seben k’a fara pÉgÉn kan a ka gafe wÉlÉfulen in na, n’a pefÉli miseyali ye Akaa-idu imaamiya kun kan, n’a walanwalani kecogo puma ye a sebennikela yere ka lapini hukumu kÉnÉ, sebennikela in be kalankela daamu ni fen ye a ye min fiye ka bÉ Shii-a ka dusukunna sirifenw na ni k’a dada pÉgÉn kan cogo la min dalakepenen do, ni k’a walandaw ke bonda bonda ye min bÉbÉlen do pÉgÉn na, fÉ a kuma taabolo cepa walankata la, a n’a masiri jenseli fan bee fe.

Gafe in kuma taasen be ni ani yenta sanfe (gafe werew) sabu a be farali ke pÉgÉn kan bakurumaya la ni gafe werew kÉnÉtaw ye ni nafa dafalenw ye min ni pininikelaw mako b’o la Shii-a mÉgÉw ka gafew kÉnÉ, k’a sÉrÉ a kelen do ka surupali ke a kumakanw na ni k’a sinsin gafe in sebenbaa ka lapini kan, walasa a kalanbaaw k’a kalan ni faamuya jeelen ye.

O tumana kitaabu in sebenna ni cogoya in na, cogoya min ni gafe sebenbaa lapini y’o ye, tuma min na n’a be Akaa-idu imaamiya bila I bolo kÉrÉ, a kelen kÉ k’a bÉ gafe lasiliw kÉnÉ minu be farali ke pÉgÉn kan ni ka balitaw fana bali, k’a sÉrÉ a sinsinnen do dakun beelajelen kan haali n’a y’a sÉrÉ a y’a sinsin lasurupali kan kÉsÉbe.

Unka ne te tanunikela ye ni jÉyÉrÉ in na ka gafe sebenbaa mankutu ani k’a pasada dee, k’a sabu ke tipe nunu fÉli ye danaya hukumu kÉnÉ, an’a walanwa-lanni gafe in kalanbaa bolo, I k’a dÉn ni pÉgÉnna fen o fen o be jate ne ka yeli la dÉnni damine fen fÉlÉw ye min ni pininikelaw ka lapini be pesin o ma tuma min na n’u be tipe ja ta u hakili la, k’a bila a bila yÉrÉ la a ni min ka kan.

O de la sa, ne be dali ke kalankela lahÉrÉma pefe hakilina ja cepuma na, wayasi in ye min kafÉ pÉgÉn kan (gafe kumakanw o de ye wayasi ye), wayasi min n’a bopa ka dÉgÉ (gafe) unka a hakilina n’a kÉrÉw jÉyÉrÉ ka bon, wayasi min n’a gilanbaga y’a laben k’a cepa ni dalilu barikamaw ni seereyaw ye ka bÉ kurana kÉnÉ tuma dÉw la, ni ka bÉ hadisa kÉnÉ tuma dÉw were la, ani ka bÉ imaamu tan ni fila ka kumakanw na(Ala ka jipe b’u ma) tuma were la tun.

Ni hakilina ja cepuna in, un be na min da I pekÉrÉ sisan sika taa la pew k’a fÉ ko kalankela min ni tipe yeli kadi a ye, a be na jÉ fen kan ne yere jÉla min kan, w’a be na nege mine ke I n’a fÉ ne y’a nege mine cogo min na, ali n’a ma ne ka pebila in kalan, ne ye min seben, wa tuma caama na pininikelaw ni kalankelaw ka lapini be ben kelen ma kiti tigeli la hakilinaw ni kÉrÉw faamuya la sabu tipe ye kelen ye a te ci ka caya, maadaama a fÉbaaw n’a kiti tigebaw b’a kitiw bÉ u hakili wow kÉnÉ (dÉgÉdÉgÉni) sani u k’a bÉ u dusukunw kÉnÉ, an’u b’a bÉ u dusukunw kÉnÉ sani u k’a bÉ u nin digÉw kÉnÉ, maadaama n’u be kilen o baara keli la k’a sÉrÉ n’a ma ke ni siya wÉlÉma ye taaboloko fan fe o n’a pÉgÉnnaw.

Ni hakilina ja dÉ ye – min ni kalankela be na j’o kan – masala min be kuma (dÉnni cesiri kan) n’a be f’o ma larabu kan na (Ijitihaadu) Shii-a imaamiya mÉgÉw fe.

