بهشى سىٌيهم |
روٌژيٌكيان پيٌغهمبهرى بهرٍيٌزصلى الله عليه وآله سهرى بوٌ ئاسمان بهرز كردهوه و زهردهخهنهيهكى كرد، كابرايهك پىٌىوت:
- ئهى پيٌغهمبهرى خوا بينيم تهماشاى ئاسمانت كرد، بزهيهكت بهسهر ليٌوا هات، هوٌى چى بوو؟
پيٌغهمبهرى خوا فهرمووى:
- بهلٌىٌ! سهرم بوٌ ئاسمان بهرز كردهوه، بينيم دوو فريشته هاتنه خوارهوه بوٌ سهرزهوى تا پاداشتى خواپهرستى شهو و روٌژى بهندهيهكى عابيد كه ههر روٌژ له شويٌنى تايبهتى خواپهرهستى رائهوهستا نويٌژ و عيبادهتى ئهكرد، بنووسن؛ بهلاٌم پياوهكهيان لهو شويٌنه نهبينى، بهلٌكوو نهخوٌش بوو له جيٌگاى دا كهوتبوو.
ههر دوو فريشتهكه بهرهو ئاسمان چوونه سهرهوه و به خواى مير و مهزنيان وت:
- وهكوو ههر روٌژ بوٌ نووسينى پاداشتى ئهو بهنده خواپهرهسته چووين، لهو شويٌنهى كه نويٌژى لىٌ ئهكرد، نهمان بينى، بهلٌكوو نهخوٌش بوو و له جيٌگادا كهوتبوو.
خواى مير و مهزن به فريشتهكانى فهرموو:
- تا ئهو نهخوٌشه و له جيٌگاى دا كهوتووه پاداشتيٌك كه ههر روٌژ بوٌى ئهنووسن تا نهخوٌشه بوٌى بنووسن، چونكه لهسهر منه پاداشتى كردهوهى چاكى ئهو نهخوٌشه لهبهر چاو بوٌى بگرم[1].
* * *
روٌژيٌكيان پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله له كاتى پشوودانا بوو، ئيمام حهسهن منالٌ بوو، داواى ئاوى لىٌ كرد. پيٌغهمبهر ههندىٌ شيرى دوٌشى له جاميٌكدا و هيٌناى بوٌ ئيمام حهسهن. لهم كاتهدا ئيمام حوسهين له شويٌنى خوٌى ههلٌسا و ويستى جامهشيرهكه له دهستى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله بگرىٌ، بهلاٌم پيٌغهمبهرى خواصلى الله عليه وآله جامه شيرهكهى دا به حهسهن.
دايكيان حهزرهتى فاتيمه كه چاوى بهو ديمهنه كهوت فهرمووى:
پيٌغهمبهرى خوا! ئهلٌىٌ حهسهن زياتر له حوسهينت خوٌش ئهوىٌ؟
پيٌغهمبهر له ولاٌمدا فهرمووى:
- نهخيٌر وا نيه، كاسه شيرهكهم دا به حهسهن، لهبهر ئهوه بوو كه حهسهن زووتر له حوسهين داواى ئاوى كرد بوو. ئهبىٌ نوٌره لهبهر چاو بگيرىٌ[2].
* * *
نيٌراوى خواصلى الله عليه وآله شهويٌك كه له مالٌى خيٌزانهكهى «ئوم سهلهمه» بوو. له نيٌوه شهو دا له خهو ههلٌسا و له گوٌشهيهكى تاريك خهريكى گازه و گريان و پارٍانهوه بوو.
«ئوم سهلهمه» كه رايهخى نيٌراوى خواى خالٌى بينى، ههلٌسا به دواييدا گهرٍا. له گوٌشهيهكى تاريكى ژوورهكه چاوى پيٌكهوت، راوهستاوه و دهستهكانى بهرهو ئاسمان بهرز كردوٌتهوه و به گريانهوه ئهفهرمىٌ: خوايا! ئهم نيعمهتانه كه پيٌمت داوه ليٌم مهسيٌنهوه! دوژمنانم پىٌخوٌشحال مهكه، كهسانيٌك كه حهسوديم پىٌ ئهبهن به سهرمدا زالٌيان مهكه!
خوايا! لهو كاره خراپانه و ناشيرينانه كه رزگارت كردووم، جاريٌكىتر مهمگيٌرٍهوه بوٌ لايان.
خوايا! مههيٌلٌه هيچ كات و ههتا خولكهيهك پشت به خوٌم ببهستم، وه بوٌ خوٌت له ههموو شت و له ههموو خراپهيهك بمپاريٌزه!
«ئوم سهلهمه» كه نيٌرٍاوى خوا بهو جوٌرهى بينى، خوٌى پىٌ رانهگيرا، داى له گريه و زارى و گهرٍايهوه بوٌ شويٌنى خوٌى، پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله كه دهنگى بيست چوو بوٌ لاى و فهرمووى:
- ئوم سهلهمه چيته؟ بوٌچى ئهگرى، هوٌيهكى ههيه؟
- ئوم سهلهمه وتى: ئهى نيٌراوى خوا گريانى توٌ منى گرياند، بوٌچى؟ كاتىٌ توٌ بهم پله و پايه بهرزه كه لاى خواى مير و مهزن ههته، بهم جوٌره له خوا ئهترسى و له خوا داوا ئهكهى خولكهيهك پشت به خوٌت نهبهستى، كهواته واى به حالٌى ئيٌمه!
نيٌراوى خوا فهرمووى:
- چوٌن نهترسم و چوٌن نهگريم و، له پاشهروٌژى خوٌم ترسم نهبىٌ، وه ئوميٌدم به پله و پايهى بهرزى خوٌم بىٌ، له كاتيٌكدا حهزرهتى يونسعليه السلام[3] بوٌ خولكهيهك له خوا برٍا، ئهوى كه برٍيار بوو بهسهرى نهيهت بهسهريدا هات[4].
* * *
«ئوم سهلهمه» ئهگيٌرٍيٌتهوه:
من و يهكىٌ له خيٌزانهكانى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله به ناوى مهيمونه له خزمهتى دانيشتبووين، لهو كاتهدا «ئيبن ئوم مهكتوم»ى بىٌ چاو هاته خزمهتى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله. پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله به من و مهيمونهى فهرموو:
- چوارچيٌوى خوٌتان لهبهر چاو بگرن.
پرسيم:
- ئهى پيٌغهمبهرى خواصلى الله عليه وآله! مهگهر ئهو بىٌ چاو نيه؟ چوارچيٌوى ئيٌمه چ سووديٌكى ههيه!
پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله فهرمووى:
- ئايا ئيٌوهش بىٌ چاون؟ ئايا ئيٌوه ئهو نابينن؟
ژن ئهبىٌ چاوى خوٌى له نامهحرهم داگرىٌ[5].
* * *
ههوالٌيان دا پيٌغهمبهرى خواصلى الله عليه وآله كه سهعد كورٍى مهعاز مردووه، پيٌغهمبهر لهگهلٌ يارانى كهوتنه رىٌ بوٌ لاى مردووهكه، له ژيٌر چاوديٌرى پيٌغهمبهر شوٌرديان و كفنيان كرد، له تابووتيان ناو بوٌ سپاردن به خاك كهوتنه رىٌ.
كاتىٌ بهرهو گوٌرٍستان كهوتنه رىٌ، پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله به پىٌخواس و بىٌ عهبا به دواى جنازهكهى سهعدا دا ئهرٍوٌيشت، جارىٌ لاى راست و جارىٌ لاى چهپى تابوتهكهى ههلٌئهگرت. تا گهيشتنه سهر ئهو گوٌرٍهى كه بوٌ سهعديان ههلٌكهند بوو، پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله خوٌى چووه ناو گوٌرٍهكه و جنازهكهى له يارانى وهرگرت، به دهستى خوٌى خهواندى و داواى خشت و قورٍى كرد و به دهستى خوٌى سهر گوٌرٍهكهى داخست، كاتىٌ گوٌرٍهكهيان پرٍ كردهوه له خاك، كونيٌكى لىٌ بوو، ئهويشان به جوانى پرٍ كردهوه، پاشان پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله فهرمووى:
- من ئهزانم بهم زووانه ئهم گوٌرٍه كونه و له ناو ئهچيٌت، بهلاٌم خواى مير و مهزن حهز ئهكات ههر كاتىٌ بهندهكانى كاريٌك ئهنجام ئهدهن قايم و دروست ئهنجامى بدهن.
لهم كاتهدا دايكى سهعد هاته سهر گوٌرٍهكه و وتى:
- سهعد بهههشت ليٌت موبارهك بىٌ!
پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله فهرمووى:
- دايكى سهعد! وس به! ئهوهنده به دلٌنيايىيهوه قسه مهكه! ئيٌستا سهعدى كورٍت گرفتارى تهوژمى گوٌرٍه، وه لهم كاره رهنج ئهكيٌشىٌ.
پاشان له گوٌرٍستان گهرٍانهوه.
ئهو خهلٌكهى كه لهگهلٌ پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله بوون پرسياريان له پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله كرد: ئهى پيٌغهمبهرى خوا، ئهم كارانهى كه بوٌ سهعد ئهنجامت دا تا ئيٌستا بوٌ كهست ئهنجام نهداوه، توٌ به پىٌ خواس و بىٌ عهبا به دواى جنازهكهيدا ئهرٍوٌيشتى؟
نيٌرٍاوى خوا له ولاٌمياندا فهرمووى:
- فريشتهكانيش پىٌخواس و بىٌ عهبا بوون، منيش وهكوو ئهوانم كرد.
وتيان:
- باشه، جارىٌ لاى راست و جارىٌ لاى چهپى تابوتهكهت ههلٌئهگرت؟
حهزرهتى فهرمووى:
- لهبهر ئهوهى كه دهستم لهناو دهستى حهزرهتى جبرائيل بوو، ههر لايهك ئهو بگرتايه منيش ئهو لايهم ئهگرت.
دووباره وتيان:
- ئهى رهسولى خواصلى الله عليه وآله لهسهر جنازهكهى سهعد نويٌژت كرد و به دهستى موبارهكت ئهوت له گوٌرٍنا، وه گوٌرٍهكهت به دهستى خوٌت داخست، وه فهرمووت: سهعد له تهوژمى گوٌرٍ رهنج ئهبات؟
پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله فهرمووى:
- بهلٌىٌ! سهعد له مالٌى خوٌى ئاكارى خراپ بوو، تهوژمى گوٌرٍ لهبهر ئهو هوٌيهيه[6].
* * *
كابرايهك هاته خزمهتى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله، كراسيٌكى كوٌنهى لهبهر پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله بينى. دوانزه پهنجايى پيٌشكهشى پيٌغهمبهر كرد و وتى:
- ئهى پيٌغهمبهرى خوا بهم پارهيه كراسيٌك بكرٍه؟ پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله به عهلىعليه السلام فهرمووى: عهلى پارهكه وهر بگره و برٍوٌ كراسيٌكم بوٌ بكرٍه.
عهلىعليه السلام ئهفهرمووىٌ:
- پارهكهم وهرگرت، چوومه بازارٍ و كراسيٌكى دوانزه پهنجاييم كرٍى و هاتمهوه خزمهتى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله. پيٌغهمبهر كه كراسهكهى بينى، فهرمووى:
حهزم لهم كراسه نيه! ئايا دوكاندارهكه وهرى ناگريٌتهوه؟
عهلىعليه السلام ئهفهرمىٌ: كراسهكهم بردهوه لاى دوكاندارهكه و وتم پيٌغهمبهر وا ئهفهرمىٌ. خاوهن دوكانهكه قسهى پيٌغهمبهرى رهت نهكرد و كراسهكهى وهرگرتهوه.
پارهكهم هيٌناوه هاتمهوه لاى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله پيٌكهوه چووين بوٌ بازارٍ تا پيٌغهمبهر كراسيٌك بوٌ خوٌى بكرٍىٌ.
له ريٌگادا پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله چاوى به قرهواشيٌك كهوت ئهگريا. پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله خوٌى لىٌ نزيك كردهوه و ليٌى پرسى:
- بوٌچى ئهگريت؟
قهرهواش له ولاٌمدا وتى:
خاوهنهكهم چوار پهنجايى داوه پيٌم تا له بازارٍ كالاٌيان بوٌ بكرٍم، نازانم چوٌن بوو پارهكهم ون كرد، ئيتر ناتوانم بگهرٍيٌمهوه بوٌ مالٌ.
پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله چوار پهنجايى له دوانزه پهنجايىيهكهى دا قهرٍهواشهكه و فهرمووى:
برٍوٌ كالايان بوٌ بكرٍه و بگهرٍىٌيهوه.
