Yarli hari aayeeje feeńu tellike e goɗɗo go’o wano tellori e fiyaake Nelaaɗo e ɓeynguure mu’un nden?
Yarli ko feeńii e Ghur’aana ńaawii ittugol soɓe immorde e kohinaa ɓeyghuure Nelaaɗo on?.
Aaya laɓɓineede ɓeynguure Nelaaɗo on tellaaki siwonaa e ɓeynguure makko nden Ghur’aana koɓeynguure Nelaaɗo nden waɗɗini yiɗugol rerɗa fiimun. Saydinaa jibriilu tellinii aaya fii hoɗondirgol e annasaara najraana e ɓeynguure Nelaaɗo on.Suurahal’alaa tellike fii mantugol ɓeynguure Nelaaɗo on.
((واعتصموا بحبل الله جميعا ولاتفرقوا))
Jogitee ɓoggol Allaahu ngol on fow wotaa on seedu2
((وكونوا مع الصادقين ))
Ɓen goonguɓe ɓe’o daali)1
E laawol Allaahu ngol owi’i:
((إن هذه صراطى مستقيما فا تبعوه ))
((Anndee dey ngol laawol an kofocciingol jokkeengol)).
((ولا تتبعوا السبل فتفر قبكم عن سبيله))
wota on jokku laawoy koy sennda on e laawol.2
يا ايها الذين آمنوا أطيعوا الله وأطيعوا الرسول وأولي الأمر منكم
Ko onon yo gomɗinɓe Allaahu ɗofte Allaahu ɗoftoɗo Nelaaɗo e joomiraaɓe fiyakuuji immorde e mo’on)).3
E yimɓe jantagol Allaahu ɓen ɓe A daali:
((فأسالوا أهل الذكر إن كنتم لاتعلمون ))
((Lanndee joomiraaɓe ngannde ɗen sitawii on anndaa))
Sa’aalabii addi filllayee fii firo oo aaya e nder tafsiiru makko alkabiiru gay jaabiru o wi’i:
Tuma nde oo aaya tellinoo imaamu ali wi’i:
Ko menen woni yimɓe nganndal ɓen, Alaamatul baayarni yaltinii o fillayee e nder dammbungal 25 ko yahata e hadiiseji 25 selluɗi e firo oo aaya.
((ومن يشاقق الرسول بعد ما تبين له الهدى ويتبع غير السبيل مؤمنين نوليه ما تولى ونصله جهنم ))
((Kala woo on wennjuɗo Nelaaɗo ɓaawo peewalngal ɓannganiimo o jokki ko hinaa laawol gomɗimɓe ɓen men fewtinaymo nokku ko fewti ɗon men nannamo jahannama)).1
E ɓen feewuɓe ɓen ɓe Allaahu wi’i:
((إنما أنت منذر ولكل قوم هاد))
(Anndu an ko’a jertinoowo hino woodani kala yimɓe fewnoowo)).1
E wonaa kamɓe woni ɓen ɓe Allaahu neemini, o joopii fii maɓɓe endrer simoore fatiya e ka nder Ghur’aana?
O daali:
((اهدنا صراط المستقيم صراط الذين انعمت عليهم ))
Fewnu men laawol maaɗa focciingol laawol ɓen ɓe neeminɗaa e mu’un)).2
وقال
(اولئك مع الذين أنعم الله عليهم من النبيين والصدقين والشهداء والصالحين ))
O daali ɓen hino wonndi e ɓen ɓe Allaahu neemini e mu’un immorde e Annabaaɓe e goonguɓe e yamɓe shahiidi e moƴƴuɓe3 Ehara Allaahu jonnaali ɓeynguure Nelaaɗo on heftugol fiyakuuji julɓe ɓen fow? O waɗaali ardago ɓaawo Nelaaɗo on e ɓeynguure makko nden ? Janngii oo aaya ka Allaahu daali:
((إنما وليكم الله ورسوله والذين آمنوا الذين يقيمون الصلاة ويؤتون الزكات وهم راكعون ))
(( ومن يتول الله ورسوله والذين آمنوا فإن حزب الله هم الغالبون))
((Anndee ko hefti fii fiyakuuji mon ko Allaahu e Nelaaɗo mun on e ɓen gomɗinɓe ɓe jinni julde ɓe totta jakka hara hiɓe ruƴƴude, kala woo heftinɗo hoore mu’un Allaahu e Nelaaɗo makko on e ɓen gomɗimɓe fedde Allaaahu nden ko nden woni fooloore))4
E Allaahu waɗaali hafranal wonande on tuubuɗo o gomɗini o golli ko moƴƴi o waɗI hafranal ngal sartinaaɗun sabu feewugol faade e yiɗugol ɓeynguure Nelaaɗo on tuma nde’o wi’unoo
((وإني لغفار لمن تاب وآمن وعمل صالحا ثم اهتدي)
((Nomin komiyawtanayɗo on tuubuɗo o gomɗini o golli komoƴƴi hooti o feewi e yiɗugol ɓeynguure Nelaaɗo on))?
E hara yiɗugol ɓe doftooɓe wonaali e jeyaaɗun e halfinannde nde Allaahu daali:
(إنا عرضنا الأمانة على السماء ولأرض والجبال فأبين أن يحملنها وأشفقن منها وحملها الإنسان إنه كان ظلوما جهولا)
((No menen men weeɓitii halfinaango wonannde asamaajiɗin e leydi ndin e pelle ɗen ɗI salii ƴettugol hoolaarende (halfinannde nden) ɗi huli neɗɗanke setti nde no neɗɗanke ko’o heewuɗo toońude heewuɗo majjere)).1
E ɗun wonaali ko Allaahu yamirnoo tuma nde’o wi’unoo naate e kisiiye.
(يا أيها الذين آمنوا أدخلوا في السلم كافة ولا تتبعوا خطوات الشيطان)
((ko onon yo yimɓe naatee e nder kisuyee onon fow wotaa on jokku laawi saytaani))1
((E ɗun wonaali on neema mo Allaahu daali:2
(ولتسألن يومئذ عن النعيم )
(( Ko on lannditoy teeɓe ńannde darngal gay neemaaji ɗin))3 Ehara Nelaaɗo Allaahu yamiraali yottingol ɗii neemaaji?