I k’a dÉn hakilina ja min cipe tala suna mÉgÉw fe ka bÉ u ka dÉnnibaaw la, o ye ko dÉnni cesiri bonda datukulen do n’u ka Alimaami naani ye: n’o ye Abu Hunayifa ni Maaliki ni Shaafi-u ani Ibinu Hanibali ye.

Ni y’a ye n’a kan be dÉnni cesiri kunkelen ma unka fiku dÉnnaw ye lajeli min ke – Silaamaya sariya dÉnnaw – Alimaami naani kÉfe cesiri la o te teme cesiri la abada taaboloko hukumu kÉnÉ, walima cesiri kunkurunni diine bolo faraw la.

Wa ni n’a pÉgÉnnaw ke waati te teme suna mÉgÉw bolo seekili naani kan a mana ke cogo o cogo (san keme o keme) unka min minena ka bÉ Gazaali la seekili dunruna na, ni Abuu TÉÉhiru Salafi seekili wÉÉrÉna na, ni Izu Diinu Bunu Abudu Salamu ani Ibinu Dakiiku Iidu seekili wolowulanna (seekili kelen ye san keme ye) ani Takiyu Diini Sabaki ani cesiri daminebaa(1) ibinu Tayimiya seekili seekina, ani Alaama jalaali Diini Abudu Rahamani Bunu Abii bakari suyuuti seekili kÉnÉtÉnna na … Ni n’a pÉgÉnna te teme Fatuwa bonda kan dÉnni taabolo kura sikilen na, w’a si te don dÉnni cesiri hukumu kÉnÉ -Fatuwa kÉrÉ ye dÉnnibaa be hakilina min sÉrÉ sariya kumakan kÉnÉ n’a b’o fÉ a ladegebaaw pena - wa ni de ye hakeya ye an ye min walanwalan an ka gafe kÉnÉ (Taariku Tasiri isilaami fi Misira).

Unka Shii-a Imaamiya dÉnnibaaw be pinni ke u yere ye ni cesiri ye cogoya bee la an ye min fÉ sisan u b’u banba a kan pe bee la, w’u t’a bonda datugu dÉnnibaa nataw pe seekili si la seekiliw la, fÉ ka taa se an ka bi don in ma, wa ka teme ni bee kan an b’u ye u b’a faridaya k’a saratiya waati dÉnnibaa cesiribaa ka sÉrÉ u ce la, w’u b’a waajibiya Shii-a mÉgÉw kan k’u labato u ka panamaya waati la, cesiribaa kÉrÉw faatulen kÉfe, maadaama cesiribaa kura in y’a ka cesiri sama k’a barika ka bÉ cesiribaa kÉrÉw taw kÉnÉ min cipe tala ka bÉ Imaamuw la kÉrÉbalen kunda – Diine lasiliw n’a bolofaraw la -.

Wa ni dama ma kÉlÉsili di ne miiri ma dee, walima ka ne dusukun lamin ni dÉnni cesiri kuma ye (ijitihaadu)unka dÉnni min ye kura ye n’a cekapi ni masala in na,o ye k’a fÉ ko dÉnni cesiri ni kecogo in na, an be min kalan ka bÉ Shii-a mÉgÉw la, o de be taa ni panamaya taabolo ye an’a taape, w’a be sariya kumakanw ke panama ye min be lamaga, n’a be mÉn k’a yiriwa k’a ni waati ni yÉrÉ taama pÉgÉn fe, w’a te simi o simi cogo la min be diine yÉrÉ japa ka bÉ jipe la, walima ka diine yÉrÉ japa ka bÉ dÉnni petaa la, w’o de ye ko ye an be min ye diine taabolo caama mÉgÉw fe minu n’u fÉlen do pÉgÉn kÉ diine faamuya pefÉli la.

W’a dÉ la an be kÉlÉsili ke imaamiya mÉgÉw ka gafe wÉlÉfulenw na, a n’u ka gafe hake caya Shii-a gafe marayÉrÉw la, o be segin kana - an hakilina na – ka taa dÉnni cesiri bonda dayeleli ma n’a pÉrÉtu fila ye (kon).