سوپاسى خواى بهجىٌهيٌنا و بهرهو بازارٍ روى، كراسيٌكى به چوار پهنجايى كرٍى و لهبهرى كرد و گهرٍايهوه.
له گهرٍانهوهدا، كابرايهكى بىٌ كراسى بينى، كراسهكهى لهبهر خوٌى دهرهيٌنا و لهبهر كابراى كردو، به چوار پهنجايىكهىتر كراسيٌكىتر بوٌ خوٌى كرٍى و بهرهو مالٌ هاتهوه، له ريٌگادا چاوى به قهرٍهواشهكه كهوت نارٍهحهت و غهمگين راوهستاوه. پيٌى فهرموو: بوٌچى نهگهرٍايتهوه؟
وتى: ئهى پيٌغهمبهرى خوا درهنگم كردووه، لهوه ئهترسم خاوهن مالٌ ليٌم بدات.
پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله فهرمووى:
وهره با پيٌكهوه بگهرٍيٌينهوه، مالٌهكهتان له كويٌيه؟ من نايهلٌم ليٌت بدهن.
پيٌغهمبهرى بهرٍيٌز لهگهلٌ قهرهواشهكه كهوتنه رىٌ تا گهيشتنه بهر دهرگاى مالٌى خاوهن مالٌى قهرهواشهكه.
قهرهواشهكه وتى:
- ئهم دهرگايه.
پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله له پشت دهرگاوه به دهنگى بهرز فهرمووى:
- ئهى خاوهن مالٌ سلاٌوتان لىٌ بىٌ!
ولاٌميان نهداوه، دووباره سلاٌوى كرد، ولاٌمى نهبيست...
بوٌ جارى سىٌيهم سلاٌوى كرد، ولاٌميان داوه:
سلاٌو و رهحمهت و بهرهكهتى خوا لهسهر توٌ بىٌ ئهى رهسولى خوا!
نيٌراوى خوا فهرمووى: بوٌچى جارى ئهوهلٌ سلاٌوم كرد، ولاٌمتان نهداوه؟ مهگهر دهنگى منتان نهبيست؟
خاوهن مالٌ وتى:
- بوٌچى ههر له ههنگاوى يهكهم دهنگى توٌمان بيست و زانيمان دهنگى موبارهكى جهنابته!
پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله فهرمووى:
ئهى بوٌچى ولاٌمتان نهداوه؟
وتيان:
حهزمان ئهكرد سلاٌو به دهنگى موبارهكى جهنابت چهند جار گويٌمان لىٌ بىٌ.
پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله فهرمووى:
ئهم قهرهواشى ئيٌوه درهنگى كردووه، من لهگهلٌيدا هاتووم تا بيبوورن و ليٌى نهدهن.
وتيان: ئهى رهسولى خوا، لهبهر خاترى توٌ كه تهشريفت هيٌناوه، نهك ههر ليٌى نادهين لهم سهعاتهوه ئازاده.
پاشان پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله فهرمووى: خوايا سوپاس، چ دوانزه پهنجايىيهكى به بهرهكهت بوو، دوو كراسى لهبهر خهلٌك كرد و كوٌيلهيهكى ئازاد كرد[7].
* * *
پياويٌك هاته خزمهتى رهسولى خواصلى الله عليه وآله و داواى ليٌكرد تا ئاموٌژگارى بكات.
حهزرهتى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله بهم جوٌره ئاموٌژگارى فهرموو:
- ئاموٌژگاريت ئهكهم كه ههرگيز هاوبهش بوٌ خوا دانهنيٌى، ئهگهرچى سزات بدهن و به ئاگرت بسوتيٌنن!
دايك و باوكت ئهزيهت مهكه، وه چاكهيان لهگهلٌدا بكه زندوو بن يان مردوو. ئهگهر وتيان دهست له خيٌزان و ژيانت ههلٌبگره به قسهيان بكه، چونكه ئهم جوٌره رهفتارانه نيشانهى ئيمانه. ئهگهر له ژياندا شتومهك و سهروهتى زيادت ههيه، يارمهتى برايانى ئايينيت بده!
رهفتارت لهگهلٌ برايانى موسلٌمان بهروو خوٌشى بىٌ!
قسهى ناشيرن به كهس مهلٌىٌ و عهيبى كهس دهرمهخه، بارانى رهحمهتت به سهرياندا بباريٌنه!
چاوت به ههر موسلٌمانيٌك كهوت سلاٌوى لىٌ بكه!
خهلٌكى بهرهو ئيسلام بانگهيٌشت بكه!
بزانه ههر كاريٌك بوٌ موسلٌمانيٌك ئهنجام بدهى، پاداشتى كوٌيلهيهكى ئازاد كراوهى ههيه.
بزانه كه شهراب و تهواوى سهرخوٌشكهرهكان حهرامن[8].
* * *
لهشهرٍى ئوحود بهشيٌكى زوٌر له دلاوهرانى ئيسلام شههيد بوون، يهكىٌ لهوانه حهزرهتى ههمزه (سهييدوشوههدا) بوو. ههتا پرٍوٌپاگهنده كرابوو كه خودى پيٌغهمبهريشصلى الله عليه وآله شههيد كراوه.
ژنهكانى شارى مهدينه بهرهو ئوحود كهوتنه رىٌ. فاتيمه كچى پيٌغهمبهرى خوا، ئهوهيش لهگهلٌياندا كهوته رىٌ. پاش ماوهيهك كه بيستيان پيٌغهمبهر ساغه، گهرٍانهوه بوٌ مهدينه. توٌزيٌك له دواى ئهوان پيٌغهمبهريش گهرٍايهوه. ژنهكان كه بيستيان پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله هاتهوه به گريان و شين و واوهيلا بهرهو پيرى پيٌغهمبهر روٌيشتن، زهينهب كچى جهحهش به خزمهتى پيٌغهمبهر گهيشت، پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله پيٌى فهرموو:
خوا سهبرت بداتىٌ خوٌ رابگرٍه!
وتى: بوٌچى؟
فهرمووى: براكهت عهبدولٌلاٌ شههيد بوو.
وتى: ليٌى پيروٌز بىٌ شههيدبوونى.
فهرمووى: سهبر بكه!
وتى: بوٌچى؟
فهرمووى: خالٌوت ههمزه شههيد بوو.
وتى: ههموومان خوا خهلٌقمان كردووه، بوٌ لاى ئهو ئهگهرٍيٌنهوه، پلهى شههيد بوونى لىٌ موبارهك بىٌ.
پاش ماوهيهكى كهم دووباره پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله رووى كرده زهينهب و فهرمووى: خوا سهبرت بداتىٌ!
وتى: ئيتر بوٌچى!
فهرمووى: لهبهر خاتر شههيد بوونى ميٌردهكهت مهسعهب كورٍى عومهير.
زهينهب تا ئهم رستهيهى له پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله بيست به دهنگى بهرز گريان و فوغانى لىٌههلٌسا.
زهينهب له ولاٌمى ئهو كهسانهى كه وتيان بوٌچى بهو جوٌره بوٌ ميٌردهكهت گرياى، ئهلٌىٌ:
- گريانم بوٌ ميٌردهكهم نهبوو، چونكه ئهو له خزمهتى پيٌغهمبهرى خواصلى الله عليه وآله به پلهى شههادهت گهيشتبوو، (خوٌش به حالٌى) گريانم بوٌ ههتيوانى ئهو بوو، ئهگهر بلٌيٌن باوكمان له كويٌيه، چى ولاٌميان بدهمهوه[9].
* * *
رهسولٌى خوا له حالٌيٌكدا دانيشتبوو، له پرٍ پيٌكهنى، پيٌكهنينيٌكى وا كه ددانهكانى به ديار كهوت، هوٌى پيٌكهنينهكهيان لىٌپرسى، فهرمووى:
- دوو نهفهر له ميللهتى من له خزمهتى پهروهردگارى جيهانيان ئهبن، يهكيٌكيان ئهلٌىٌ:
خودايا! ههقى من لهم پياوه بسيٌنه! خواى مير و مهزن پيٌى ئهفهرمووىٌ: ههقى براى خوٌت بدهوه!
ئهويش ئهلٌىٌ: خوايا كردهوهى چاكم نيه، مالٌى دونيايشم نيه.
خاوهن ههق ئهلٌىٌ:
- خوايا! ئهگهر وايه، گوناههكانى من بخهسهر گوناههكانى ئهو.
پاشان فرميٌسك له چاوى پيٌغهمبهر هاته خوارهوه و فهرمووى:
- ئهوروٌژه روٌژيٌكه كه خهلٌك پيٌويستيان بهوه ههيه كه گوناههكانيان كهسيٌكىتر ههلٌگرىٌ. خواى مير و مهزن بهو كهسه كه داواى ههقى خوٌى ئهكات ئهفهرمووىٌ: چاويٌك له بهههشت بكه و بزانه چى ئهبينى؟ كه تهماشا ئهكات ئهو ههموو نيعمهت و شته سهرسوورٍمانه ئهبينى و ئهلٌىٌ:
- پهروهردگارى من! ئهمانه ههموو بوٌ كيٌن؟
ئهفهرمووىٌ: بوٌ كهسيٌكه بتوانىٌ قيمهتى بداته من!
ئهلٌىٌ: كىٌ ئهتوانىٌ قيمهتى ئهمانه بدات؟
ئهفهرمووىٌ: توٌ!
ئهلٌىٌ: چوٌن ئهتوانم قيمهتى ئهم ههموو نيعمهتانهت بدهمىٌ؟
ئهفهرمووىٌ: ئهگهر له براكهت خوٌش بىٌ و ليٌىببوورى.
ئهلٌىٌ: خوايا من ليٌى خوٌش بووم و عهفووم كرد.
پاشان پهروهردگار ئهفهرمووىٌ: كهواته دهستى براى ئايينى خوٌت بگره و برٍوٌ بوٌ ناو بهههشت.
ليٌرهدا پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله فهرمووى:
- خوٌپاريٌز بن و له نيٌوان خوٌتان چاكه و ئاشتى بكهن![10]
* * *
كابرايهك گهيشته خزمهتى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله تا داواى شتيٌك ليٌى بكات، گويٌى لىٌ بوو كه پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله ئهفهرمىٌ:
ههر كهسيٌك داوامان لىٌ بكات، ئهيدهينىٌ، بهلاٌم ههر كهسيٌك (قانيع) بىٌ و بيٌنيازى خوٌى رابگهيهنىٌ خوا بيٌنيازى ئهكات. كابرا بىٌ ئهوهى داواكارهكهى بهيٌنيٌته سهر زمان له خزمهتى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله روٌيى. جارى دووهم هاته خزمهتى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله بىٌ ئهوهى پرسيار بكات گهرٍايهوه. تا سىٌ جار واى كرد. روٌژى سىٌيهم تهشويٌكى به قهرز وهرگرت و چووه شاخ، يهك باره دارى هيٌنا و له بازارٍ به نيو مهن جوٌ فروٌشتى، كرديان به نان و خوٌى و خيٌزانهكهى خوارديان، ئهم كارهى دريٌژه پىٌ دا، تا توانى تهوريٌك بكرٍىٌ، پاشان بوٌ باركيٌشان دوو حوشترى كرٍى، دواى ئهوانه كوٌيلهيهك بوٌ يارمهتى دان خوٌى كرٍى، بهو جوٌره بارى ژيانى باش بوو. پاشان چووه خزمهتى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله چيروٌكهكهى بوٌ گيٌرٍاوه، پيٌغهمبهرى خواصلى الله عليه وآله فهرمووى:
- بهلٌىٌ! نهموت ههر كهسيٌك داوامان لىٌ بكات، ئهيدهينىٌ، بهلاٌم ئهگهر «قانيع» بىٌ و خوٌى بيٌنياز نيشان بدات خوا يارمهتى ئهدات و به تواناى ئهكات[11].
* * *
يهكىٌ له سيفهته تايبهتىيهكانى حهزرهتى عهلىعليه السلام ئهوه بوو كه بهيتولمالى به شيٌوهيهكى يهكسان له نيٌوان خهلٌك دابهش ئهكرد. وه له نيٌوان موسلٌمانهكان جياوازى قايل نهبوو؛ ئهم كارهى ئيمامى عهلىعليه السلام ببووه هوٌى ئهوه كه ههندىٌ له خوٌپهرهستان و سوودپهرهستان بچنه پالٌ مهعاوىيهوه.