E hara o hebbinaali yewtere e fiiɗun konko wa’itata e keeraneede ka Allaahu on toowuɗo tedduɗo tuma nde o daalunoo:
(يا أيها الرسول بلغ ما أنزل إليك من ربك وإن لم تفعل فما بلغت رسالته والله يعصمك من الناس)
(ko an yo nelaaɗo yettin konko telli e ma immorde ka joomi maaɗa si a waɗaali ɗun haray a yettinaali nulal makko ngal Allaahu ndandete e yimɓɓe ɓen).4
E hara nelaaɗo yottinaano ɗun khadiir immorde ka Allaahu nde kanko nde tawunokanko Nelaaɗo o juutiniiɗon yewtere haa Allaahu tellini:
Yimɓe ɓen hino fawaa lanndeede fii yiɗugol ɗoftoo jokka imaamuuɓe ɓen ñalaande darngal, wano ardi e firo daalol Allaahu toowuɗo:
((وقفوهم إنهم مسؤولون ))
(Darneeɓe no kanɓe ko lannditeteeɓe))1
((واسأل من أرسلنا من قبلك من رسلنا))
Lanndo en e nuli ko adimmaa e nulaaɓe amen)).1
Ko woni goonga Allaahuahu ƴettidii e neɗɗanke ahdi, gila ka’o daalunoo:
((ألست بربكم))
(E wonaa min woni joomi mon)
wano ariri e firo daalol Allaahu on toowuɗo:
وإذ أخذ ربك من بني آدم من ظهورهم ذريتهم وأشهدهم على أنفسهم ألست بربكم قالوا:
بلي))
(( Janto yuma nde joomi maa nanngunoo immorde e keeci maɓɓe zurriya maɓɓe on o waɗiɓe seedee e wonkiiji maɓɓe e hinaa min woni joomi mon ɓe wi’i konon woniri ko an woni joomi amen)).2
(( وتلقي آدم من ربه كلمات فتاب عليه))
((Baaba meeɗen aadama lonnginii immorde e joomi mu’un konnguɗi o jaɓanimo tuubuubuyee)).3
ko ɗun woni toragol Allaahu sabu ɓeynguure nulaaɗo on.
((وما كان الله ليعذبهم))
Allaahu wonaali hino lettaɓe))1 ko ɓen woni sabu kisiiyee yimɓe leydi ndin e hewtirgal ka Allaahu ko ɓen woni yimɓe moƴƴinooɓe golle ɓenɓe Allaahu daali e fiyaake mu’un:
(أم يحسدون الناس علي ما آتاهم الله من فضله))
(Kaa hara ɓe añiray yimɓe ɓen sabu ko Allaahuahu okkiɓe e ɓural mu’un)).2
(وهم الراسخون في العلم يقولون آمنا )
Ko ɓen woni tutiiɓe e ganndal hiɓe wi’a men gomɗinii) 3 Ko kam ɓe woni yimɓe arafaati ɓen o daali e fii mu’un
((وعلى الأعراف رجال يعرفون كلا بسيماهم )
Hino ka aara’afi woɓɓe hiɓe anndiree sabu maandeeji maɓɓe))1.
( E ɓen yimɓe goonga ɓen ɓe Allaahu daali gay mu’un:
من المؤمنين رجال صدقوا ما عاهدوا الله عليه فمنهم من قضي نحبه ومنهم من بنتظر وما بدلوا تبديلا ))
Hino tawaa egomɗimɓe ɓen woɓɓe go’o goonguɓe e hoore koɓe ahodi e Allaahu kon, e hino e maɓɓe ɓen faatiiɓe e ahodalngal e hino e maɓɓe ɓen ɓe hino haɓɓitii ɓe wattitaali e wattutude).2
Ko kanɓe woni worɓe subbinhinagol ɓen ɓe Allaahu daali:
((يسبح له فيها بالغدو والآصال رجال لا تلهيهم تجارة ولا بيع عن ذكر الله وإقام الصلاة وإيتاء الزكاة ويخافون يوما تتقلب فيه القلوب والأبصار))
Hino ton subbunhinotooɓe Allaahu e nder juulirde yimɓe sokolintaaɓe wonaa geygu gay jantagol innde Allaahu e ñinnugol julde e tottugol jakka hiɓe hula ñalaande nde ɗerɗe waylitotoo emu’un e gite)).1
Kocuuɗi maɓɓe ɗin woni ko Allaahu jantii o wi’i:
في بيوت أذن الله انترفع ويذكر فيها اسمه))
E nder cuuɗi ɗi Allaahu duŋii nde innde makko jantetee e nder majji))1 Gomɗii Allaahu waɗii lanpu maɓɓe o e nder aaya simoore nuuru misal wonande annoora makko on.2
((وممن خلقنا أمة يهدون وبه يعدلون))
((Hino tawaa e ɓen ɓe men tagi jamaa mono feewa e heewugol goonga hiɓe nuɗa e hoore ɗun ))1. Allaahu daalii:
(( لايستوي أصحاب النار وأصحاب الجنة أصحاب الجنة هم الفائزون))
((Yimɓe yiite e yiɓe aljanna fotataa, yimɓe aljanna ɓen ko ɓen woni maluɓe ɓen)).2
(( وقال في الحزبين أيضا):
(( أم نجعل الذين آمنوا وعملوا الصالحات كالمفسدين في الأرض ام نجعل المتقين كالفجار))
Allaahu daali e fii feddeeji ɗin ɗiɗi:
(Kaa men waɗay ɓen gomɗimɓe ɓe watti golleeji moƴƴi wano ɓen bonnayɓe ka leydi kaa men waɗay ɓen hulayɓe Allaahu wano ɓen bonnayɓe ka leydi1.
O daali e fii ɓen:
((ام حسب الذين إجترحوا السيئات أن نجعلهم كالذين آمنوا وعملوا الصالحات سواء محياهم ومماتهم ساء ما يحكمون )
((Kaa ɓen faggitiiɓe bonɗi sikku nde men waɗataɓe wano ɓen gomɗimɓe watti golleeji moƴsi foti ko wurɓe maɓɓe maa ko mayɓe maɓɓe boni koɓe ńaawata).2
((وقال فيهم وفي شيعتهم:
إن الذين آمنوا وعملو الصالحات أولئك هم خير البرية)
O daali e fii maɓɓe e ɗimmooɓe maɓɓe:
(Anndu no ɓen gomɗimɓe ɓe watti golleeji moƴƴi ko ɓen woni ɓuru ɓe moƴƴude e winndere nden.3
وقال فيهم وفي خصومهم .