Hakilina ja filana, min ye dÉnni miirikelaw ka miiriw tipe, n’a b’u lasu ka tuku taabolo in hakilinaw kÉ n’a b’u mine ka taa miiri jan ma a masalaw la, o ye Shii-a taabolo dÉnnibaaw ka sÉsÉli ye masala kan min ye puma ni jukuma ye fenw na, ko yala fen puma ye puma ye a yerekun n’a tabiya dancogo la wa?, walima puma de do k’a sabu ke Ala ka fÉli n’a ka yamarÉya ye wa?, an’a sinsinni a ka jÉnw ka wa? a b’o cogo la, u b’o kelen fÉ fen juguma na yala o ye juguma ye a yerekun n’a tabiya la wa? min bilalen do a yerekun na, walima ko juguma ye fen ye Ala ka haramuya nana min kan, k’a ke haramu ye jÉnw kan wa? sanupa be Ala ye a ka sekÉrÉtalen do.

Tuma min na E be ni kalan ka tuku gafe gilanbaa ka fÉtaw kÉ Shii-a imaamiya ka dusukun siri fenw kun kan, E b’a y’I yerekun na k’a f’u ka kuma be hakilina fÉlÉ in yira puma ni juguma kan, Shii-a beelajelen ka hakilina na ani imaamiya ka hakilina kerenkerennen na, sun fila do u yerekun na fenw beelajelen na, w’u fila nanen te ka bÉ Ala yÉrÉ n’a ka yamaruya ye, wali a ka balili, wa ni sira min ye ni ye pininikela caama ka miiri be jÉ a la, a b’u weele ka taa kunnasiri ni miiri janpa ni taashi janpa ma.

Unka anw te ali kunasiri fitiini sÉrÉ, walima fereke fitiini sÉrÉ ni ko in na, k’a sabu ke Shii-a imaamiya mÉgÉw tun be diine kiti fan caama famuya ni hakili sira ye, I n’a f’u be hake min ta lakaleli sira fana na, I k’a dÉn u ka hakilina puma ni juguma kan, min fila jÉlen do n’u yerekun ye, o ye Muutazila dÉnnibaa farinw ka hakilinaw ye.

A tÉ be to pinigali kelen ye min jaabi be geleya an kan – a be ke waajibi ye an kan–o ye: yala Shii-a de ye nÉbila muutazila la wa? walima muutazila de ye nÉbila Shii-a la? unka pininikela fan caama b’a ye k’a fÉ ko Shii-a de ye nÉbila muutazila la ni hakili sira tali ye, unka ne b’a bisikiya I ye k’a fÉ muuta-zilaw de ye nÉbila Shii-a la, sabu Shii-aya ye dusukun siri ye, (Akiida) min kÉnnen do muutazila pe, wa muutaziluya bangela ka jigin Shii-a ka lamÉn kÉnÉ, wa Shii-a kunkolow(pemÉgÉw) ka sÉrÉli ka kÉrÉ ni muutazila dÉnnibaa farinw ka sÉrÉli ye, ne b’o bisikiya d’I ma maadaama n’an be na o hakiikaw mine taariku kÉnÉ, maadaama an te sika k’a fÉ jamakulu fÉlÉ Shii-a la, olu ye bangeli damine kandalikelaw ka waati la, u taara pefe imaamu Ali ka waati la (kalifaya waati) Ala y’a peda bonpa w’a b’a pefÉ cogo la min te sÉn sÉsÉli ma, wa imaamu Ali ma ke shahidu su ye tÉnpÉli ni juguya fe abada, ka taa so laban na, fÉ Shii-a mÉgÉw ye tÉnbolo sÉrÉ min be diine tÉnbolo bee lakunu silaamaya kÉnÉ.

Yan sa ne be se ka bangeli ke kalankela ye min be miiri ka taasi k’a fÉ Shii-a te fen ye unkalontigelaw ni sufiyaniyaw kÉ (unkalontigelaw) pininikelaw be min bisikiya n’u ye ka bÉ taabolo sariya kumakanw dama lakalili la, ani diine nÉw minu balolen do unkalon ni miiri lankolon ni isira-iliya la, walima u sinsinbere ye lakalili minenenw ye ka bÉ Abudulayi Bunu Saba-i la, o n’a pÉgÉnnaw minu ye mÉgÉ ja talen ye hakili la k’a sÉrÉ mÉgÉ te kene kan Taariku kÉnÉ, sanko Shii-aya yere ka dÉnni pepinini kura taabolo ka lajeli la, o ye Shii-a kelepÉgÉnw ka lajeli kÉkankali ye jaati, Shii-a min ye silaamaya taabolo fÉlÉ ye min ye mako don ke sariya kumakanw n’a hakili miiri fenw tangali la, a sera ka sira bÉ silaamaya taabolow ni pÉgÉn ce min bawoyolen do n’a b’u bee labÉ, n’a fanw ferelen do, n’a tun ma ke Shii-a sugantilikela ka benpÉgÉnyali ke (hakili) ni sariya kumakan ni pÉgÉn ce, an tun te na sÉmi nin kura ni na dÉnni cesiri hukumu kÉnÉ ani fiku masalaw petaa, waati ni yÉrÉ kÉnÉ min ni silaamaya sariya duuminenw te pÉgÉn bali.