ههندىٌ له دوٌستانى عهلىعليه السلام چوونه لاى و پيٌشنياريان پىٌ كرد و وتيان: ئهگهر ئهو خوٌپهرهستانه به پاره رازى بكهى؛ بوٌ برٍهوى بار و دوٌخهكه باشتره. ئيمامى عهلىعليه السلام لهم پيٌشنياره زوٌر توورٍه بوو و فهرمووى: بهرٍاستى بير وراى ئيٌوه بهم جوٌرهيه، بهو كهسانه كه له ژيٌر فهرمانرٍهوايى منن زولٌم بكهم و ههقيان بدهمه كهسانىتر، وه به خواردنى ههقى ئهوانه خهلٌك له دهورى خوٌم كوٌ بكهمهوه؟ سويٌند به خوا تا دونيا ههيه، روٌژ تيشك ئهدا بهسهر زهويدا و ئهستيٌرهكان له ئاسماندا ئهدرهوشيٌنهوه، ئهم كاره ناكهم، وه ئهگهر پارهى خوٌم بىٌ به شيٌوهى يهكسان له نيٌوانياندا دابهشى ئهكهم تا بگاته ئهوهى كه مالٌى خوا بىٌ.
پاشان فهرمووى:
ئهى خهلٌكينه ههر كهسيٌك كارى چاك له شويٌنى خراپ و نادروست ئهنجام بدات چهند روٌژيٌك لاى پياوانى خراپ و كويٌر دلٌ جيٌى ريٌزه، وه له دلٌيدا خوٌشهويستى و دوٌستى بهدىديٌنن؛ بهلاٌم ئهگهر روٌژيٌك ليٌى قهوما و پيٌويستى بهو جوٌره كهسانه بوو كه له دهورى بوون، ئهوانه ئهبنه دوژمنى سهرهكى و (زوو بهجيٌى ديٌلٌن)[12].
* * *
باوكى بهسير (ابوبصير) ئهلٌىٌ:
لهبارهى سوورهتى «والعاديات» له ئيمام سادق پرسيارم كرد. فهرمووى: ئهم سوورهته له رووداوى دوٌلٌى وشك (وادى يابس) دابهزى، پرسيم: كيٌشهى دوٌلٌى وشك چىيه؟
ئيمام سادقعليه السلام فهرمووى:
- له بيابانيٌكى وشك دوانزه ههزار سوارى شهرٍكهر كوٌببوونهوه وپهيمانيان لهگهلٌ يهك بهستبوو تا دوايين ههنگاو پشتى يهك بهرنهدهن تا حهزرهتى موحهممهدصلى الله عليه وآله و عهلىعليه السلام نهكوژن.
جبراييل ههوالٌى ئهو دوانزه ههزار سوارهى گهيانده پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله بوٌ جارى ئهوهلٌ پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله ئهبوبهكر، وه بوٌ جارى دووهم عومهر لهگهلٌ چوار ههزار سوارى نارده بهرامبهريان، ههردوو بهنائوميٌدى، وه بىٌ ئهنجام گهرٍانهوه. له قوٌناغى سىٌيهم پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله عهلىعليه السلام لهگهلٌ لهشكرى چوار ههزار نهفهر، كه له موهاجرين و ئهنسار پيٌك هاتبوو نارده بهرامبهريان، حهزرهتى عهلىعليه السلام لهگهلٌ لهشكرهكهى بهرهو بيابانى وشك كهوته رىٌ.
ههوالٌ گهيشته دوژمن كه لهشكرى ئيسلام به سهركردايهتى عهلىعليه السلام ديٌن بهرهو لايان. دووسهد نهفهر له پياوانى چهكدارى دوژمن هاتنه مهيدان، عهلىعليه السلام لهگهلٌ ههندىٌ له يارانى چوونه پيريانهوه، گهيشتنه بهرامبهرى يهك راوهستان له لهشكرى ئيسلاميان پرسى: ئيٌوه كيٌن، وه له كويٌوه ديٌن، وه چ مهراميٌكتان ههيه!؟ عهلى له ولاٌمدا فهرمووى:
- من عهلى كورٍى ئهبوتاليبم، كورٍهمامى نيٌراوى خوا، برا و نويٌنهرى ئهوم، هاتووم تا ئيٌوه بهرهو ئيسلام و يهكانهيى خوا و خواپهرستى و ئيمان به پهيامى موحهممهدصلى الله عليه وآله كه نيٌراوى خوايه بانگهيٌشت بكهم، له سوود و زيانى موسلٌمانهكان هاوبهشن.
وتيان قسهكانمان بيست:
- كهواته، ئامادهى شهرٍبن و بزانه كه توٌ و يارانت ههموو ئهكوژين؟ وهعدهمان بهيانى زووه؟!
عهلى فهرمووى:
- واى بوٌ ئيٌوه! ئيٌمه بهم ههمووه ههرٍهشهمان ليٌىئهكهن؟ باش بزانن ئيٌمه يارمهتى له خوا و فريشتهكان و موسلٌمانان وهرئهگرين بوٌ شهرٍ كردنى ئيٌوه «ولا حول و لا قوة الا بالله العلى العظيم».
نويٌنهرى دوژمن كه نزيك به دووسهد نهفهر بوون گهرٍانهوه بوٌ ناو خيٌلٌهكهيان و سهنگهريان دابهست و بوٌ شهرٍى سبهينىٌ خوٌيان ئاماده كرد.
عهليشصلى الله عليه وآله لهگهلٌ يارانى گهرٍايهوه بوٌ ناو لهشكرهكهى و خهريكى خوٌ ئاماده كردن بوٌ شهرٍى سبهينىٌ بوو.
نيٌوهشهو عهلىعليه السلام فهرمانى دا لهشكرى موسلمانان تا سوارهى خوٌيان ئاماده بكهن، زين و ئهوسارى ئهسپهكان بكهن و حوشترهكانيش ئاماده بكهن، وه به ئامادهيى تا هيٌرشى سبهينىٌ بميٌننهوه.
ههر كه شهبهقى بهيانى دا، عهلى لهگهلٌ يارانى نويٌژى بهيانيان كرد و پاشان بهرهوه دوژمن هيٌرشيان برد؛ به جوٌريٌكى وا دوژمنيان غافلٌ كرد تا نهچوونه ناويان نهيانزانى موسلٌمانهكان له كويٌوه هيٌرشيان هيٌناوهته سهر، هيٌرشهكه ئهوهنده توند و خيٌرا بوو، هيٌشتا پاشماوهى لهشكرى موسلٌمانان نههاتبوون زوٌربهى لهشكرى كوفر به هيلاك چوون، ژن و منالٌهكانيان ئهسير بوون، سهروهت و مالٌ و پارهكهيان كهوته دهستى موسلٌمانهكان، جبرائيلى ئهمين ههوالٌى سهركهوتنى عهلى و لهشكرهكهى گهيانده پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله.
پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله چووه سهر ممبهر و پاش حهمد و سهناى خوا، ههوالٌى سهركهوتنى لهشكرى به موسلٌمانهكان دا و فهرمووى تهنيا دوو نهفهر له موسلٌمانهكان شههيد بووه!
پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله و موسلٌمانهكان له شارى مهدينه هاتنه دهرهوه و چوونه پيرى عهلىيهوه، وه له يهك فهرسهخى مهدينه گهيشتنه لهشكرى عهلىعليه السلام و ماندوونهبوونيان ليٌكردن و به خيٌرهاتنهوهيان پىٌ وتن. حهزرهتى عهلىعليه السلام كاتىٌ چاوى كهوته پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله له ئهسپهكهى هاته خوارهوه، ههروهها پيٌغهمبهريش له ئهسپهكهى هاته خوارهوه، پيشانى عهلىعليه السلام ماچ كرد، موسلٌمانهكانيش لاسايى له پيٌغهمبهريان كردهوه و ئهوانيش پيشانى عهلييان ماچ كرد و دهست خوٌشبوونيان پىٌ وت. ئهو دهستكهوته جهنگىيه زوٌره و ديلهكان و شت و مهكى دوژمن كه لهگهلٌ خوٌيان هيٌنابوويان، پيٌشانى خهلٌكياندا.
به بوٌنهى ئهم سهركهوتنه مهزنه حهزرهتى جبرائيل هاته خوارهوه و سوورٍهتى «عاديات» ى بوٌ سهر پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله لاى پهروهردگارهوه هيٌنا:
«وَالْعَادِيَات ضَبْحاً، فالْموريَاتِ قَدْحاً، فَالْمُغِيراتِ صُبحاً، فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعاً، فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعاً....»[13] - يانى: سويٌند به ئهسپانى توندرٍهو كه به پرٍمه پرٍم (بهرهو مهيدانى جهنگ) بهرهو پيٌش دهرٍوٌن، جا سويٌند به ئهسپانىٌ كه به نوكى سم ئاگر له بهرد ههلٌدهستيٌنن، جا سويٌند به ئهسپانىٌ كه لهبهرهو بهياناندا هيٌرش هيٌنهرن، جا به هوٌى ئهوه توٌز و خوٌلٌيان به ههر لايهكدا بلاٌو كردهوه، وه له ناكاو له نيٌو ريزى دوژمندا دهركهوتن.
ليٌرهدا فرميٌسكى خوٌشى به چاوى موبارهكى پيٌغهمبهرداصلى الله عليه وآله هاته خواهرهوه و فهرمووى:
«ئهگهر ترسم لهوه نهبىٌ كوٌمهلٌيٌك له ميللهتهكهم، ئهو قسهيه كه فهلهكان لهبارهى حهزرهتى مهسيحهوه وتيان به توٌ نهلٌيٌن، لهبارهى توٌوه قسهيهكم ئهكرد، به ههر شويٌنيٌك برٍوٌيشتايت خاكى ژيٌر پيٌتيان بوٌ تهبهروك ههلٌبگرتايه»[14].
* * *
روٌژيٌك عهلىعليه السلام له گهرماى هاويٌندا له بهر دهرگا راوهستا بوو، سهعد كورٍى قهيس چاوى پيٌكهوت و وتى:
ميرىباوهرٍداران بهم گهرمايه بوٌ له دهرهوه راوهستاوى؟ فهرمووى:
- بوٌ ئهوهى بتوانم زوٌلٌم كراويٌك يارمهتى بدهم، يان پهنابدهمه دلٌسوتاويٌك. لهم كاتهدا ژنيٌك به ترس و دلٌخورپهيى هاته بهر دهمى ئيمام و راوهستا و وتى:
- ميرى باوهرٍداران ميٌردهكهم زولٌمى ليٌكردووم و سويٌندى خواردووه كه ليٌم بدات.
ئيمام كه ئهم قسانهى بيست سهرى داخست و خولكهيهك راوهستا و فهرمووى: نه به خوا! نابىٌ درهنگ بكهين، ئهبىٌ زوو ههقى مهزولٌم وهربگيريٌتهوه، پاشان فهرمووى:
مالٌتان له كوىيٌه؟
ژنهكه مالٌيان نيشان دا.
ئيمام لهگهلٌ ژنهكه بهرهو مالٌ كهوتنه رىٌ تا گهيشتنه بهر دهرگا، عهلىعليه السلام لهبهر دهرگاى مالٌهكه راوهستا و به دهنگى بهرز سلاٌوى كرد، لاويٌك به كراسيٌكى رهنگين له مالٌ هاته دهرهوه، ئيمام پيٌىوت:
- له خوا بترسه! توٌ هاوسهرت ترساندووه، له مالٌ دهرت كردووه.
لاوهكه بهو پهرٍى توورٍهيى و بىٌ شهرمى وتى:
- ژنى من چ پهيوهندييٌكى به توٌوه ههيه «سويٌند به خوا لهبهر ئهم قسانهى توٌ ئاگرى تيٌبهرئهدهم».
عهلىعليه السلام له قسهكانى ئهم لاوه بىٌ شهرمه كه ياساى له ژيٌر پىٌ دانا بوو، زوٌر قهلٌس بوو! شمشيٌرى له كالاٌن دهرهيٌنا و فهرمووى:
من دهستوورى چاكه و دوورى له خراپهت ئهدهمىٌ فهرمانى خوات پىٌ رائهگهيهنم! توٌ له من ههلٌئهگهرٍيٌيتهوه، له دهستوورى خوا سهرپيٌچى ئهگهيت؟ توٌبه بكه، له كارى خوٌت پهشيمان ببهوه، ئهگهر نه بهم شمشيٌره له گهردنت ئهدهم. لهم ماوهيه كه ئيمام و لاوهكه مشتهمرٍيان بوو، خهلٌك له دهوريان كوٌبوٌوه، گهيشتنه خزمهتى ئيمامعليه السلام و به ناوى ميرى باوهرٍداران سلاٌويان ليٌكرد، وه داوايان ليٌكرد لاوهكه عهفو بكات.