هذان خصمان إختصموا في ربهم فالذين كفروا وقطعت لهم ثياب من نار يصب من فوق رؤوسهم الحميم ))
(O daali fii maɓɓe e wennjodiiɓe emaɓɓe:
((Ɓee ɗiɗo ko wennjuɓe ɓe wennjii fii joomi maɓɓe taƴanaamaɓe conci immorde e yiite yiite wuluge).4
(أفمن كان مؤمنا كمن كان فاسقا لا يسستوون اما الذين آمنوا وعملوا الصالحات فلهم جنات المأوي نزلا بما كانوا يعملون واما الذين فسقوا فمأواهم النار كلما ارادوا انيخرجوا منها اعيدوا فيها و قيل لهم ذوقوا عذاب النار الذي كنتم به تكذبون
E oo gomɗinɗo hino wa’i wa onyaltuɗo ɗoftaare ɓee ɓe fotata e ɓen gomɗimɓe ɓe watti golleeji moƴƴi ruttorde maɓɓe koka aljanna sabu konko ɓe laatinoo hiɓe golla, ammaa non ɓen yaltuɓe e ɗoftaare Allaahu ruttorde maɓɓe nden koka yiite tuma nde ɓe faalaa yaltude woo ɓe Ruttee ton wi’aneeɓe meeɗee lette yiite ngen nge laatinoɗon hiɗon yedda).1
Ko e maɓɓe kadi tellinaa oo aaya ɗoo:
(( أجعلتم سقاية الحاج وعمارة المسجد الحرام كمن آمن بالله واليوم الآخر وجاهد في سبيل الله لا يستون عندالله والله لا يهدي القوم الظالمين))
(E on waɗu rarnooɓe ɓen wonannde hajjooɓe ɓen e moƴƴintinayɓe juulirde hormanteende nden wano on gomɗinɗo Allaahu e ńalaande sakkitiinde o haɓi fii laawol Allaahu ɓee fotataa ka Allaahu, Allaahu fewnataa ɓen yimɓe toońoɓe.2
Allaahu daalii:
Ka anndingol tanpere maɓɓe:
((ومن الناس من يشتري نفسه إبتغاء مرضاة الله والله رؤوف بالعباد)
(Hino tawaa e yimɓe ɓen on mo no yeeya wonkii mun ka ɗaɓɓugol yarluyee Allaahu ko hinnotooɗo jiyaaɓe mun ɓen )).3
وقال ((إن الله إشترى من المؤمنين أنفسهم وأموالهم بأن لهم الجنة يقاتلون في سبيل الله فيقتلون ويقتلون وعدا عليه حقا في التوراة والإنجيل والقرآن ومن أوفي بعهده من الله فاستبشروا ببيعكم الذي بايعتم به ذالك هو الفوز العظيم ))
O daalii ((Anndu no Allaahu o soodii immorde e gomɗimɓe ɓen wonkiiji maɓɓe ɗin e jawle maɓɓe e wonnde hino woodaniɓe aljanna hiɓe haɓa e fii laawol diina Allaahu ɓe wara ɓe ware ɗun ko fodoore e dow makko jojjunde ka fawraata e ka linjiila e ka Ghur’aana ko hommbo ɓurata Allaahu hunugol ahdi wewliree sabu geygu mon ngu yeeyondirɗon ɗun ɗun ɗon ko ɓural mawnungal
((التئبون العابدون الحامدون السائحون الراكعون الساجدون الآمرون بالمعروف والناهون عن المنكر والحافظون لحدود الله وبشر المؤمنين))
((ɓen tuubayɓe rewooɓe Allaahu yettooɓe Allaahu hiirooɓe e dewal sujjooɓe yamirooɓe ko moƴƴihaɗooɓe ko boni reenooɓe keeri sariyaaji Allaahu wewlinir gomɗimɓe ɓen
(الذين ينفقون اموالهم بالليل والنهار سرا وعلانية فلهم أجرهم عند ربهم ولاخوف عليهم ولاهم يحزنون).
Ɓen nafghayɓe jawle mu’un jemma e ńalorma gunndoo e kene hino woodaniɓe njoddi maɓɓe ka joomi maɓɓe kulol alanaaɓe wonaa kamɓe woni sunoytoo))1
Gomɗii ɓee goongi Allaahu seedaniiɓe goonga on o daali:
والذي جاء بالصدق وصدق به أولئك هم المتقون ))
((On adduɗo goonga ono googiniɓe ko ɓen woni hulooɓe Allaahu))2 ko ɓen woni gorol Nelaaɗo Allaahu ɓen laɓɓinaaɓe, e ɓeynguure makko ɓattinaande ɓen ɓe Allaahu hertiniri ɗun e yardude aynugol makko e mawnude himmude makko e maɓɓe o wi’i:
((وأنذر عشيرتك الآقربين))
((JERTI N ɓeynguure maaɗa ɓattiinde nden))
kokamɓe woni joomiraaɓe enɗanji ,joomiraaɓe anɗanji yoga e maɓɓe ko heftuɗun e yoga e nder Deftere Allaahu, Allaahu daalii:
((قال تعالي)):
(( والذين آمنوا واتبعتهم ذريتهم بإيمان الحقنا بهم ذريتهم ما ألتنا هم من عملهم من شيء))
((Ɓen gomɗimɓe jokkiɓe jurriyaaji maɓɓe ɗin e gomɗimgol men jokkintiniiɓe ɓeynguure maɓɓe men bonnanaaliɓe golle maɓɓe ɗen 1 huunde ko kam ɓe woni joomiraaɓe goonga ɓe Allaahu daali e fii mu’un
((وآت ذا القربي حقه))
((Jonnu joomiraaɓe ɓadondiral enɗan ɓen haghgheeji maɓɓe ɗin))
ko kamɓe woni joomiraaɓe kumsu (jowaɓal jawdi)mo tawata hino waɗɗI tottugolɗun:
(( وأعلموا أنما غنمتم من شيء فإن لله خمسه وللرسول ولذي القربى))
((Anndee si wonu ko heɓuɗon immorde e huunde hino woodani Allaahu jowɓal mu’un e Nelaaɗo Allaahu on e joomiraaɓe ɓadondiral makko)) joomiraaɓe konu heeri:
(ما افاء الله على رسوله من اهل القرى فلله وللرسول ولذي القربى)
((Kala woo ko Alaahu rutti e Nelaaɗo mu’un on immorde e yimɓe ca’oy haray hino woodani Allaahu e Nelaaɗo on e joomiraaɓe ɓadondiral enɗan makko))
koɓen woni yimɓe suudu Nelaaɗo ɓen ɓe Allaahu daali fii mu’un:
(( إنما يريد الله ليذهب عنكم الرجس أهل البيت ويطهركم تطهيرا))
((Anndu ko Allaahu faandii ko ittugol soɓe e mooɗon o non yimɓe suudu Nelaaɗo ndun o laɓɓina on hattirde e laɓɓingol))
((Eyimɓe yaasiin ɓen ɓe Allaahuahu hiwriiɗun ka nder ghur’aanu o wi’i
((سلام على آل ياسين ))
Kisiyee wonii e mon aali yaasiin2
E ɓeyghuure Nelaaɗo nden nde Allaahu farli juulugol e mu’un o daali
(( إن الله وملائكته يصلون على النبي يا أيها الذين آمنوا صلوا عليه وسلموا تسليما ))
فقالوا يا رسول الله: أما السلام عليك فقد عرفنا فكيف الصلاة عليك ؟ فقال: قولوا: اللهم صل غلى محمد وعلى آل محمد
((Anndee Allaahu e malaa’ikaaɓe mu’un ɓen hino juulude e Nelaaɗo on ko onon yo gomɗimɓe juulee e makko hisinommo e hisinnde))1
ɓe wi’I:Ko anyo Nelaaɗo me anndii no men salminre , ko honno men juulirta e maa ?