Sira di ne ma ka hakilina ja sabanna pefÉ k’a fense I pekÉrÉ, sabu a be se ka ke ja lankolo be na hakili la k’a fÉ ko nata in ni temenen in be fÉ pÉgÉn kÉ, n’a hakika taabolo sira ye, tipe do, o te dÉwere ye fÉ n’a kera Shii-a ka makodon ye kaburu juurali la ani Ala ka walijuw ni Imaamu kaburu juurali, an’u ka batow u lahÉrÉma kere fe I n’a fÉ seli faridaw jÉli ni dÉnni sikiliw cerili ani u ka Imaamu (kalifa pemÉgÉ) tan ni filaw ka hakili lajigiw, u ka bangeliw ni faatuliw, I k’a dÉn o n’a pÉgÉnnaw bi mÉgÉw ka hakilinaw la silaamaw ce la ani ko kÉrÉbÉlaw, minu kelen be k’u banba hakili ni miiri dama kan, o be jate mine fili ni unkalon ye, o toyi silaamaya yere bolo fara dÉw beyi o- lu b’o jate kaafiriya ni filankafoya ye, ani dansako diine na, sanko Ahamadu Bunu adu haliimu Bun Tayimiya nÉfe mÉgÉw an’a ka kalanden taariku kÉnÉ n’o ye Muhamadu Bunu Abudu Wahabu Najidi ka mÉgÉw ye, min ye wahabiyaya taabolo sikibaa ye a n’o pÉgÉnna jamakuluw an ka bi don in na, an be na an ka kalemu kÉrÉta ka se u tÉgÉ fÉli ma.

Unka suna mÉgÉw ka maa kÉnÉna jelen beela-jelen be sÉn u balima Shii-a imaamiya ka dusukun sirifenw ma (Akiida) sabu u bee b’asiri u dusukukun na k’a fÉ Ala ka walijuw Imaamuw ani maa fen o fen be dukukolo kÉ kan, u te se k’e nafa ni foyi ye fÉ min manaja Ala ye, w’u te se k’e tÉrÉ ni foyi ye fÉ n’a kera Ala japeta ye, wa nÉ ni nafa ani tÉÉrÉ t’u bolo fÉ n’a kera Ala sako ye, o tuma na ni jÉsen nunu kosÉn nunu maa kerenkerennenw sÉnna kaburu jurali ma o te dÉwere ye fÉ n’a kera u joguw ladegeli ye an’u nÉ barikamaw ladegeli, ani ka miiriw ni waajuliw ta u kÉ fe n’u ka hakili jiginw panamayali ye, w’o ye wale ye min tanunen do fan fila bee fe (Shii-a ni suna).

Hakili ja naani na, o be tali ke jatemine hakeya la o yere toyi, ne kabakoyala tuma min na n be ka n balimace ka gafe kalan, ne kan be a ka fanga hakeya ma imaamiya ka dusukunna sirifenw bangeli la ni cogo ye min dadalen do pÉgÉn kÉ, a b’a yira k’a fÉ ko hakili sira ye nÉ bila Shii-a la, ne delila k’a fÉ k’o sababuya ye petaa ye hakili dÉnni na ni hakeya ye min be I n’a fÉ sariya kumakanw lakalili ka b’u ka imaamuw la, wa ni min file ni ye, o be tigenkan dalilu yira an na Shii-a ni muutazila ka pÉgÉn sÉrÉla, ani Shii-a ka sinsinbere ni muutazila ka sinsinbere pÉgÉn sÉrÉ la, k’a f’u bee ye kelen ye.