لاوهكه تا ئهم كاته كه ميرى باوهرٍدارانى نهناسيبوو، خهلٌكى بينى كه ريٌزى ئهگرن، زانى كه ريٌبهر و پيٌشهوا و خهليفهى موسلٌمانان، لهوپهرٍى شهرمهسارى و پهشيمان بوونهوه پهلامارى دهستى عهلىعليه السلام داو وتى دهستم به داويٌنت له گوناهم ببووره ئهى ميرى باوهرداران دهستوور و فهرمانت لهسهر سهردائهنيٌم و لهبهر دلٌى جهنابت ئهوپهرٍى ريٌز و حورمهت بوٌ هاوسهرم قايل ئهبم.
حهزرهت شمشيٌرهكهى له كالاٌن ناوه، له لاوهكه خوٌش بوو و عهفوى كرد و دهستوورى دا بچيٌته مالٌهوه و به ژنهكهشى فهرموو لهگهلٌ ميٌردهكهت ئاكارت باش بىٌ، رهفتارى وا مهكه كه لهيهك قهلٌس ببن[15].
* * *
زادان ئهگيٌرٍيٌتهوه:
من و قهنبهر غولامى ئيمام عهلىعليه السلام چووينه خزمهتى ئيمام، قهنبهر وتى: ميرى باوهرٍداران شتيٌكم بوٌ ههلٌگرتووى!
ئيمام فهرمووى: چيت ههلٌگرتووه؟
قهنبهر وتى: تهماشام كرد ههموو بهيتولمال و غنيمهتهكانت دابهش كرد و هيچ بوٌ خوٌت نههيٌشتهوه. منيش ئهم چهند دانه قاپهم بوٌ ههلٌگرتووى!
ئيمامعليه السلام شمشيٌرهكهى له كالاٌن كيٌشا و به قهنبهرى وت:
- واى بوٌ توٌ حهز ئهكهى ئاگر بيٌنى بوٌ مالٌم و مالٌم بسوتيٌنى. پاشان قاپهكانى ههموو بهش بهش كرد و نويٌنهرهكانى هوٌزهكانى بانگ كرد بهسهرياندا دابهشيان كرد، تا عادلاٌنه له نيٌوان خهلٌك دابهشيان بكهن[16].
* * *
روٌژيٌكيان ئيمامى عهلىعليه السلام چاوى به ژنيٌك كهوت، مهشكيٌكى ئاوى به شانهوهيه و ئهرٍوات، بوٌ يارمهتى دانى ژنهكه مهشكهكهى لىٌ وهرگرت و بوٌى بردهوه، له ريٌگهدا، لهبارهى ژيانى ليٌىپرسى.
ژنهكه وتى:
عهلى كورٍى ئهبوتاليب ميٌردهكهمى نارد بوٌ شهرٍ و كوژرا، چهند مندالٌى ههتيو له شويٌنى جىٌ ماوه و توانايى بهرٍيٌوهبردنيانم نيه، ناچارم بچم خزمهتكارى خهلٌك بكهم.
عهلىعليه السلام گهرٍايهوه و ئهو شهوه زوٌر قهلٌس بوو، سبهينىٌ زهمبيليٌكى خواردنى لهگهلٌ خوٌ ههلٌگرت و بهرهو مالٌى ژنهكه روٌيى، له ريٌگادا خهلٌك ئيماميان بينى و داوايان ليٌكرد زهمبيلهكهى بوٌ ههلٌگرن. له ولاٌمياندا فهرمووى:
- روٌژى ههستانهوه كىٌ كردهوهكانى من به كوٌلٌ ههلٌئهگرىٌ؟
روٌيى تا گهيشته مالٌى ژنهكه و له دهرگاى دا. ژنهكه وتى: كىٌيه؟
ئيمام ولاٌمى دايهوه:
- منم، دويٌنىٌ مهشكه ئاوهكهم بوٌ ههلٌگرتى، بوٌ منالٌهكانت خواردنم هيٌناوه، دهرگا بكهوه!
ژنهكه دهرگاى كردهوه و وتى:خوات لىٌ رازى بىٌ، له نيٌوان من و عهلى كورٍى ئهبوتاليب، ههر بوٌ خوٌى داوهريمان له نيٌوان بكات.
ئيمام وتى: (دهستت له ههوير دايه) نان ئهكهيت، حهز ئهكهى نانت بوٌ بكهم، يان منالٌهكانت بوٌ بپاريٌزم؟
ژنهكه وتى:
- بوٌ نان كردنى ژن له پياو زيرهكتره، توٌ ئاگات له منالٌهكان بيٌت. ژنهكه ئاردهكهى كرده ههوير و عهلىعليه السلام لهو گوٌشتهى كه لهگهلٌ خوٌى هيٌنا بوو، برژاندى و لهگهلٌ خورما داى به منالٌهكان، به ميهرهبانى و دلٌسوٌزى باوكانه پاروه خواردنى له زارى منالٌهكانى دا ئهنا، وه ههر جار ئهيفهرموو: كورٌهكانم! گهردهنى عهلى ئازاد بكهن، ئهگهر له ههقى ئيٌوه كهم تهرخهمى كردووه.
ههويرى ژنهكه ئامادهى نان بوو، عهلىعليه السلام چوو ئاگرى تهنورهكهى كردهوه، رومهتى خوٌى له ئاگرهكه نزيك ئهكردهوه و ئهيفهرموو:
ئهى عهلى! ههست به تينى ئاگره بكهى! ئاگر پاداشتى ئهو كهسهيه كه ئاگاى له بارودوٌخى ههتيوان و بيٌوهژنانى نيه!
بهريٌكهوت دراوسيٌى بيٌوهژنهكه هاته مالٌهوه، كه چاوى به بارهكه كهوتٌ ئيمامى ناسييهوه، خيٌرا خوٌى گهيانده خاوهن مالٌهكهوه، وتى: واى بوٌ توٌ! ئهمه فهرمانرٍهواى ولاٌت و خهليفهى موسلٌمانان عهلى كورٍى ئهبوتاليبه!
بيٌوهژنهكه له قسهى دراوسيٌكهى دهست و پىٌ خوٌى ون كردو زوٌر شهرمهسار بوو له بيٌژه و رهفتاريٌك كه لهگهلٌ ئيمام ئهنجامى دابوو، به شهرمهوه وتى: ئهى ميرى باوهرٍداران بمبووه!
ئيمام فهرمووى: له كهمتهرخهمى له بهرامبهر توٌ و منالٌهكانت داواى ليٌبووردن ئهكهم و شهرمهزارم[17].
* * *
ئهبو واثل ئهگيٌرٍيٌتهوه، ئهلٌىٌ روٌژيٌكيان لهگهلٌ عومهرى كورٍى خهتتاب به ريٌگادا ئهرٍوٌيشتين، عومهر ئاورٍيٌكى دايهوه (و وتى تهماشا بكه)!
- وتم: چيه؟
- وتى: مهگهر نابينى، واى بوٌ توٌ! شيٌرى درٍنده، پياوى بهخشيٌنهر ٌ لهتكهرى ريٌزى پالٌهوانان، لهناوبهرى له خوٌ ياخىيان و ستهمكهران به دوامانهوهيه؟
- وتم: ئهوه عهلى كورٍى ئهبوتاليبه.
- وتى: توٌ به جوانى ئهو ناناسى! وهره پيٌشهوه له ئازايهتى و بوٌيرى و پالٌهوانهتى عهليت بوٌ بلٌيٌم.
- وتم: بلٌىٌ!
- وتى: شهرٍى ئوحود له پيٌشدا بوو، چووينه لاى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله پهيمانمان لهگهلٌيدا بهست له شهرٍدا كهس ههلٌنهيهت و ههر كهسيٌك ههلٌبيٌت گومرٍا و لادهره، وه ههركهس له ئيٌمه بكوژرىٌ شههيده و پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله سهرپهرستىيهتى.
كاتىٌ شهرٍ دهستى پيٌكرد و ئاگرى بهرز بوٌوهوه، ههر دوو لهشكر هيٌرشيان بوٌ يهكتر برد! لهناكاو سهد سهركردهى لاوه و ههر يهك لهگهلٌ سهد شهرٍكهر دهسته دهسته له ههر لايهكهوه هيٌرشيان هيٌنا سهرمان، واى ليٌهات توانايى شهرٍمان له دهست دا و تهفر و توون بووين و بلاٌوه بووينهوه و ههر يهك بوٌ لايهك ههلٌهاتين، له مهيدانى شهرٍ دوور كهوتينهوه، له ناكاو عهليمان بينى وهكوو شيٌرى درٍنده ريٌگهمان لىٌ بهست و مشتىٌ لمى ههلٌگرت و داى بهدهم و چاوماندا، چاومان پرٍ له لم بوو، زيخ و قهلٌس بوو هاوارى ئهكرد شهرمه بوٌ ئيٌوه، ئابرٍوى پياوانهتان بوٌ كوىٌ روٌيى، بوٌ كوىٌ ههلٌديٌن؟ بهرهو دوٌزهخ ههلٌديٌن؟
به قسهمان نهكرد نهگهرٍاينهوه بوٌ مهيدانى شهرٍ، جاريٌكىتر پهلامارى داين و ريٌگاى ليٌگرتين، بهلاٌم ئهم جاره شمشيٌرى پىٌ بوو و خويٌنى لىٌ ئهتكا! يهك به خوٌى وهكوو شيٌر نهرٍاندى و وتى:
- ئيٌوه بهيعهتان كردووه، بهيعهتهكهتان شكاند، سويٌند به خوا ئيٌوه له كافرهكان له پيٌشترن بوٌ كوشتن.
تهماشاى چاوهكانيم ئهكرد، وهكوو پلٌوٌسكه ئاگر ئهسوتان، يان وهكوو دوو پيالٌه پرٍ له خويٌن بوون، لىٌبرٍابووين كه بهرهولاى ئيٌمه دىٌ لهت و پهتمان ئهكات، ناچار من له پيٌش ههموو ئهوانهى ههلٌهاتبوون بهرهو پيرىيهوه چووم و وتم:
باوكى حهسهن! توٌ خوا! توٌ خوا! رهسمى عهرهب وايه جار وايه، له شهرٍ ههلٌديٌن و جار وايه هيٌرش ئهبهن، دووباره هيٌرشى ئهكهين زيانى ههلٌهاتن كه ليٌمان كهوتووه وهرئهگرينهوه.
بهم قسانه توٌزيٌك شل بوٌوهوه، راوهستا و رووى ليٌم وهرگيٌرٍا. لهو وهختهوه تا ئيٌستا ئهو ههيبهتهى عهلى، ترسيٌكى خستوٌته دلٌم و هيچ كات له بيرى ناكهمهوه[18]!
* * *
عهلىعليه السلام ئهفهرمىٌ:
ههندىٌ له ئهسحابهكان هاتنه لام و وتيان:
- بوٌ ناچيته خزمهتى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله داواى فاتيمهى كچى لىٌ بكهى بوٌ خوٌت!
منيش به قسهى ئهسحابهكان چوومه خزمهتى، كه منى بينى زهردهخهنهيهك بهسهر ليٌويدا هات و پاشان وتى:
- ها عهلى چ خهبهره، بوٌچى هاتووى، چيت ئهوىٌ؟
منيش له خزمايهتى؛ له ئهوهلٌين ئيسلام بوونى خوٌم، له غهزا كردن له ژيٌر ئالاٌى ئهو ئهدوام.
نيٌراوى خواصلى الله عليه وآله فهرمووى:
- بهلٌىٌ وايه عهلى (گيان) راستت وت و ههتا لهوهى كه وتت باشتر و چاكتر كارت ئهنجام داوه.
به خزمهتى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله رامگهياند:
- ئهى نيٌراوى خوا! من بوٌ خوازبيٌنى هاتووم، ئايا فاتيمه ليٌم ماره ئهكهيت؟
پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله فهرمووى:
- عهلى! پيٌش توٌ ههندىٌ (له ئهسحابهكان) هاتبوون بوٌ خوازبيٌنى فاتيمه، بابهتهكهم به فاتيمه راگهياند، نيشانهى نارٍازى بوون له پيشانى دهرئهكهوت، توٌش وهكوو ئهوان چهند خولكهيهك سهبر بكه، ئهچم ليٌى ئهپرسم، بزانم چى ئهلٌىٌ.
نيٌراوى خواصلى الله عليه وآله چووه لاى فاتيمه، فاتيمه كه چاوى به پيٌغهمبهر كهوت، چووه پيرىيهوه، عهباكهى لهسهر شانى ههلٌگرت و پيلاٌوهكانى دهرهيٌنا و ئاوى هيٌنا و به دهستى خوٌى پيٌى پيٌغهمبهرى شوٌرد، له شويٌنى خوٌى داينا.