O maaki wi’ee : ko an yo Allaahu juulu e Nelaaɗo Muhammadu e dow ɓeynguure nelaaɗo Muhammadu.
Anndiraa sabu ɗun wonndema juulugol e ɓee ko jeyaaɗun e julɗe ɗen eder oo aaya ɗoo, ko ɗun waɗI si anndu ɓe ɓen konti oo aaya e aayeeje telliɗe e maɓɓe, haa Ibnu Hajar konti oo aaya nder dammbugal /11 immorde e Sawaa’ghu makko2
E aayeeje tellinaaɗe e maɓɓe 3 moƴƴere woodaniiɓe e moƴƴude ruttorde aljannaaji luttal baafeɗen hino udditanaaɓe)) e hino aaya firaaɗo on leyɗoo:
( فطوبى لهم وحسن مآب جنات عدن مفتحة لهم الأبواب)
Ko ɓen suɓaaɓe immorde e jiyaaɓe Allaahu, ɓen adondirayɓe e huuwugol ko moƴƴi e duŋayee Allaahu, ronayɓe Deftere Allaahu
Nden ɓen ɓe Allaahu daali fii mu’un:
(ثم أورثنا الكتاب الذين اصطفينا من عبادنا فمنهم ظالم لنفسه ومنهم مقتصد ومنهم سابق بالخيرات بإذن الله ذالك هو الفضل الكبير).
((Hooti men ronini deftere nden ɓen ɓe men suɓI immorde e jiyaaɓe amen, e hino maɓɓe toońuɓe hoore mu’un
((Ko ɓen woni ɓe anndaa Imaamu maɓɓe))4
E hino e maɓɓe hakinɗimɓe (ko ɓen woni yiɗuɓe yimɓe suudu Nelaaɗo on immorde e Imaamuuɓe ɓen))
E hino maɓɓe adondirayɓe e huuwugol ko moƴƴi .
Hino waawee yonnitoreede ɗee aayeeje ɗoofii jantagol ɓure Nelaaɗo e ɓeynguure munnden. Ibnu abbaasi wi’I:
Tellinaa e Imaamu Alii aayeeje teemeɗɗe tati.1
Ko ɗoo suutannde ɗimmere nden lanni.
(Ɗunɗoo ko hujjaaji ɓannguɗI wonannde yimɓe ɓen e peewal e yurmeende wonannde yimɓe ɓen o yananee ))
هذا بصائرللناس وهدى ورحمة لقوم يوقنون فمن إهتدى فلنفسه ومن ضل فإنما يضل عليها).
Kala on feewuɗo haray ko hoore mu’un feewani kala maƴƴuɗo ko’o majjantakon yaltay e makko))
(( لماذا لايعتمد الشيعة على مثل البخاري ؟
Ko fii honɗun si tawi Sii’a tuuginortaa wano Buukhaarii ?
Ko lanndi ngal lanndugal ko on joomiraaɗo koohoojo hino wi’ee :
Ibraaahiim hooreejo jaami’atul hidaayati albaghdaadiiyati, o lanndii sii’a e nder deftere makko.
((Daa’irrashaadi, o neldi Deftere nden Allaahuamatu alkabiir sayku muhammadu alkaalisii.
Ojaabii ngal lanndal ɗun waɗI sabu o haawi sii’a, o feńńinanimo feere nde Sii’a yaaei ɗun ((Sii’a Imaamiiyya)) o feńńinanimo sabu waasude sii’a hoolagol e tuuginagol e Buukhaarii e wa’uɓe wa makko immorde e defte hadiise wonannde annduɓe hadiise Nelaaɗo e ɓeynguure mu’un nden ɗin ɗI Nelaaɗo yamiri gollirgol ɗun e wondude ko Nelaaɗo ɓanginani e ɓanngannduyeeji feeńuɗI ɗI hakkille hisuɗe jaɓataa ɗun. Ngal lanndal nanndi e lanndal ngal lanndinooɗun saykuujo azhar , Sayku saliimu albisrii faade Allaamatu sayyidi abdul husayni saraffuddiini Almusawii, hino haani ka Jaabawol makko takkeeɗoo fii timmingol nafoore e jallbingol goonga on sunna Nelaaɗo on .
جواب العلامة الشيخ محمد الخالصى
2 –Imaamu sa’alabii yaltinii e ma’anaa oo aaya e nder tafsiiru makko alkabiiru e tuugude faade e abbaana bun takliib gay imaamu jaafaru assaadighu o wi’ii :
Ko menen woni ɓoggol Allaahuahu ngol o wi’I :
((jogitee ɓoggol Allaahuahu ngol on fow wotaa on seedu)) ibnu hajar konti oo aaya ɗoo e nder aayeeje tellinaaɗe e fiyaake ɓeynguure nelaaɗo no , himo tawa e aayeje ɗen jowi ɗen ɗe’o addi e ndr keerol aranol dammbugal 11 immorde e sawaa’ighu makko, imaamu saafa’ii wi’ii:
Tuma ndemi yi’inoo yimɓe ɓen gomɗii nawriiɓe laawi maɓɓe ɗin e nder maaje bewre e majjere. Mi waɗɗori innde Allaahu nden laaɗe daɗal ko ɓen woni yimɓe suudu on suɓaaɗo ɓurnaaɗo timmuɗo nulaaɗo fow joggitiimi ɓoggol Allaahuko ngol woni yiɗugol ɓeynguure nelaaɗo on wano yamiri en jogitago ɓoggol ngol.