I k’a dÉn ni maa min b’an ka kitaabu kalan min tÉgÉ ye (SÉÉhibu Bunu Ubaadi) o b’a ye k’a fÉ Shii-a ka pelayeli sinsinbere sera hake la muutazila yere fana ka pelayeli sinsinbere sera yen, wa muutazila ka pelayeli ye Shii-a ka pelayeli ye, fÉ n’a kera yÉrÉkelen kelen ye, I k’a dÉn ni pÉgÉn sÉrÉ in bopana ka se hake la fÉ ka jekulu fila in fereke pÉgÉn na ka se hijira seekili naanina cemaancew ma, fÉ ka taa se a laban ma mÉgÉ bolo min ye Shii-aya ni muutazilaya pemÉgÉya ta seekili in kilan filana kÉnÉ n’o ye (SÉÉhibu Bunu Ubaadi) wa seekili temenen in de ye waati ye silaamaya kodÉn sera a dan bee la n’a be f’o ma ko (sivilizasiyÉn).

Tuma min na gafe gilanbaa lahÉrÉma ye baro damine(mankutuw kelenbanciya kan) Ala yere kun kan, a ka se kÉrÉtalen do, I k’a dÉn a b’an hakili lajigin muutazilaw ka kuma na mankutu kelenbanciya la, o de kosÉn u y’a f’u yere ma ko kelenbanciya mÉgÉw, Shii-a imaamiya ni muutazila fila be je k’a fÉ ko Ala mankutu y’a yere jaati ye, o kÉrÉ ye ko Ala, a b’a yere kalama, a b’a yerekun ma, a ye sebaa ye a yerekun na, w’a b’o cogo la, u te mankutu ni yerekun faran ka bÉ pÉgÉn na, ni taabolo fila in mÉgÉw, u ka dalilu b’u bolo o la, sabo ka Ala yerekun n’a mankutu faran ka bÉ pÉgÉn na, kuma caama na o be hakiliw weele ka taa fereke ma, w’a be hakili bila filankafoya kÉrÉ la, ni min fili ni ye- fen do sika te min na pew - ka b’u ka hakili miri janw na minu cekapi kosÉbe.

W’a b’o cogo la an be ni pÉgÉnsÉrÉ in kÉlÉsi imaamiya ni muutazila ni pÉgÉce, n’u ka kuma ye dusukuna siri kan min be tali ke Ala ka danapa kan I n’a fÉ (baara puma keli waajibi Ala kan) Ala ka se kÉrÉtalen do, o n’a pÉgÉnnaw I n’a fÉ (juguman toli waajibiya) ka Ala mankutu n’o ye a ka se kÉrÉtalen do, I k’a dÉn u ma ni fÉ fÉyi kama fÉ n’a kera kÉlÉsili ye tÉnpÉli danbenyali la ka taa Ala ma Ala ka se kÉrÉtalen do:

K’a damine yan imaamiya be suna mÉgÉw ka dalilu yalama kurana Aaya in kÉrÉ fÉli la, Ala ka kumakan a ka se kÉrÉtalen do:

قَولُه تَعَالَى: ]لَا يُسأَلُ عَمَا يَفعَلُ وَهُم يُسألُونَ[.

Ala te piniga a ka keta la, unka Adamadenw be piniga u ka keta la.

O de hukumu kÉnÉ suna mÉgÉw te sÉn Imaamu Ahamadu Daridiiru ka kumakan ma – o min ye suna mÉgÉw ka dÉnnibaaba ye-, wa suufi dÉnnibaaba do seekili tan ni filana na, tuma min na a b’a fÉ a ka jarida kÉnÉ:

وَمَن يَقل بفعل الجميلِ وجبَا     عَلى الِإلهِ فَقَد أَسَاءَ الَأدبَا

Ni maa min b’a fÉ ko baara puman keli ye waajibi ye Ala kan, o tigi ye ladabubaliya ke Ala la.

O n’a ta o ta ne yere fana be haketo pini haketo bee la fen na min n’u dusukun be kuru k’a sabu ke lapini cepuma ye min ye kÉlÉsili ye tonpÉli danbeyali la ka taa Ala ma a ka se kÉrÉtalen do, ali n’o kela tÉnpÉli miiri lankolon ye.