ئهوجا پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله پيٌى فهرموو:
- فاتيمهگيان! عهلى كورٍى ئهبوتاليب ئهناسيت، له خزمايهتى و چاكهى ئيسلام بوونى ئاگادارى، منيش له خوا داوام كردووه كه توٌ بكاته هاوسهرى باشترين و خوٌشهويسترين كهسيٌك لاى خوٌى، ئيٌستا وا عهلى هاتووه بوٌ خوازبينيت، رات چيه؟
فاتيمه بىٌدهنگ بوو، روومهتى له پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله وهرگيٌرٍا! نيٌراوى خوا بهم رهفتاره رازى بوو فاتيمه تيٌگهيشت. له شويٌنى خوٌى ههلٌسا سهر پىٌ و فهرمووى: «الله اكبر» بىٌ دهنگى فاتيمه نيشانهى رازى بوونيهتى.
له ههمان كاتدا حهزرهتى جبرائيل هاته خوارهوه و فهرمووى:
- ئهى موحهممهد! خوا فاتيمهى بوٌ عهلى و عهلى بوٌ فاتيمه پهسهندكرووه، بههاوسهرى يهكتريان دهربيٌنه، بهم جوٌره پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله فاتيمهى له عهلىعليه السلام ماره كرد.
ئيمامى عهلى ئهفهرمووىٌ: پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله هاته دهرهوه و دهستمى گرت و فهرمووى: ههلٌسه بهناوى خوا و بلٌىٌ: «على بَركة الله و ماشاءَالله، لا قوة اِلا بالله توكلت على الله» - واته: لهسهر بهركهتى خوا، وه ئهوهى كه خوا ئهيهوىٌ، وه هيچ گوٌرٍانيٌك نابىٌ مهگهر له لايهنى خواوه بىٌ، وه پشت به خوا ئهبهستم. ئينجا منى برده لاى فاتيمه دايناوه و فهرمووى:
- خوايا! ئهم دووانه، خوٌشهويسترين مهخلوقى توٌن لاى من، ئهم دوانهت خوٌش بيهوىٌ و خيٌر و بهرهكهت بباريٌنه به سهر دودمانيان، وه له لايهنى خوٌتهوه بيانپاريٌزه، وه من ئهم دووانه و دودمانيان له شهرٍى شهيتان به توٌ ئهسپيٌرم[19].
* * *
كاتىٌ كه پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله نيهتى بوو حهزرهتى زههراله عهلىعليه السلام ماره بكات، فهرمووى:
- عهلى! برٍوٌ بهرگى شهرٍت بفروٌشه!
عهلىعليه السلام چوو بهرگى شهرٍى فروٌشت و پارهكهى هيٌنا خزمهتى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله، پاشان پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله دهستوورى دا يارانى تا بچن بوٌ فاتيمه رههالٌ بكرٍن، ياران روٌيشتن بوٌ بازارٍ و ئهم كالاٌيانهيان كرٍى:
كراسيٌك به حهوت پهنجايى - دهمامك به چوار پهنجايى - پارچهيهك له مهخمهلٌى رهش - تهختى خهو كه له دارى خورما دروست كرابوو - دوو دانه دوٌشهك، يهكيان له خورى مهرٍ دروست كرابوو، وه ئهوهى تريان له ليفى خورما.
چوار دانه باليف كه له پيٌستى تايف دروست كرابوون و له پوشى ئهخهزهر پرٍ كرابوون .
- يهك دانه حهسيرى حهجهرى (ناوى شاريٌكه له يهمهن)
- دهسهارٍيٌك
- تهشتيٌكى مس
- مهشكيٌك (بوٌ روٌن)
- مهشكيٌك بوٌ ئاو
- جاميٌكى دارين
- جاميٌك بوٌ ئاو خواردنهوه
- گوٌزهيهكى سهوز
- مهسينهيهك
- دوو گوٌزهى قورٍين
- خوانيٌك له پيٌست
- عهبايهكى كوفى و ههندىٌ بوٌن و عهتر.
ياران دواى كرٍين. رههالٌهكهيان هيٌناوه بوٌ مالٌى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله. پيٌغهمبهر به دهستى موبارهكى ژيٌر و روويان كرد و موبارهكبايى ئهوت[20].
* * *
ميرى باوهرٍداران به يهكىٌ له يارانى وت:
- ئهتهوىٌ لهبارهى ژيانى من و فاتيمهت بوٌ بيٌژم؟
فاتيمه له مالٌى من ئهوهنده ئاو به مهشكى ئههيٌنا تا شويٌنهوارى مهشكهكه له سهر شانى دهرئهكهوت. وه ئهوهنده دهسهارٍى ئهسوورٍاند، دهستهكانى پينهى بهستبوو. وه له خاويٌنى و مالٌ و پاكژى له خواردن ئهوهنده زهحمهتى ئهكيٌشا، جل و بهرگى چلٌكن و كوٌنه ئهبوو، ئهو ئازاريٌكى زوٌر لهم بارهوه ئهكيٌشا!
لهبهر ئهم زهحمهتانه به فاتيمهم ووت وا باشه بچيته خزمهتى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله و بارودوٌخهكهى بوٌ بگيٌرٍيٌتهوه، بهلٌكوو بوٌ يارمهتىدانت قهرهواشيٌكت بوٌ بنيٌرىٌ تا توٌزيٌك ئهركى سهر شانت كهم بيٌتهوه.
فاتيمهعليها السلام به قسهم كرد و چوو بوٌ لاى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله، بهلاٌم لهو كاتهدا پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله لهگهلٌ يارانى خهريكى قسه كردن بوو. فاتيمه كه چاوى به پيٌغهمبهر كهوت، لهگهلٌ يارانيهتى، بىٌ ئهوهى شتيٌك بلٌىٌ گهرٍايهوه بوٌ مالٌ.
پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله زانى فاتيمه داواكارىيهكى ههيه و بىٌ وتنى گهرٍايهوه، بوٌ سبهينىٌ خوٌى تهشريفى هيٌنا مالٌمان، دواى سلاٌو، لهگهلٌمان دانيشت و فهرمووى:
- فاتيمه گيان! دويٌنىٌ بوٌ چى هاتى بوٌ لام؟
فاتيمهعليها السلام شهرمى كرد، نهيتوانى داواكارهكهى رابگهيهنيٌت. ئيمامى عهلىعليه السلام ئهلٌىٌ من وتم:
- ئهى نيٌراوى خوا! ئهوهنده ئاوى به مهشك هيٌناوه، شويٌنى بهنى مهشكهكه لهسهر شانى دهركهوتووه، ئهوهنده دهسهارٍى سوورٍاندووه، دهستهكانى تولٌوٌقهى كردووه و... بوٌيه پيٌم وت بيٌته خزمهتى موبارهكت، بهلٌكوو قهرهواشيٌكى بوٌ بگرى تاكوو زهحمهتهكانى ههندىٌ كهم بيٌتهوه.
نيٌراوى خوا فهرمووى: ئهتهوىٌ شتيٌكت فيٌر بكهم له قهرهواش باشتر بىٌ، كاتىٌ ئهخهوى 33 جار بلٌىٌ «سُبْحَانَ اللَّه» و 33 جار بلٌىٌ «اَلْحَمْدُلِلَّه» و 34 جار بلٌىٌ «اَللَّهُ اَكْبَر»[21]. كوٌى ئهم ويٌرده سهد دانهيه، بهلاٌم له نامهى كردهوه به ههزار چاكه ئهنووسرىٌ.
فاتيمه گيان! ئهگهر ئهم ويٌرده ههر روٌژ بهيانى بلٌىٌ، خواى مير و مهزن داواكارىيهكانى دونيا و ئاخيرهتت جىٌبهجى ئهكات. فاتيمهى زههرا له ولاٌمدا سىٌجار وتى: من له خوا و پيٌغهمبهر رازيم[22].
له شويٌنيٌكىتر دا هاتووه: كاتىٌ فاتيمهعليها السلام بارى ژيانى خوٌى بوٌ پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله روون كردهوه و داواى قهرهواشى كرد. فرميٌسك له چاوى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله هاته خوارهوه و فهرمووى:
فاتيمه گيان! سويٌند به خوا، ئيٌستا وا چوارسهد نهفهر ههژار له مزگهوت دانيشتوون، نه خواردنيان ههيه و نه جل و بهرگ! ئهترسم ئهگهر قهرهواشيٌكت بوٌ بنيٌرم، پاداشتى خزمهتكردن له مالٌ ليٌت بستينرىٌ، لهوه ئهترسم عهلى كورٍى ئهبوتاليب روٌژى ههستانهوه داواى ههقى خوٌى ليٌت بكات، پاشان ههمان ويٌردى باس كراوه به فاتيمهى وت. ئينجا فاتيمه وتى:
- بوٌ پيٌويستىيهكانى دونيا چوومه خزمهتى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله بهلاٌم خواى مير و مهزن پاداشتى ئاخيرهتمان پيٌدا[23].
* * *
ژنيٌك گهيشته خزمهتى حهزرهتى فاتيمهعليها السلام وتى: دايكيٌكى پيرم ههيه له نويٌژدا كيٌشهيهكى بوٌ پيٌش هاتووه، منيان ناردوٌته خزمهتى توٌ كه ولاٌمم بدهيتهوه.
حهزرهتى زههرا ولاٌمى پرسيارهكهى دايهوه، ژنهكه پرسياريٌكىترى پرسى، وه بهم جوٌره تا ده پرسيار، پرسى و حهزرهت ههمووى ولاٌم دايهوه. ژنهكه شهرمى كرد و سهرى داخست، وهكوو بلٌيٌى پرسيارى مابىٌ، بهلاٌم شهرم ئهكات.
حهزرهتى زههرا زانى پرسيارى ههيهو شهرم ئهكات پيٌىوت ئهگهر پرسيارت ههيه بپرسه؟
وتى: نه ئيتر زهحمهت كهم ئهكهمهوه.
حهزرهتى زههراپيٌىوت: شهرم مهكه، ههرچى پرسيارت ههيه بپرسه! بهو پهرٍى روو خوٌشى ولاٌمت ئهدهمهوه. ئيٌستا من پرسياريٌك له توٌ ئهكهم.
ئهگهر باريٌك بوٌ يهكىٌ ههلٌبگرى و له بهرامبهر ئهو باره پارهيهكى زوٌر بوٌ نمونه سهد دينار كريٌت بدهنىٌ له خوٌشى ئهو سهد ديناره ماندوو ئهبى.
ژنهكه وتى: نه خيٌر چونكه كرىٌكهى يهكجار زوٌره.
حهزرهتى زههرا وتى: خواى مير و مهزن له بهرامبهر ولاٌمى ههر پرسياريٌك زياتر لهوهى كه له نيٌوان زهوى و ئاسمان پرٍ له مروارى بىٌ پاداشتم ئهداتىٌ، ئيتر چوٌن له ولاٌمدانهوهى پرسيارهكانى توٌ ماندوو ئهبم؟ گويٌم له باوكم بووه فهرموويهتى: زانايانيٌك كه پهيرٍهوى له من ئهكهن روٌژى ههستانهوه كه مهحشور ئهبن، خواى مير و مهزن به ئهندازهى زانستى ئهوانه كه بوٌ ريٌنمويى خهلٌك ئهنجاميان داوه، ئهيانداتىٌ و پاداشتيان بوٌ ئهنووسىٌ، وه بوٌ ههر زانايهك يهك ميليوٌن زيٌر و زيو له نووريان ئهداتىٌ، پاشان مونادى خواى تهعالا بانگ ئهكات: ئهى كهسانيٌك كه ههتيوانى (پهيرهوانى) ئالى موحهممهديان سهرپهرستى كردووه، له كاتيٌكدا ئهمانه دهستيان به باپيرهكانيان (پيٌشهوايانى ئايينى) نهگهيشتووه، له سيٌبهرى زانستى ئيٌوه ريٌنمويى بوون به ئاييندارى ژيانيان ئهبرده سهر، ئيٌستا بهو ئهندازهيه كه خهلٌكى له زانستى ئيٌوه سووديان وهرگرتووه خهلعهتتان ئهكهين. ههتا به ههنديٌكيان سهد ههزار خهلعهت ئهدهن، دواى دابهشكردنى خهلٌعهتهكان خواى مير و مهزن ئهفهرمىٌ، جاريٌكىتر زانايان خهلعهت بكهن تا ههقيان تهواو بدريٌتىٌ.
پاشان دهستوور ئهدرىٌ، دوو بهرامبهريان بدريٌتىٌ، ههروهها قوتابيانى زانايانيش ههر بهم جوٌره خهلعهت ئهكريٌن.
ئينجا حهزرهتى زههرا بهو ژنهى فهرموو:
- ئهى بهندهى خوا! ئهزانى ههر تالٌيٌك لهو خهلعهتانه ههزار ههزار بهرامبهر ئهوهيه كه خوٌر بهسهريدا تيشك ئهدات. چونكه كار و بارى ئهم دونيايه ههميشه لهگهلٌ زهحمهت وه به گرانى به دهست دىٌ، بهلاٌم نيعمهتهكانى خوا و ئاخيرهت بىٌ عهيبه و بىٌ كهمايهتىيه[24].