1 -Goonguɓe ɓen ɗoo ko nelaaɗo Allaahuahu on e ɓeynguure mu’un nden (imaamuuɓeɓen iwuɓe e geyngol makko laaɓungol sabu fillayeeji selluɗI, haafizu abuuna’iimu yaltinii oohadiise e sawa’ighu wonannde ibnu hajar h/90 e nder yewtere imaamu zaynul aabidiina .
2 –Imaamu baaghir e imaamu saadigh wi’ii: laawol feewungol ngol ɗoo ko imaamu on, ko faanda e laawoy kadi ko yeesooɓe majjere1 -Goonguɓe ɓen ɗoo ko nelaaɗo Allaahuahu on e ɓeynguure mu’un nden (imaamuuɓe ɓen iwuɓe e geyngol makko laaɓungol sabu fillayeeji selluɗi, haafizu Abuuna’iimu yaltinii oohadiise e sawa’ighu wonannde ibnu hajar h/90 e nder yewtere imaamu zaynul aabidiina .
2 –Imaamu baaghir e imaamu saadigh wi’ii: laawol feewungol ngol ɗoo ko imaamu on , ko faanda e laawoy kadi ko yeesooɓe.
3 –muhammadu bu nya’aghuuba yaltinii gay bariid almujlaa o wi’I: mi lanndike abuu ja’afaru (muhammadu albaaghiru fii daalol Allaahuahu on towɗo tedduɗo :
((وأطيعوا الله واطيعوا الرسول وأولي الأمر منكم ))
((ɗeftee Allaahuahu ɗoftoɗon nelaaɗo e ɓen heftinaaɓe fiyakuuji mo’on )) o jaabi
الم تر الي الذين أوتوا نصيبا من الكتاب يؤمنون بالجبت والطاغوت ويقولون للذين كفروا هؤلاء أهدي من الذين ءامنوا سبيلا
(Ebela a yi’aali faade e ɓen okkaaɓe geɓal immorde e defterende hiɓe gomɗina sanamuuji deyi hiɓe wi’ana ɓen yedduɓe ko ɗii ɓuri peewal e dii ɓen gomɗinɓe )).
Hiɓe wi’a yeesooɓe majjere ɓen e ɓen noddayɓe faaɗde e yiite : ko ɓee ɓuri feewude edii ɓeynguure nelaaɗo on.
أولئك الذين لعنهم الله ومن يلعن الله فلن تجد له نصيرا أم لهم نصيب من الملك ))
((ko ɓen woni ɓe Allaahuwaɗi kuddi mu’un kala on mo Allaahu huɗi a heɓantaamo ballo, kaa hara hiɓe mari geɓal immorde e laamu)) ko faandaa e laamu ɗoo ko ardagol julɓe ɓen baawo nelaaɗo.
(فإذن لايؤتون الناس نقيرا أم يحسدون الناس على ما آتاهم الله من فضله)
Harayno ɓe okkataano yimɓe ɓen ko fotata e porolol tamaro, kaa ɓe ańiray yimɓeɓen e hoore ko Allaahu okkiɓe immore e ureal makko))
Ko menen woni yimɓe ańaaɓe ɓen sabu kon ko Allaahu okki men o acciɗon.
(فقد الكتاب والحكمة وآتينا هم ملكا عظيما)
Ibraahiima nden ɓe yeddaɗun e telemma ɓeynguure nelaaɗo on ?
Gomɗii men okki ɓeunguure annabi ibraahiima nden deftere nden e hikma men okkiɓe lamu mawnungu)) himo mo wi’a men waɗii immorde e maɓɓe nulaaɓe e annabaaku e imaamuuɓe, ko fii honɗun waɗi sitawii hiɓe ghirritoo ɗun wonndema xeynguure annabi
((فمنهم من آمن به ومنهم من صد عنه وكفي بجهنم سعيرا))
((Hino tawaa e maɓɓe gomɗimɓe hino e maɓɓe kadi ɓe gomɗina, hino maɓɓe ɓen sakkotooɓe wota gomɗinehino maɓɓe kadi on ɗuuriiɗo gay nelaaɗo yiite jahannama dulboowe yoniimo)).
1 –Ibnu mardayni yaltini e firo oo aaya wonnde ko faandaa e wennjugol nelaaɗo ɗo’o ɗun ko wennjugol e fiyaake ali, ko faandaa e peewal e daalol Allaahu
ɓaawo peewal ngal feeñaniiɓe )) ɗun ko fiyaake imaamu alii (a).
1 – sa’alabii yaltinii e nder tafsiiru mu’un oo aaya immorde e tafsiiru alkabiiru gay ibnu abbaasi o wi’i tuma nde oo aaya tellinoo e nelaaɗo (s.a.w.) lelni jungo mun ngon e hoore ɓernde mun nden o wi’i : (ko min woni jertinoowo on ko ali woni fewnoowo on ko sabu maa yo ali feewirta feewooɓe ɓen) firooɓe e fillotooɓe hadiise buy fillike oo hadiise gay ibnu abbaasi, ko Allaahu daali ɗon
fewnu men laawol focciingol )) o wi’i: wi’ee fewnu men e yiɗugol nelaaɗo e ɓeynguure mun .
2 – Sa’alabii yaltinii e firo faatiha immorde e tafsiiru makko alkabiiru , gay abii buraydatu wonndema laawol focciigo ngol ko ngol woni laawol nelaaɗo muhammadu e ɓeynguure mun.
3 - Imaamuuɓe suudu nelaaɗo on ko jeyaaɓe e koohooɓe goonguɓe e yanuɓe sahiidi.
4 -Firooɓe fotti ghuushajii ghirritori ɗun on ko jeyaaɗo e imaamuuɓe as’sriyankooɓe ka’o yewti fii almamaaku immorde sarhu tajriidi–wonanndema oo aayako tellinaa ko e imaamu ali tuma nde o sakkitinoo (ittunoo sadaka) himo e nder rukuu’u ka nder julde. Nisaa’i yaltinii e nder sahihu muuɗun tellagol oo aaya e Imaamu ali gay ibnu salaam, joomiraawo deftere hino wi’ee aljam bayna assihaahu assittati e firugol simoore maa’idatu yewtii sifa ngoo firo ɗoo sa’alabii yaltinii e nder tafsiiru mu’un alkabiiru tellagol oo aaya e imaamu Ali.