Tipe ye, k’a fÉ jamakulu in fila n’o ye muutazila ni Shii-a imaamiya ye fan kelen fe, ani suna mÉgÉ suufiya mÉgÉw fana ye fan kelen fe, u ka pena yeli ye Ala tannuni ye a ka dafalenya la, Muutazila ani imaamiya b’u sinsin Ala ka kilenneya sabatili kan unka suna mÉgÉ suufiya mÉgÉw ni salafu sÉÉlihu jamaw b’u sinsin Ala ka hÉÉrÉnpa tankali kan (u kan be hÉÉrÉpa kunkelen ma) a ka se kÉrÉtalen do, o de ye hÉÉrÉpa ye fereke te min fereke wa fanga were te yele min sanfe min n’u b’o ka seereya ke ni Aaya in ye.

]لا يُسألُ عَمَا يَفعلُ وهُم يُسأَلُونَ[.

Wa ni be n’a ka yeta do dÉnni sira kura mÉgÉw ka faamuya la, w’u bee be tuku u ta nÉfe.

Kitaabu gilanna kumakan were be tuku ni na n’o ye (kadÉÉ-u ni kadaru ye) o kÉrÉ ye (latige ni hake) yala adamadenw bilalen do u ka siraw kan wa? walima u sugantilen do? walima imaamiya mÉgÉw b’a fÉ cogo min na: yala adamaden jaakuyalen do wa? walima u bilalen do u ka ketaw la?.

Ni pinini min file ni ye ali n’a y’a sÉrÉ u nÉrÉlen do Ala ka kilenneya falisafa la kosÉbe min ni muutazila mÉgÉw y’u fila bÉ pÉgÉn fe kosÉbe, unka an b’a ye imaamiya mÉgÉw be sira were ta ni jÉyÉrÉ in na, o be jate cemance sira ye, u t’a fÉ ko adamadenw jaakuyalen do jaakuya kunkelen na I n’a fÉ taabolo dÉw b’a fÉ cogo min na, n’a be f’olu ma ko (jabiriya mÉgÉw) jaakuya mÉgÉw, u b’olu weele ko (jahamiya mÉgÉw) a b’I n’a fÉ olu te bilali kunkelen fÉ in’a fÉ taabolo mÉgÉ dÉw were y’o fÉ, n’a be fÉ olu ma ko (Mufawiduuna) u be weele ko kadiriya mÉgÉw muutazila mÉgÉw cela. kadariya ye latige ni hake fÉbaaw ye.

Unka imaamiya mÉgÉw ka jaakuya fÉbaliya sabu jaakuya fÉli be lapini ni sako bali ka bÉ adamaden na lasili kunda, a be adamaden ke kulonke fen ye hake bolo, walima k’a ke yolo ye fipe ci yÉrÉ la, n’a kera o cogo la Ala ka kiti be boli u kan u ka kewaliw la, a kera tÉnpÉli ye o walima a kera jogo juu ye, sabu se t’a bolo o tuma na a ka sugantili la, wa lapini yere t’a bolo min b’a bali karili la fili digen kÉnÉ,o lu be jaaguya in bali, sabu a be kilenneya mankutu bali ka bÉ Ala la, ni de hukumu kÉnÉ poyidala – donkilidala - be ni da a b’a fÉ:

أَلقَاهُ فِي اليَمِ مَكتُوفًا وقَالَ لَهُ   إِيَاكَ إِيَاكَ أَن تَبتلَ بِالمَاءِ

A y’a fili ji kÉnÉ a bolow sirilen a k’a ma, I jija I jija I kana pigin.

Unka u ka toli la fÉbagaw ka fÉli la n’o ye bilali kunkelen ni sugantili kunkelen taabolo mÉgÉw ye – minu b’a fÉ ko Ala ye mÉgÉw bila u ka kewalew la, ani k’u suganti bawÉyÉ kunda k’a sÉrÉ n’a ma ke ni sarati si ye, o sabu ye, o be adamadenw ke, u ka kewalew la an’u ka kumaw la, mÉgÉ tigelenw ye ka bÉ Ala ka lapini na pew, o ye fen ye u ka yeli la, k’a fÉ mufawiduunaw ani kadariyuunaw bilali wÉyÉlen fÉbaaw ani hake wÉyÉlen fÉbaaw ye minu b’a fÉ ko adamaden yere de b’a ka walew gilan k’a sÉrÉ n’a ma ke ni Ala ka se n’a ka fangan don yÉrÉ ye o baara walima kewale la, I k’a don dusukunnasiri dÉnnibaga dÉ y’o kuma ni gen k’u lagosi ni hadiisa dÉ ye min b’a fÉ ko kira ko:(ki-so).

(القَدَرِيَةُ مَجوسُ هَذِهِ الأُمَةِ).