* * *
دوو ژن، كه يهكيان موسلٌمان و ئهوهىتر له دوژمنانى ئيسلام بوو، له بابهتيٌكى ئايينى لهگهلٌ يهك ناكوٌكيان پهيدا كردبوو.
بوٌ چارهسهركردنى ئهم ناكوٌكىيه هاتنه خزمهتى حهزرهتى فاتيمهعليها السلام و بابهتهكهيان بوٌ باس كرد.
چونكه ههق لهگهلٌ ژنه موسلٌمانهكه بوو، حهزرهتى فاتيمهعليها السلام بابهتهكهى به بهلٌگه و سهلماندن و تهييد كرد، ژنه موسلٌمانهكه بهسهر ژنه دوژمنهكهدا سهركهوت. وه لهم سهركهوتنه خوٌشحالٌ بوو.
حهزرهتى فاتيمهعليها السلام به ژنه موسلٌمانهكهى فهرموو:
- فريشتهكانى خوا له توٌ زياتر خوٌشحالٌ بوون، غهم و پهژارهى شهيتان و دار و دهستهكهى له حهريفهكهت زياتر بوو.
ئيمام حهسهنى عهسكهرىعليه السلام فهرموويهتى: لهبهر ئهم هوٌيه بوو كه خواى مير و مهزن دهستورى به فريشتهكان داوه: «له جياتى خزمهتيٌك كه فاتيمه بهو ژنه موسلٌمانهى كردووه، بهههشت و نيعمهتهكانى بهههشتى ههزار ههزار بهرامبهر ئهوهى كه دياريم كردبوو، برٍيار بدهن.
بوٌيه حهديس له بارهى زانايانهوه هاتووه، ههركهس به زانستى خوٌى موسلٌمانيٌك فيٌر بكات و بهسهر ياخييٌكدا زالٌ بكات، پاداشتى ههزار ههزار بهرامبهر برٍيار ئهدهم[25].
* * *
ئيمام حهسهنعليه السلام ئهفهرمووىٌ:
دايكم فاتيمهعليها السلام له شهوانى ههينى تا دهمهو بهيان خهريكى خواپهرهستى ئهبوو، يهك به يهك ناوى موسلٌمانانى ئههيٌنا و دوعايان بوٌ ئهكرد، بهلاٌم بوٌ خوٌى دوعاى نهئهكرد. وتم:
- دايهگيان! بوٌچى بوٌ خوٌمان دوعا ناكهيت؟
فهرمووى: كورٍهكهم ئهوهلٌ دراوسىٌ پاشان خوٌمان! «الجار ثم الدار»[26].
* * *
عايشه - خيٌزانى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله - ئهلٌىٌ:
- فاتيمه له ههموو كهس زياتر له پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله ئهچوو. ههركاتىٌ بچووايه خزمهتى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله، پيٌغهمبهر به باوهشى كراوه ئهچووه پيرييهوه، وه دهستى ئهگرت، وه له لاى خوٌى دايدهنا. وه ههركاتىٌ پيٌغهمبهر بچوو با بوٌ لاى فاتيمهصلى الله عليه وآله ئهويش له شويٌنى خوٌى ههلٌدهسا و بهرهو پيرييهوه ئهچوو، دهستى ماچ ئهكرد و له شويٌنى خوٌى دايدهنا.
كاتىٌ كه پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله له نهخوٌشى سهرمهرگ بوو. فاتيمهى بانگ كرد، له گويٌيدا شتيٌكى وت، فاتيمهعليها السلام گريا! دووباره بانگى كرد و له گويٌيدا شتيكى وت، فاتيمهعليها السلام ئهم جاره پيٌكهنى.
عايشه ئهلٌىٌ: لهبهر خوٌمهوه وتم ئهمه چ كاريٌكه:
- ئهم كارهش يهكيٌكه له تايبهتىيهكانى فاتيمهعليها السلام و بوٌ كهسيٌكىتر نيه. له كاتيٌكدا قهلٌس بوو و ئهگريا توانى پيٌبكهنى.
هوٌى ئهم رازهم له فاتيمهعليها السلام پرسى، فهرمووى:
- زوٌرم بوٌ مههيٌنه له ئاشكرا كردنى ئهم نهيٌنىيه، چونكه ئاشكراكردنى نهيٌنى كاريٌكى ناشيرينه. دواى ئهوه پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله كوٌچى دوايى كرد، به فاتيمهم وت:
- راستى هوٌى گريان و پيٌكهنينى ئهو روٌژه چى بوو؟
له ولاٌمدا فهرمووى: جارى يهكهم كه پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله بانگى كردم، فهرمووى: من به زوويى له دونيا ئهرٍوٌم، منيش گريام و قهلٌس بووم، جارى دووهم كه بانگى كردم، فهرمووى: توٌ ئهوهلٌين كهسيٌكى له ئههل و بهيتى من پهيوهنديم پيٌوه ئهكهيت، منيش له قسهى دووهم خوٌشحالٌ بووم، پيٌكهنيم[27].
* * *
يهكىٌ له نوكهرهكانى ئيمام حهسهنعليه السلام رهفتارى نارٍهوا ئهنجامدا. ئيمام نيهتى بوو تهميهى بكات، نوٌكهرهكه بوٌ ئهوهى له تهميه رزگارى بىٌ، ئهم ئايهتهى خويٌند: «والكاظيمن الغيظ».
ئيمام فهرمووى: له دهستت توورٍه نيم.
نوٌكهر وتى: سهروهرم «والعافين عن الناس».
ئيمام فهرمووى: له گوناهت خوٌش بووم.
نوٌكهر وتى: «والله يحب المحسنين».
ئيمام دوو بهرامبهر روٌژانهكهى پيٌىدا و ئازادى كرد[28].
* * *
له شهرٍى جهمهل، حهزرهتى عهلىعليه السلام كورٍهكهى موحهممهدى حهنهفيهى بانگ كرد؛ رمهكهى خوٌى دا به دهستىيهوه و فهرمووى:
بهم رمه هيٌرش ببه سهر لهشكرى دوژمن!
موحهممهد حهنهفيه رمهكهى گرت و هيٌرشى برده سهر دوژمن، كوٌمهلٌيٌك له لهشكرى دوژمن پيٌشيان ليٌگرت، نهيتوانى ريزيان بشكيٌنىٌ، بهرهو دوا گهرٍايهوه. هاتهوه خزمهتى باوكى. ئهم جاره ئيمام حهسهن رمهكهى ههلٌگرت و چووه مهيدان و هيٌرشى برده سهر دوژمن، پاش ماوهيهك به رمى خويٌنين گهرٍاوه، موحهممهد حهنهفيه كه چاوى به بويٌرى حهسهن كهوت، نيشانهى دوٌرٍاوى له رووى دهركهوت و سوور ههلٌگهرٍا، ئيمام عهلى پيٌىفهرموو:
- قهلٌس مهبه! ئهو كورٍى پيٌغهمبهره و توٌ كورٍى عهلى[29].
* * *
دواى شههيد كردنى ميرى باوهرٍداران ئيمامى عهلىعليه السلام، مهعاويه بووه تاكه سوارى مهيدانى فهرمانرٍهوايى سهرتاسهرى سهرزهوى ئيسلامى.
مهرٍوان كه له لايهنى خويٌهوه فهرماندارى شارى مهدينه بوو، له نامهيهكدا بوٌى نووسيبوو، بچيٌته خوازبيٌنى زهينهب كچى عهبدولٌلاٌى كورٍى جهعفهر (برازاى ئيمامى عهلىعليه السلام) بوٌ يهزيد كورٍى. له نامهكهدا نووسيبووى: ههر ئهندازهيهك باوكى داواى شيٌربايى بكات، قهبولٌى ئهكهم. وه قهرزهكانى باوكى ئهدهمهوه، وه ئهم پهيوهندى ئهبيٌته هوٌى ئاشتى له نيٌوان هوٌزى هاشم و هوٌزى ئومهيه. دواى ئهوه كه نامهكه گهيشته دهستى مهرٍوان، بوٌ خوازبيٌنى چووه لاى عهبدولٌلاٌى كورٍى جهعفهر.
عهبدولٌلاٌ وتى:
- ئيجازهى كچانى ئيٌمه به دهستى حهسهن كورٍى عهلىيهعليه السلام، بوٌ خوازبيٌنى برٍوٌ بوٌ لاى ئهو!
مهرٍوان چووه خزمهتى ئيمام حهسهنعليه السلام و خوازبيٌنى كچهكهى عهبدولٌلاٌى پىراگهياند.
ئيمام حهسهنعليه السلام فهرمووى:
- بوٌ ئهم دانيشتنه ههر كهسيٌك لهبهرچاوت گرتووه، بانگ بكه تا منيش راى خوٌم لهو دانيشتنه دا دهربرٍم.
مهرٍوانيش گهورهكانى ههر دوو هوٌى هاشم و ئوٌمهيهى بوٌ ئهو دانيشتنه بانگهيٌشت كرد، وه ههموويان ئاماده بوون.
مهرٍوان ههلٌسا سهر پىٌ و دواى حهمد و سهناى خوا وتى:
- مهعاويه دهستوورى پيٌم داوه تا زهينهب كچى عهبدولٌلاى كورٍى جهعفهر بوٌ يهزيد كورٍى مهعاويه بهم مهرجانه خوازبيٌنى بكهم:
1- ههر ئهندازهيهك باوكى داواى شيربايى بكات، قهبولٌى ئهكهم.
2- ئهم پهيوهندىيه ئهبيٌته هوٌى ئاشتى له نيٌوان دوو هوٌزى هاشم و ئومهيه.
3- يهزيد كورٍى مهعاويه تاكه كهسيٌكى بىٌويٌنهيه! به گيانى خوٌم، شانازى ئيٌوه به يهزيد لهوه زياتره كه يهزيد شانازى به ئيٌوه بكات.
4- يهزيد كهسيٌكه به هوٌى رومهتى پرٍ بهرهكهتى بهوه، داواى باران ئهكهين (و بارانمان بوٌ ئهبارىٌ).
دواى خويٌندنى مهرجهكانى بىٌدهنگ بوو، دانيشت.
پاشان ئيمام حهسهن ههلٌسا و پاش حهمد و سهناى خواى مير و مهزن، به مهرٍوانى فهرموو:
لهبارهى شيربايىيهوه، ههرگيز شيربايى كچان و خزمانى ئيٌمه له سووننهتى پيٌغهمبهر لهو لاوه نيه[30].
لهبارهى دانهوهى قهرزى باوكى، تا ئيٌستا، كهى كچانى ئيٌمه قهرزى باوكيان داوهتهوه. تا ئهم دووهم بىٌ.
لهبارهى ئاشتى دوو هوٌزهوه، ئهبىٌ بلٌيٌم: «فَانّا عاديناكم لله و فى الله فلا نُصالِحَكُم للدينا» - واته: دوژمنى ئيٌمه لهگهلٌ ئيٌوه بوٌ خواى مير و مهزن بووه، كه واته لهبهر بهرژهوهندى دونيا ئاشتى لهگهلٌ ئيٌوه ناكهين».
لهبارهى ئهوه كه ئيٌمه شانازى زياتر به يهزيد ئهكهين تا يهزيد شانازى به ئيٌمه بكات، ئهبىٌ بلٌيٌم، ئهگهر پلهى خهلافهت له پلهى پيٌغهمبهرايهتى بهرزتره، ئيٌمه به يهزيد شانازى ئهكهين، بهلاٌم ئهگهر پلهى پيٌغهمبهرايهتى له پلهى خهلافهت بهرزتره كه (يهقينهن) بهرزتره، ئهبىٌ ئهوه به ئيٌمه شانازى بكات.
بهلاٌم ئهوهى كه وتت به بهرهكهتى روومهتى يهزيد داواى باران ئهكهين، ئهم پلهيه تهنياتايبهت موحهممهدصلى الله عليه وآله و بنهمالٌهى موحهممهدهصلى الله عليه وآله و له بهرهكهتى رومهتى نورانى ئهوانه باران داوا ئهكرىٌ.
بهرژهوهندى ئيٌمه وايه كه كچى عهبدولٌلاٌ ماره له كورٍه مامى خوٌى قاسم كورٍى موحهممهد كورٍى جهعفهر بكهم، وه من ليٌرهدا ئهم ماره برٍينه رائهگهينم، وه زهينهب له قاسم ماره ئهكهم؛ وه شيربايىيهكهى پارچه عهرزيٌكى كشت و كالٌىيه كه له شارى مهدينه ههمه... وه ئهم عهرزه ژيانيان خوٌمالٌى ئهكات، پيٌويستيان به كهسيٌكىتر نيه.