1 – Ibnu hajar wi’ii ender keerol aranol dambugal11 immorde e sawaa’ighu makko, e hino ko’o wi’I kon : aaya jeetataɓo ka Allaahuahuahu daali ɗon:
((وإني لغفار لمن تاب وآمن وعمل صالحا ثم اهتدى
o wi’I:
saabitulbanaani wi’ii : ko ɗun woni o feewi e yiɗugol ɗoftoo ɓeynguure nelaaɗo on, o wi’I fillaama gay abii ja’afar albaaghiri kadi, hooti ibnu hajar filli hadiiseeje fii daɗugol on feewirɗo sabu yiɗugol ɗoftoo ɓeynguure nelaaɗo on (s.a.w.) gomɗii o joopike konko’o eggi ɗun e imaamu baaghiru e konko’o wi’a ni haari bun yahyaa : ko an yo haarisu enee a yi’aali ko honno Allaahuahuahu sartiniri neɗɗanke tuubuubuye nafataamo wonaa gomɗingol wonaa golle moƴƴe haa o feewira sabu yiɗugolme ɗoftoo men, hooti ommo jam e kisiiyee woni e mu’un filli tuugude e soro makko imaamu alii o wi’I:
والله لو تاب رجل وآمن وعمل صالحا ولم يهتدي الى ولايتنا ومعرفة حقنا ما أغنا ذلك عنه شيئا))
((Mi woondirii Allaahu si goɗɗo tuubii gomɗini golli ko mƴƴi o feewiraali sabu yiɗugolmen ɗoftoomen annda haghghee amen on ɗun nafataamo hay huunde)).
1 –Ndaaru maanaa oo aaya e nder saafa’ii, e tafsiiru alii bunibraahiima, konko fillii ɗun ibnu baaba wayhi ɗun ɗoo fow ko ittude e imaamu baaghiru e imaamu assaadighu e imaamu arridaa, e konko Allaahuahuamatu albahrayni addi e nder tafsiiru mu’un immorde e hadiiseeji ahlussunna e nder dammbugal /115 immorde e deftere makko.
2 –gaayatul maraam wanon al’alaamatu albahraynii dammbugal /224 o addii oo hadiise 12 fii tellagol oo aaya e fii ɗoftagol imaamuuɓe ɓen ka suudu nelaaɗo (s.a.w.) ko wano non ka nder danmbugal 223
3 –Allaahuahuamatul lbahrayni addi e nder gaayatul maraamii dammbugal /48 hadiiseeji tati immorde e ahlussanna wonndema : neemaaji ɗI ko ɗun woni konko’o neemini e yimɓe ɓen sabu yiɗugol imaamu ali ɗoftoomo kanko e Nelaaɗo (s.a.w.) e ɓeynguure makko nden .
4 –Ko hinaa gooto yaltinii oo hadiise immorde e joomiraaɓe sunanuuji wano imaamu wahiid e nder suuratu maa’idati e nder deftere makko gay abii sa’iidul khidrii owi’ii :
oo aaya ɗoo tellike ńannde khadiir khum e fiyaake alii bun abii taalibe.
I maamu sa’albi yaltinii oo hadiise e tafsiiru makko on himo wiinii fillike oo hadiise e nder faraa’idu makko e laawi ɗuuɗuɗi:
Fillaama gay abii hurayrata, abuu na’iimu eggi oo hadiise e nder nuzuulil ghur’aana e tuugorde ɗiɗI goɗɗo e majji ko immorde e abii raafi’u oya on ko immorde e a’’amashu itiyya.
hino e nder gaayatul maraamii hadiiseje jeenay immorde e laawol ahlussunna, e hadiiseeje jeetati jeetati immorde e laawol shii’a ndaaru immorde e mayre dammbugal /373/38.
1 – Dylamii yaltinii wano aoniri e firo aaya on immorde e sawaa’ighu gay abii sa’iidu alkidrii o wi’ii gay nelaa?o (s.a.w.)
وقفوهم إنهم مسؤولون أي عن ولاية علي.
Koɓe lannditoy teeɓe fii ɗoftagol imaamu alii . waahidii wi’ii : hino tawaa eko Allaahuahuahu neliri annabaaɓe ɓen ɗoftagol ɓeynguure Nelaaɗo on, o waɗi e ɗun dalilji semmbuɗi, e wasiyaaɓe wano ariri e firo daalol Allaahu toowuɗo
((واسأل من ارسلنا من قبلك من رسلنا ))((Lanndo ɓen ɓe men nuli ko adimaa immorde e Nulaaɓe amen)ko woni tigi ɗun ko tawaaɗun ko Allaahu nangi ahdi gila ko’o wi’unoo :
ألست بربكم
((Ehinaa min jeyi on))
waon woniri tafsiiru oo aaya immorde e sawaa’ighu fillike nder daalol Allaahuahu :
((Daaɗeeɓe no kamɓe koɓe lanndeteeɓe)) ko woni ɗun ko gay ɗoftagol alii(a) ko sabu Allaahuahu yamirii Nelaaɗo mu’un yottingol goonga on wonndema on torotaakoɓe fii yottinngol nulal ngal njoddi si wona yiɗugol rerɗa e ɓadondiraaɓe enɗan Nulaaɗo on o wi’i ko woni ma’anaa ɗun ko wonndema ko lanndoy teeɓe yarliɓe ɗoftike ɓeynguure Nelaaɗo on wano Nelaaɗo on yaririɗe non, kaa ɓe yeebuno ɗun Ibnu hajar kontii oo aaya e nder dammbugal / 11immorde e sawaa’ighu e ɓen aayeeje telliiɓe e fiyaake ɓeyghuure Nelaaɗo on .
1 – Abuu na’iimu yaltinii e firo oo aaya e nder hilyatu makko, e konko yaltini ɗun kala yaltinɓe wano sa’alabii e naysaaboorii e barghii fii ma’anaa oo aaya e nder tafsiiru maɓɓe, e konko ibraahiima bun muhammadu alhamwiinii eko hinaa oo immorde e ahlussunna, e konko filliiɗun abuu ali attabasii e firo oo aaya immorde e majma’al bayaani gay amiirul mu’uminiina (a) e nder dambugal 44e 45 immorde e gaayatul maraam .