KadariyamÉgÉw - hake mÉgÉw- ye ni mantow la majusiw ye (tasuma batolaw).

K’a damine yan an b’a dÉn k’a fÉ jaaguya taabolo mÉgÉw b’u sinsin an danbaga ka kilenneya balili la, a ka se kÉrÉtalen do, sabu a be mÉgÉw pangata kewalew la a yere ye min dan ka bila danfenw cela.

Unka kadariya mÉgÉw b’u sinsin Ala ka se balili n’a ka fanga balili la, a ka danfenw la, wa nunu fila bee ye kerefe mÉgÉw ye u yÉrÉ ka jan tipe na japa dan bee la.

N’a y’a sÉrÉ imaamiya mÉgÉw b’a fÉ I n’a fÉ Imaamu jaafari sÉÉdiku y’a fÉ min ni Ala ka jipe b’a ma:

(لا جَبرَ ولَا تَفويضَ ولكن أمرٌ بَين أَمرَينِ).

Ko jaaguya te wa bilali fana te ko b’o fila ni pÉgÉn ce.

I k’a dÉn u n’u balima sunamÉgÉ dÉnnibaabaw be ben kelen kan ni yÉrÉ in na, o ye sabu suna mÉgÉw fana be ni pÉgÉnna fÉ, u b’a da kene kan ko adamaden ye kunkurun ye sugantili la, a jaaguyalen te pelenw w’a yere m’a ka walew dan a yerekun na, u ka dÉnnibaa lakodÉnnen min ye ni fÉbaga ye, o ye Imaamu Abuu Hasani Ashi-ari ye, imaamu Fakiru Diini Raazi y’a lapini ka benpÉgÉnpa pini jaaguya taabolo ni bilali taabolo ni pÉgÉn ce fÉ talon kera a nÉw kan a tun b’a fÉ ko:

(الإِنسَانُ مُجبرٌ بَاطِناً ومُخَيَرٌ ظَاهِراً).

Adamaden jaaguyalen do kÉnÉ na, a sugantilen do kene kan ni ye kumakan miseman ye, a te dogo dÉnibaa simi-nenw na, dÉnni hukumu kÉnÉ, ani minu be dusukunnasiri fenw (Akaa-idu) dÉn silaamaya kÉnÉ.

Hakilina ja duuruna, an be n’an ka kuma laban n’o ye ni gafe pebila in na, o de ye imaamiya ka kuma ye badaa-a kan o min kÉrÉ ye, ko keli ye ka sÉrÉ k’a baare, I k’a dÉn imaamiya mÉgÉw y’a fÉ k’a be ben Ala hake la, f’a minena ka b’u ka kumaw la u b’a fÉ ko:

(ما عُبِد اللهُ بشيءٍ مثلَ القولِ بالبداءِِ).

Ala ma bato ni foyi ye min ka fusa ka temebadaa-a fÉli kan – (fen keli k’a baare).

Tuma min na badaa-a kela adamadenw mankutu ye sabu fen keli k’a baare o be miiri cunnen yira, ani sawaba sÉrÉli fili kÉfe, ani dÉnni sabatili fendÉnba-liya kÉfe miirikela caama ye Shii-a mÉgÉw hakilina in jaasi badaa-a danbiyali la ka taa Ala ma, a ka se kÉrÉtalen do,k’a sÉrÉ Shii-a imaamiya fosilen do ka bÉ mÉgÉw ka faamuya la badaa-a danbeyali la ka taa Ala ma, sabu benkelen be min kan Shii-a dÉnnibaaw ni suna dÉnnibaaw fe, o ye k’a fÉ Ala dÉnni ye kÉrÉlen ye a saniyalen do ka bÉ yalamani ni falenni ma, ani miiri min ye danfenw mankutu ye, unka fen min ni yalamani ni baareli be bin o kan, a sabatili kÉfe, o ye fen ye min be walan kÉlÉsilen kÉnÉ – n’a be f’o ma ko (lawuhu Mahafuuzu) k’a sabu ke Ala ka kumakan ye a ka se kÉrÉtalen do:

]يَمحُو اللهُ مَا يَشاءُ ويَثبتُ[.

Min ye Ala ja a b’o baare k’a ce ka boyi w’a be fen sabati min fana y’a ja.