مهرٍوان وتى: ئهى هوٌزى هاشم بهم جوٌره لهگهلٌ ئيٌمه رووبهروو ئهبن و ولاٌمى ئيٌمه ئهدهنهوه، وه به ئاشكرا قسهمان رهت ئهدهنهوه.
ئيمام حهسهن فهرمووى:
بهلٌىٌ! ههر يهك لهم ولاٌمانه، له بهرامبهر ههر يهك له قسهكانى توٌيه.
مهرٍوان له ولاٌمى «بهلٌىٌ» بىٌ بهش بوو، وه رووداوهكهى له نامهيهك بوٌمهعاويه نووسى.
مهعاويه وتى:
- ئيٌمه داواى خوازبيٌنيكمان لهوان كرد، ولاٌمى «نه»يان داوه، بهلاٌم ئهگهر ئهوان داواى خوازبيٌنى له ئيٌمه بكهن، ئيٌمه قهبولٌ ئهكهين[31].
* * *
روژيٌكيان ئيمام حهسهنعليه السلام خهريكى نان خواردن بوو، چهند پارو له خواردنهكهى خسته بهر دهمى سهگيٌك كه له بهرامبهرى راوهستا بوو.
يهكىٌ له يارانى وتى:
- ئهى كورٍى نيٌراوى خوٌ، ئيجازه ئهدهى كه ئهم سهگه دوور بخهمهوه؟
ئيمام فهرمووى:
- ئيشت بهو حهيوانه نهبىٌ!
من له خواى خوٌم شهرم ئهكهم، من خواردن بخوٌم گيانداريٌك تهماشام بكات و بهشى نهدهمىٌ و له خوٌم دوورى بخهمهوه![32]
* * *
كاتىٌ نيٌراوى خوا باسى شههيد بوونى حوسهين و ئهو گير و گرفتانهى كه بهسهريدا دىٌ بوٌ كچهكهى خوٌى حهزرهتى فاتيمهعليها السلام باس ئهكرد، زوٌر ئهگريا، وه ئهيووت: باوكهگيان ئهم كارهساته كهى روو ئهدات؟
رهسولى خوا ئهفهرمووىٌ:
- كاتىٌ كه نه من و نه توٌ و نه عهلى له دونيا نهبين!
فاتيمه زياتر قهلٌس بوو و وتى:
- ئهى كىٌ بوٌ حوسهينم ئهگرى و كىٌ پرسهى بوٌ دائهنىٌ؟
پيٌغهمبهرى خوا فهرمووى:
- فاتيمهگيان! ژنانى ميللهتهكهم بوٌ ئافرهتانى بنهمالٌهكهم و پياوانيان بوٌ پياوانمان ئهگرين، وه ههر سالٌ سهر پرسهيان نوىٌ ئهكهنهوه، روٌژى ههستانهوهش توٌ داواى شهفاعهت بوٌ ژنانيان ئهكهيت و منيش داواى شهفاعهت بوٌ پياوانيان ئهكهم.
(وه بزانه) ههركهسيٌك بوٌ گرفتارى و بهسهرهاتى حوسهين بگرى، دهستى ئهگرم و ئهيبهمه ناو بهههشت.
- فاتيمهگيان! تهواوى چاوهكان روٌژى ههستانهوه ئهگرين و گريانن مهگهر چاويٌك كه له دونيا دا بوٌ كارهساتى حوسهين گريابىٌ! وه ئهو چاوهش بوٌ گهيشتنه نيعمهتهكانى بهههشت پىٌئهكهنىٌ![33]
* * *
پياويٌك چووه خزمهتى ئيمام حوسهينعليه السلام و وتى: من پياويٌكى گوناهكارم و ههرچى ههولٌ ئهدهم ناتوانم پيٌشى خوٌم له گوناح بگرم، جا هاتوومه خزمهتت تا ئاموٌژگاريم بكهى، بهلٌكوو دهست له گوناح ههلٌبگرم.
ئيمامعليه السلام فهرمووى:
پيٌنج كار ئهنجام بده، پاشان ههر گوناهيٌكت ئهوىٌ بكه!
يهك: رسق و روزى خوا مهخوٌ، وه ههر گوناهيٌكت ئهوىٌ بكه.!
دوو: له ژيٌر فرمانرٍهوايى خوا دوور بكهوه، وه ههر گوناهيٌكت ئهوىٌ بكه!
سىٌ: شويٌنيٌك پهيدا بكه، كه خوا توٌ نهبينىٌ، وه ههر گوناهيٌكت ئهوىٌ بكه!
چوار: كاتىٌ كه مهليكولمهوت (فريشتهى گيانكيٌش) هات و ويستى گيانت بكيٌشىٌ، ئهگهر ئهتوانى له دهستى خوٌت رزگار بكه، پاشان ههر گوناهيٌكت ئهوىٌ ئهنجامى بده!
پيٌنج: كاتىٌ فريشتهى دوٌزهخ توٌ بهرهو ناو دوٌزهخ ئهبات، ئهگهر ئهتوانى لهدهستى ههلٌبىٌ، پاشان ههر گوناهيٌكت ئهوىٌ ئهنجامىبده[34].
* * *
له شهوى عاشورا (روٌژى دهيهمى مانگى موحهرهم) يارانى ئيمام حوسهينعليه السلام ههر يهك به زمانيٌك وهفادارى خوٌيان له بهرامبهر ئيمام دهرئهبرٍى.
موحهممهد كورٍى بهشيرى خهزرهمى كه يهكىٌ له يارانى بوو، وه كورٍهكهى به دهستى كافرهكان له سنوورى شارى رهى بهديل گيرابوو، وتى:
- پاداشتى خوٌم و كورٍهكهم له خوا داواكارم. من حهز ناكهم زندوو بميٌنم و كورٍهكهم تووش بىٌ.
ئيمام كه گويٌى له قسهكانى بو، فهرمووى:
بهيعهتم لهسهر توٌ ههلٌگرت، ئازادى، برٍوٌ كورٍهكهت ئازاد بكه!
موحهممهد كورٍى بهشير وتى:
- درٍندهكان من به ساغى لهت و پهت بكهن و ئهنجن ئهنجنم بكهن و بمخوٌن له توٌ دهست ههلٌناگرم و ليٌت جيا نابمهوه!
ئيمام حوسهينعليه السلام پيٌنج پارچه جلى «بوردى يهمانى» كه نرخى ئهوانه ههزار دينار بوو پيٌى دا و فهرمووى:
- ئهمانه بده كورٍهكهى ترت تا بچىٌ بهناوى ديارى بيداته دوژمن و براكهى له ديلى ئازاد بكات[35].
* * *
ئيبراهيم (كورٍى مالك ئهشتهر) كه سهرى برٍاوى كورٍهكهى زياد و سهرهكانىترى دوژمنى نارده لاى موختار. موختار خهريكى خواردن بوو. كاتىٌ سهرهبرٍاوهكانى دوژمنيان لهبهردهمى له گونيهك بهتالٌ كرد و چاوى پيٌيان كهوت، وتى:
- كاتىٌ سهرى پيروٌزى ئيمام حوسهينيان برده لاى كورٍى زياد، خهريكى خواردن بوو. ئيٌستا وا سوپاسى خواى مير و مهزن ئهكهين كه سهرى شومى كورٍهكهى زياديان هيٌنا بوٌم خهريكى خواردنم.
لهم كاتهدا ماريٌكى سپى له ناو سهرهكان پهيدا بوو، چووه كونى لوتى كورٍهكهى زياد و له كونى گويٌى هاته دهرهوه، وه ئهم ماره بوٌ چهندين جار ئهم كارهى ئهنجام دا! موختار دواى ئهوه له خواردن بوٌوه، پيٌلاوى له پيٌكردو سهرى برٍاوى كورٍهكهى زيادى به لهقه كوتا، پاشان پيٌلاوهكهى لهپىٌ دهرهيٌنا و داى به نوٌكهرهكهى و وتى:
- ئهم پيٌلاوه بشوٌ، چونكه بهسهر و روومهتى كافريٌكى پيس كهوتووه!
موختار سهره شوٌمهكانى دوژمنى بوٌ خزمهتى موحهممهدى حهنيفه نارده حيجاز.
موحهممهدى حهنيفهيش سهرى شوم و پيسى كورٍهكهى زيادى نارد بوٌ لاى ئيمامى سهجادعليه السلام لهم كاتهدا ئيمام خهريكى خواردن بوو و فهرمووى:
- روٌژيٌك كه سهرى پيروٌزى باوكميان برده لاى كورٍهكهى زياد لهسهر سفره دانشتبوو، خهريكى خواردن بوو، سوپاس بوٌ خو.ا دوعاى منيش قهبولٌ بوو، من لهسهر سفره دانيشتبووم، خهريكى نان خواردنم و سهرى كورٍهكهى زياديان هيٌنا بوو[36].
* * *
روٌژيٌكيان ئيمام سهجادعليه السلام له مهنا چاوى به حهسهنى بهسرى كهوت، خهلٌكى ئاموٌژگارى ئهكرد، ئيمام پيٌى وت:
ئهى حهسهن! بىٌ دهنگ به! ئهمهوىٌ پرسياريٌكت لىٌ بكهم!
- ئايا لهسهر ئهنجامى ئهم كارهى كه وا تيٌيدا، له نيٌوان خوٌت و خواى خوٌت ليٌى رازيت يان نه؟
- له ولاٌمدا وتى: نه خيٌر رازى نيم.
- ئايا له بيرى ئهوهى! كه ئهم كارهم به كاريٌكى باشتر بگوٌرٍيتهوه؟
حهسهنى بهسرى، سهرى داخست و پاش ماوهيهك وتى:
- چهندين جاره لهگهلٌ خوٌم پهيمان ئهبهستم، كه ئهم كاره بگوٌرٍم، بهلاٌم بهداخهوه له كرداردا ئهنجامى نادهم و تهنيا له گوفتار دا ئهميٌنيٌتهوه.
حهزرهتى فهرمووى:
- ئايا ئوميٌدت ههيه كه له پاش موحهممهدصلى الله عليه وآله پيٌغهمبهريٌك بىٌ و لهگهلٌ توٌ ناسيارى ههبىٌ؟
- نهخيٌر!
- ئايا ئوميٌدت ههيه، جگه لهم دونيايه، جيهانيٌكىتر ههبىٌ، كه لهويٌدا كارى چاك ئهنجام بدهى؟
- نهخيٌر!
- ئايا ئهگهر كهسيٌك توٌزىٌ ئهقلٌى ههبىٌ، بهم ئهندازهيهى كه توٌ ههته، وه له خوٌت رازيت، له خوٌى رازى بىٌ، توٌ بهرٍاستى ههولٌنادهى كه بارى خوٌت بگوٌرٍى، ههروهها ئوميٌدت نيه كه پيٌغهمبهريٌكىتر بىٌ و دونيايهكىتر ههبىٌ كه لهويٌدا كارى چاك ئهنجام بدهى! ئينجا خهلٌك ئاموٌژگارى ئهكهيت؟ ئيمام قسهكانى تهواو كرد و روٌيى!
بهسرى وتى: ئهوانه (ئههل و بهيتن) سهرچاوه و كانگاى زانين و زانستن.
ئهلٌيٌن لهو روٌژه به دواوه، كهس حهسهنى بهسرى نهبينى ئاموٌژگارى بكات[37].
* * *
فهرموودهى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله بكات
ئيمام زهينولعابدينعليه السلام فهرموويهتى:
پياو نازانىٌ بهم خهلٌكه چى بلٌىٌ! ئهگهر ئهوهى كه له پيٌغهمبهرهوهصلى الله عليه وآله گويٌى لىٌ بوو بيگيٌرٍيٌتهوه، لهوانهيه گالٌتهى پىٌ بكهن، له لايهكى ترهوه تاقاتى نهوتنى ئهم راستهقينانهمان نيه!
زهمره كورٍى مهعبده وتى: ئهوهى كه توٌ له پيٌغهمبهرهوه بيستوته بلٌىٌ؟
ئيمام فهرمووى: ئهزانى كاتىٌ دوژمنى خوا ئهخهنه ناو تابووت و بهرهو گوٌرٍستان ئهيبهن چى ئهلٌىٌ؟
- زهمره: نهخيٌر!
- ئيمام! بهو كهسانه كه ئهيبهن ئهلٌىٌ:
- مهگهر نابيسن چى ئهلٌيٌم؟ شكايهتى دوژمنانى خواتان لىٌ ئهكهم، ئهوانه منيان ههلٌخهلٌهتاند، بهم روٌژه رهشهيان تووش كردم، رزگاريان نهكردم. شكايهتى لهو دوٌستانه ئهكهم كه لهگهلٌمدا دوٌست بوون و منيان زهليل كرد. وه له كورٍهكانم شكايهت ئهكهم كه گهورهم كردن، له مالٌهكهم شكايهت ئهكهم كه تهواوى سهروهتم له پيٌناوى ئاوهدانى خهرجم كرد، بهلاٌم سهرئهنجام كهسانىٌتر لهوىٌ نيشتهجىٍ بوون. (ئهى خهلٌكينه) دلٌتان پيٌمبسووتىٌ، ئهوهنده توند مهرٍوٌن!