2 – Hhadiise ahlul bayti yinndinay oo ma’anaa
3 –Ibnul mukhazalii shaafa’ii yaltinii immorde e ibnu abbaasi o wi’I :
أخرج ابن المغازلي الشافعي عن إبن عباس قال:
سئل النبي (ص) عن الكلمات التي تلقا ها آدم من ربه فتاب عليه ؟ قال (ص):ساله بحق محمد وعلي وفا طمة والحسن والحسين فتاب عليه وغفرله ))
Nelaaɗo lanndaama (s.a.w.) gay ɗin konnguɗi ɗi baaba aadama lonnginii?un immorde e joomi mu’un o ja?animo tuubuubuyee? nelaa?o maaki : O tororiimo sabu Nelaaɗo e alii efaatima e alhasana e alhusayni o jaɓanimo tuubuubuye o hafranimo )).
1 asshawaa’ighul muhrighatu wonande ibnu hajar ka’o firi daalol Allaahu on ɗo’o dambugal /11 .
2 – Ibnu hajar kontii oo aaya e aayeeje telliɓe e ɓeynguure nelaa?o on dammbugal 11 immorde e sawaa’ighu makko . Ibnul mukhaazalii shaafa’ii yaltinii gay imaamu baaghir o wi’i :
Mi woondirii Allaahu ko menen woni yimɓe aɗaaɗ ɗen .gaayatul maraam dammbugal /60 e /61 .
3 – Muhammadu bun ya’aghuuba yaltinii gay imaamu assaadighu o wi’I :
menen ko men yimɓe ɓe Allaahu farli ɗoftagol men, ko menen woni tutiiɓe eganndal, ko menen woni añaaɓe ɓe Allaahu daali :
(أم يحسدون الناس علي ما آتاهم الله من فضله )
1 – sa’alabiyaltinii e ma’anaa oo aaya e nder tafsiiru mu’un gay ibnu abbaasi o wi’i : Aaraafi ko nokku toowuɗo immorde e siraate, abbaasi hino ɗon e hannga e Ali e Jaafaru jul janaahayni, hiɓe annditira yiɓɓe maɓɓe ɓen sabu rawnugol geece e ayɓe maaɓe ɓen sabu ɗawluggol geece,.Haakimu yaltinii konko ‘o tuugiɗun e Ali o wi’i : men daroto ɗannde darngal hakkunde yiite e aljanna, kala on walluɗo men men anndiroyaymo maandeeji makko ɗin .
2 –Ibnu hajar jantike e nder keerol jowaɓol dammbugal /9 immorde e sawaa’ighu makko tuma nde o jantinoo faatagol Alii (a) o lanndaama hari himo ka ngangunal kuufa fii daalol Allaahu :
(رجال صدقوا ما عاهدوا الله عليه)
ɗun ko ahdi faade e giɗo an on muahammadu (s.a.w.) hino ton goonguɓe ko haldi e Allaahu kon) o wi’i : Allaahu hafranmen oo aaya tellike e an e bappa an hamzata e ɓiɗɗo bappa an on ubaydatu bunil harsi bunil muttalibi, siko woni ubaydatu timmi sahonndinaama ñannde badri, hamza kadi sahonndinaama ?annde uhdi min kadi miɗo habbii ɓuruɗo malkiseede mono moddinammi ƴiiƴan, hooti o joopi waare makko nden e hoore nder o wi’i.
1 – Itaama gay tafsiiru mujaahidu e yaaghuuba bun sufyaana gay ibnu abbaasi e daalol Allaahuahu
واذا رأوا تجارة أو لهوا انفضوا اليها وتركوك قائما ))
Si?e yi’i julaaku maa beleeɗe saakitoo ɓe yaha ka julaaku ɓe acce hi?a darii )).
Anndu no dahyayul alkalbii o arii e ñalaande juma himo iwi saamii o addi ko yeeyetee o tippii e kaaɓe nebban, hooti o tippii e mbaggi fii yo’o anndin yimɓe ɓen arugol makko, yimɓe ɓen dogi acci Nelaaɗo hino darii himo khutbude ko woni tun : Alii e Alhusayni e Alhasna e faatima e salmaanu a abaa zarri e mighdaade, o wi’ii gomɗii Allaahu ndaari faadee e julirde annden e juma siwonaa ɓee ɗoo saare nden dulbayno yiite ɓe wa’a wa yimɓe annabi luutu .Allaahu tellinii e ɓen heddodinoo ɓe e Nelaaɗo ɓen ka nder juulirde oo aaya .
يسبح له فيها بالغدو والآصال رجال لاتلهيهم تجارة ...))
1 – sa’labii yaltinii e ma’anaa oo aaya immorde e tafsiirul kabiiru e /s /12 e hino ɗoo hadiiseji jeenay selluɗi .
2 -Dun ko joopagol faadee e ko Allaahu daali :
مثل نوره كمشكاة ))
Misal annoora makko on hino wa’i wa jowlol ))
Gomɗii ibnu mukhaazali yaltinii (oo ko saafa’iyankeejo) e nder deftere makko hino wi’ee manaaghibi, e kon ko’o tuugi e alii bun jaafaru o wi’i mi lanndike abal hasan ((alkaazim) gay daaol Allaahu
كمشكاة فيها مصباح ))
O wi’i jowlol ngol ko faatima lampu on ko alhasana e alhusayni,
((والزجاجة كأنها كوكب دري ))
O faatima woniino hoodere kan?e durru hakkunde rewɓe winndere nden ɗun hino huɗee e immorde e leggal barkinaagal , ɗun ko annabi ibraahiima .
لاشرقية ولاغربية :
Wonaa yahuuduyankewal wonaa annasaarayankewal .
يكاد زيتها يضيء
O wi’i ganndal hino a wowlugol immorde e maggal o wi’i hino e maggal imaamuuɓ e lontondirayɓe
ولو لم تمسسه نار نور علي نور يهدي الله لنوره من يشاء
Allaahu hino fewna e yi’ugol ahli bayti on yi’uɗo.
1 –sadrul a’imma eggii gay abiibakri bun mardawayhi e tuugude faadee e alii o wi’i: ɗee mofte sennditoto cappanɗe jeeɗiɗI e tati feddeji ɗeefow ɗe naatoyay yiite siwona fedde wootere nden ɗon naatay aljanna, ko nden Allaahuahu daali fii mu’un:
(وممن خلقنا أمة يهدون بالحق وبه يعدلون)
Imaamu alii maaki ɓen ko min e fedde annden .