An ka misaaliya kelen gÉsi min be badaa-a kÉrÉ walanwalan imaamiya mÉgÉw fe:

Karisa mÉgÉw la, Ala ye kunnaguya seben a kan a ka panamaya damine na, a san binaani na a tuubila ka taa Ala ma, Ala y’a seben walan tangalen na –lawuhu mahafuuzu – k’a ke kunadinw dÉ ye. yan badaa-a ye a tÉgÉ yalamani ye ka bÉ kunagow cela walan kan, ni k’a tÉgÉ seben kunadinw cela.

Unka min be Ala ka dÉnni na o be tali ke masala in taariku bee kÉnÉ sabatili ni baareli la tuubi kÉfe.

O kÉrÉ ye k’a kÉnna Ala ka dÉnni na k’a fÉ o tigi be na ke kunnago ye, o kÉfe ka ke kunnadin ye ni waati in na tuma min na a be tuubi jigin a dusukun na.

I k’a dÉn badaa-a min ni Shii-a b’o fÉ o ye Ala ka kiti tige wale kenekanta kan a ka danfenw cela min n’a ka kodÉn be ben, I k’a dÉn o ye kuma ye min n’an ka yeta kenekanta be ben, o tuma na fereke kun ye mÉgÉw fe mun ye fili danbeyali la ka taa Shii-a ka kuma ni badaa-a fÉli ye, u y’a bisikiya k’a fÉ Shii-a be badaa-a danbeya ka taa Ala ka dÉnni kÉrÉlen ma, k’u t’a danbeya ka taa walan tangalen ma –lawuhu mahafuuzu-.

A dÉ la min dila E ma ne fe sisan walanwalanni caama na E ye faamuya sÉrÉ ne fe fen kun kan Shii-a be min fÉ badaa-a kan u ka dusukunna siriw la, ani E ye fen faamuya u ka hakili miiri jan na, u be kiti ke ni min ye, sabu a kÉrÉ ye u ka lajeli la, ko Ala – a sanuyalen do – b’a ka danfenw yiriwa ka ben ni yÉrÉw ni waatiw cogo ye o fila min n’a y’o dan, a ye jipe ketaw gindo bila o kÉnÉ - ali kene kan – I k’a dÉn badaa-a kuma de ye kuma kelen pe ye, n’an be se k’an sinsin o kan ka -Naasiku(2) Manisuku(3)- gindo kÉrÉ fÉ n’o ye kurana kÉnÉ, I n’a fÉ kodÉn min nana gulÉn haramuli Aaya kan, mun na u haramuyali kela daraja daraja kÉfe, cogoya la cogoya were kÉfe wala masa sanuma in ka se ka nin jigennenw furake n’o ye, a ka se k’u kila ka bÉ laada juguw la min b’u mara kiti boli in kan dÉÉni dÉÉni, fÉ ninkun nunu ka se k’u ka pa n’u ka gilanni ye, n’a y’a sÉrÉ Ala tun y’a haramuya sipa kelen pe la, o tun na ke sabu ye ka geleya se ninkunw ma! o min file ni ye, o de ye imaamiya ka dusukun siri ye badaa-a kan.

A be ne nusundiya ka taamasipe di ni jÉyÉrÉ in na, min ye gafe gilanni minnÉgÉ bila n na silamaya taabolow surupali la pÉgÉn na, min be ke a dama gafe ye, ne b’a pini Ala fe, un ka fen walanwalan a kÉnÉ min ni taabolo nunu sun be ben an’u lapini,ali n’u yepenaw n’u ka siraw fÉla pÉgÉn kÉ.

O kÉfe ne be usutazi gafe gilanbaa fo k’a barikada, a ka sawaba sÉrÉ la sariya kumakan lakalitaw ni hakili faamuya farali la pÉgÉn kan imaamiya mÉgÉw ka dusukun siriw la ani larabukan kalanbaaw ye min fara pÉgÉn kan, a ye farali ke pÉgÉn kan daliluw dili la ni ni hakilinaw ye, ani k’a dicogo pa, ni hakeya in la, wasali be mÉgÉ ye min ye gerejige sÉrÉ tilenneya ni miiri jan na.

DÉkÉtÉrÉ Haamidu Hafini Daawuda

Usutaadu Adabu Arabi kuliyatu Alisunu

Ani kÉlÉsilibaa don iniwerisite

Alikarita kÉnÉ kalan taabolow

hukumu kÉnÉ

indi jamana kÉnÉ kaahira

17/6/1381 H / 25 / 11 / 1961

Misira jamana