2 –Sayku tuusii addii e nder aamaali makko e tuugude e imaamu ali wonnnde nelaaɗo Allaahuahu on nawdii oo aaya :
(( لايستوي أصحاب النار أصحاب الجنة )
O wi’i yimɓe aljanna ko ɓen ɗoftiiɓe lan ɓe jaɓi komi lontini ali kon ɓawto an ɓe ńinni heftugol imaamu alii fiyakuuji julɓ ɓen. o lanndaa kadi fii yiɓɓe yiite ɓen o wi’i ko on ańuɗo yo yimɓe suudu anndun heftu fiyakuuji julɓe ɓen o firti ahdi dnin o haɓI imaamu ali (a) ɓawto an.
Saduughu addii oo hadiise gay ali (a). abul mubbad muwaffaghbun ahmad gay jaabir o wi’i : Nelaaɗo Allaahu on maaki (s.a.w.) : Mi woondiri onmo wonkii an woni e juuɗe mu’un anndu no alii e fedde mu’un nden ko ɓen woni daɗoyooɓe malaaɓe ńannde darngal.
1 –Gaayatul maraam dammbugal /81 e 82. tafsiiru alii bun ibraahiima.
2 –Oo aaya tellike e fi hamjata e alii e ubaydatu tuma nde ɓeha ɓunoo atbatu e shaybatu e waliidu, gomɗimɓe ɓen ko hamjata e alii e ubaydatu, faggitiiɓe bonɗiɓen ko atbatu e shaybatu e waliidu.
3 – Ibnu hajar dambugal /11 immorde e sawaa’ighu makko :
4 – Bukhaarii ka’o firi suuratu hajji ɗon h/107 juj’u 2 ittude e sahiihu makko
1 –Oo aaya tellike e fii alii e waliidu bun aghabatu bun abii mu’iit ko fillotooɓe hadiise e firooɓe woni ko yewtiɗun.
Ndaaru asbaabu annujuulu
2 – Oo o aaya tellike e fii alii e bappa mu’un abbaasi e talhata bun shaybatu, ɗunle ko tuma nde ɓe mantinoo talhata wi’i : komin woni jon suudu ndun komin jogii saabi mayru e conci mayru, abbaasi wi’i : Ko min woni jooma rarnirdu ndun ko min yarnata, ali wi’i :Kohonɗun wi’o ton gomɗii mi juulii lebbi jeego’o ko adii yimɓe ɓen fow ko min woni jooma jihaadi. onsay non Allaahu tellini oo aaya.
3 –Haakim addi e nder mustadraku mu’un h/4 /s/3 gay ibnu abbaasi o wi’i :
o yeeyii wonkii makko kin, o watti conci nelaaɗo on ,… Haakim wi’i oo hadiise ko selluɗo . zahabii ghirritike ɗun, e nder talkiisu mustadraku
( أخرج الحاكم عن علي بن الحسين قال : إن أول من شري نفسه إبتغاء رضوان الله علي بن ابي طالب اذبات علي فراش رسول الله )
Haakim fillike gay ali bunil husayni o wi’i : anndi ko adii yeeyude wonkii mun e fii yarluyee Allaahuahu ko Ali bun abii taaliibe tuma nde o waalinoo ka belebon (waalorde)) Nelaaɗo on (s.a.w.) hooti gomɗii imaamu alii egga : Mi dandirii wonkii an ɓuruɗo moƴƴude e yaaɓuɓe koccuuje ɗen e on wanngiiɗo suudu kaaba ɓooyundu e harre ɓaleere nden
1 - fillotooɓe hadiise e firooɓe wi’ii oo tellinaama a fii Imaamu Ali: tuma nde o sakkinoo e kene o gunndoo e nder jemma e ńalorma, ibnu abbaasi addi ngo’o firo e oo fillayee.
2 -Adduɗo goonga on ko nelaaɗo Allaahu on, on gomɗimɗo ko amiirul muminiina ali(a) sabu maaku imaamu albaaghiru e imaamu assaadighu e imaamu rida e ibnu abbaasi e ibnulhanafiiya. Ko wano non ibnu mardawayhi .
1 –Ndaaru firo suurattuuri h/468 /s/2 alhaakim sahiihu makko on , e hino ɗon fillayee firtay ɗo oo aaya .
2 – ((A ssawaa’ighu l muhrighat u ibnu hajar dambugal /11 ittude e ibnu abbaasi wonndema ko faandaa ko yo kisiiye wonu e ɓeynguure nelaaɗo nden, ko wano nii fakrurraazii janntori .
1 –bukhaarii yaltinii oo fillayee e nder deftere tafsiiru ghur’aanu /s ka’o firi ɗon suuratulahjaabi .
muslimu fillike oo fillayee e nder s/1 immorde esahiihu makko .
2 –Ndaaru aaye ɗimmo e ɗee aayeeje
3 –Sa’alabii addii e maanaa oo aaya e nder tafsiiru kabiiru e tuungannde ɓantaande e nelaaɗo Allaahu (s.a.w. ): O maakituubaa ko leggal wonungal ka nder aljanna, lasli maggal on hino ka galle alii calɗi maggal hino e hoore yimɓe aljanna, yoga e maɓɓe wi’I :
lasli maggal on ko nelaaɗo Allaahu, men lanndikema ngal leggal o wi’I :
Lasli maggal on hino e galle alii calɗi maggal on hino e dow yimɓe aljanna ɓen .
Nelaaɗo maakii : E hara galle alii e galle an wonaa gootun?
4 –kulaynii fillike e tuugannde makko sellunde gay saalim o wi’ii :mi lanndike abaa jaafaru ((albaaghir )gay daalol Allaahuahu towɗo :
( ثم أورثنا الكتاب الذين آمنوا الذين اصتفينا من عبادنا …
On say ommo jam e kisiiyee woni e mu’un wi’i: attiiɗo huuwugol ko moƴƴikon ko imaamu on, hakinndiiɗo on ko annduɗo imaamu on toońuɗo hoore mu’u n on ko ommo anndaa imaamu on.
1 –Ibnu asaakiri yaltinii oo fillayee gay ibnu abbaasi wano woniri non ender keerol /3 dammbugal /9 /h/76 immorde e sawaa’ighu. nayaɓal ghur’aana on tellike e fii nelaaɗo e ɓeynguure mu’un. Ko an yo musiɗɗo jaɓu ɗii hujjaaji weltoraaɗI sabu Allaahu. Ko humpitiiɗo yewtaymaa ko laaɓI .