زهمره به مهرامى گالٌته كردن وتى: ئهگهر مردوو لهناو تابووت بتوانىٌ بهم باشىيه قسه بكات، لهوانهيه لهسهر شانى ئهوانهى ههلٌيان گرتووه ههلٌسيٌتهوه!
ئيمامعليه السلامفهرمووى:
- خوايه! ئهگهر زهمره گالٌته به قسهكانى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله ئهكات توٌلٌهى لىٌبستيٌنه!
دواى ئهم باسه به چل شهو زهمره مرد، خزمهتكارهكهى لهگهلٌ جهنازهكه دابوو، دواى شوردن و كفن و به خاك سپاردنى، چاوى به ئيمام كهوت و ئيمام پيٌىفهرموو: له كويٌوه دىٌ؟
- وتى: زهمره مرد، به خاكمان سپارد، كاتىٌ گوٌرٍهكهمان پرٍ كردهوه، گويٌم له دهنگى بوو ههر ئهتوت زيندووه ئهيوت:
- واى بوٌ زهمره كورٍى مهعبهد دوٌستهكانى زهليليان كرد و بهرهو دوٌزهخ كه شويٌنى ههميشهيى هيٌنايان.
ئيمام زهينولعابدين فهرمووى: سوپاسى خواى مهزن ئهكهم، لهبهر ئهوهى ههر كهسيٌك گالٌته به فهرموودهكانى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله بكات، سزا ههر وا ئهبى[38].
* * *
ئيمامى زهينولعابدينعليه السلام دهمهو بهيان بوٌ داوا كردنى رسق له مالٌ ئهچووه دهرهوه، پيٌيان ئهوت ئهى كورٍى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله بهم بهيانيه زووه بوٌ كوىٌ ئهرٍوٌى؟
فهرمووى: له مالٌ زوو هاتوومهته دهرهوه تا سهدهقه بوٌ بنهمالٌهكهم بدهم.
پيٌيان وت: چوٌن سهدهقه بوٌبنهمالٌهكهت ئهدهى؟
فهرمووى: ههر كهسيٌك له ريٌگاى حهلاٌلٌ رسق و روٌزى بهدهست بيٌنىٌ (و بوٌ ژن و منالٌى خوٌى خهرجى بكات) له خزمهتى خواى مير و مهزن به سهدهقه بوٌ ئهنووسرىٌ[39]!
* * *
تاوسى يهمهنى ئهلٌىٌ:
عهلى كورٍى حوسهينم بينى له كاتى نويٌژى شيٌوان تا دهمهوبهيان به دهورى كهعبهدا ئهسورٍايهوه و خواى ئهپهرست.
كاتىٌ كه حاجىيهكان روٌيشتنهوه بوٌ مالٌ و كهعبه چوٌلٌ بوو، تهماشاى ئاسمانى كرد و وتى: خوايا ئهستيٌرهكان له ئاسوٌ نهمان، وه خهلٌك چاويان چووه خهو، دهرگاى رهحمهتى توٌ له رووى نيازمهندانى بهر دهرگات كراوهيه.
رووم كرده خزمهتى مهزنايهتى توٌ تا رهحمم پىٌبكهى و بمبورى و عهفوى خوٌت داگرم بىٌ و روٌژى ههستانهوه له بيابانى مهحشهر روومهتى نورانى باپيرم موحهممهدصلى الله عليه وآله نيشانم بدهى.
هيٌشتا ههر له حالٌهتى گريان و زارى دابوو، دهستى بهرز كردهوه، بهم جوٌره گازهى ئهكرد: «وَ بِعِزَتِكَ وَ جَلالِكَ مَا اَردْتُ بِمَعْصِيَنى مُخَالَفَتَكَ وَ مَا عَصَيتُكَ وَ انَابِكَ شَاك وَ لا بَنَكالِك جاهِل وَ لا لِعُقُوبَتِك مُتَعَرِض وَ لكِنْ سَوَّلَتْ بى نَفَسى وَ أَغانَنى عَلى ذلِك ستْرُكَ المرخى بِهِ عَلىَّ» - واته خوايه سويٌند به خوٌشهويسى و بهرزايهتيت، نهم ويست به ياغى بووم كارى ناشيرين له بهرامبهرت ئهنجام بدهم و گومانم له بهرامبهر دا نيه تا ليٌت ياغى بم، وه له سزات بىٌ ئاگا نيم و، گلهييم له سزاكانت نيه، بهلٌكوو لهم رووهوهيه كه مهيلى دهروون منى خهلٌهتاندووه و پهردهپوٌشى توٌ يارمهتى منى داوه.
پاشان وتى: خوايا كىٌ من له سزاى توٌ رزگار ئهكات، وه دهست به داويٌنى كىٌ بگرم ئهگهر توٌ دهستم له ههموو لايهك ببرٍى... واى بوٌ من! ههر چى تهمهنم زياتر بى، گوناحهكانم زوٌرتر ئهبن و توٌبه ناكهم، ئايا كاتى ئهوه نههاتووه شهرم و حهيا بكهم؟ ههر به گريانهوه وتى:
ئهى داوايين ئارهزوو و ئوميٌدهكان! ئايا بهو ههموو ئوميٌد و خوٌشويستنهى كه له بهرامبهر توٌ ههمه به ئاگر ئهمسوتيٌنى؟ چهند كرهوهى ناشيرين و شهرمهزارم ئهنجام داوه، كهس له من گوناحكارتر له ناو خهلٌكدا نيه![41]
خوايا توٌ له ههرچى عهيب و كهمايهتىيه پاكى، خهلٌكى به جوٌريٌكى وا له توٌ ياغى ئهبن، ئهلٌيٌى توٌ نايانبينى، وه له بهرامبهريان ئهوهنده حهليم و دلاٌواى، ئهلٌيٌى بىٌجىٌيان ئهنجام نهداوه، به جوٌريٌكى وا له بهرامبهرياندا خوٌشهويستى ئهنجام ئهدهى، ئهلٌيٌى پيٌويست پيٌيانه، لهگهلٌ ئهويشدا توٌ پيٌويستت به كهس نيه.
پاش ئهم ههموو گازه و دوعايه كهوته سهر زهوى و بىٌ هوٌش بوو.
تاووسى يهمهنى ئهلٌىٌ: من خوٌم ليٌى نزيك كردهوه، سهريم لهسهر رانم دانا، ئهوهنده گريام تا فرميٌسكى چاوم كهوته سهر روومهتى موبارهكى، پاش ماوهيهك به هوٌش هاتهوه و دانيشتن و فهرمووى:
كىٌ منى له موناجات لهگهلٌ پهروهردگارم برٍى؟
وتم: كورٍى پيٌغهمبهرى خوا! منم تاووس يهمهنى، ئهم گريه و زارىيه چيه؟ ئيٌمه گوناحكارانى رورهش ئهبىٌ بگرين و بنالٌين نه توٌ؟ كه باوكت ئيمام حوسهينه و دايكى باوكت فاتيمه و باپيرت نيٌراوى خواصلى الله عليه وآله.
رووى ليٌكردم و فهرمووى: تاووس بوٌ ئهوهنده دوور ئهرٍوٌى، ناوى دايك و باوكم ئهبهى. خواى مير و مهزن بهههشتى خهلٌق كردووه بوٌ بهندهكانى مل كهچ و كردهوه چاك، ئهگهر چى غولامى رهشى حهبهشى بىٌ. وه دوٌزهخى خهلٌق كردووه بوٌ بهندهكانى ياغى و گوناحكار، ئهگهر چى سهييدى قورٍهيشى بىٌ، مهگهر نازانى خواى تهعالا چى فهرمووه: «فَإذا نُفِخَ فِى الصُّورِ فَلا انساب بَيْنَهُمْ يَومَئِذٍ و لا يَتَسائَلون»[42] - واته: كاتىٌ كه فو له شهيپور ئهكرىٌ، نه خزميٌك له كاره و نهكهس و كاريٌك، لهو روٌژهدا له كهس ناپرسريٌتهوه.
سويٌند به خوا سبهينىٌ جگه له كردهوهى چاك هيچ شتيٌك سوودى نيه بوٌ مروٌث[43].
* * *
زههرى ئهلٌىٌ: له شهويٌكى تاريك و سارددا، عهلى كورٍى حوسهينم بينى توٌشهيهكى به كوٌلٌهوهيه و ئهرٍوات، وتم:
- ئهى كورٍى نيٌراوى خوا ئهمه چيه به كوٌلٌتهوه! بوٌ كوىٌ ئهرٍوٌى؟
فهرمووى: زههرى من موسافرم، ئهمه توٌشهى سهفهرى منه، ئهيبهم تا له شويٌنيٌكى پاريٌزراو دايبنيٌم. (تا له كاتى سهفهردا بىٌ توٌشه و دهست به تالٌ نهبم).
وتم: ئهى كورٍى نيٌراوى خوا ئيجازه بده خزمهتكارهكهم بارهكهت بوٌ له كوٌلٌ بكات تا ههر كوىٌ ئهرٍوٌى.
فهرمووى: تو خوا ليٌمگهرٍىٌ بابارى خوٌم، خوٌم ههلٌگرم و توٌش بهرٍيٌى خوٌتا برٍوٌ و ئيشت به من نهبىٌ.
زههرى دواى چهند روٌژيٌك ديسان ئيمامى بينى و وتى:
ئهى كورٍى نيٌراوى خوٌ، ئهو سهفهرهى كه فهرمووت نهرٍوٌيشتى وا ليٌرهى؟
فهرمووى: زههرى! سهفهرى ئاخيرهتم وتووه، سهفهرى مردن! بوٌ ئهو سهفهره ئاماده ئهبووم. پاشان ئامانجى سهفهرهكهى ئهو شهوهى به زههرى وت كه مهبهستى يارمهتى دانى ههژاران بووه. دوايى فهرمووى:
- ئامادهبوون بوٌ مردن به دوورى له حهرام و خيٌرات كردن به دهستدىٌ[44].
* * *
ئهبوبهسير ئهلٌىٌ: له شارى كوفه بووم، ژنيٌكم فيٌرى قورئان ئهكرد. روٌژيٌكيان لهبارهى دهرسهوه گالٌتهم لهگهلٌدا كرد!
ماوهيهك بهسهريدا تيٌپهرٍى تا روٌژيٌكيان ريٌگام كهوته شارى مهدينه و گهيشتمه خزمهتى ئيمام باقرعليه السلام.
حهزرهتى باقرعليه السلام قهلٌس بوو لهدهستم؛ ئاموٌژگارى كردم و فهرمووى:
- ههر كهسيٌك ئهگهر تهنيا بىٌ و گوناح بكات، خوا رووى لوتفى خوٌى لىٌ وهرئهگيٌرٍيٌنىٌ، ئهمه چ قسهيهك بوو لهگهلٌ ئهو ژنهت كرد؟
له شهرمهزارى سهرم داخست، ئيتر نهمتوانى تهماشاى ناوچاوانى ئيمام بكهم، يهكسهر تهوبهم كرد. ئيمام فهرمووى:
- ئاگات له خوٌ بىٌ ئيتر دووبارهى نهكهيتهوه[45].
* * *
جابر جهعفى ئهگيٌرٍيٌتهوه:
- دواى ئهوه كار و بارهكانى حهجمان ئهنجام دا، لهگهلٌ ههندىٌ له دوٌستان گهيشتينه خزمهتى ئيمام باقرعليه السلام، پيٌش ئهوه كه خواحافيرى لىٌ بكهين، وتمان قوربان ئاموٌژگارييٌكمان بكه؟
ئهويش فهرمووى: كهسانيٌك له ئيٌوه خاوهن دهستهلات و به توانان، يارمهتى بىٌ دهستهلاتهكان و بىٌ تواناكانتان بدهن!
سهروهتمهندان و دهولٌهمهندهكانتان يارمهتى و دلٌدانهوهى ههژارهكانتان بدهن!
- ههر يهك له ئيٌوه خيٌرخوازى بوٌ براى ئايينى خوٌى بيهوىٌ، وه ئهوهى كه بوٌ خوٌى ئهيهوىٌ بوٌ براى ئايينى بيهوىٌ.
- نهيٌنى ئيٌمه له ناكهسان بشارنهوه. وه خهلٌك به سهرماندا زالٌ مهكهن!
- گوىٌ بدهنه قسهكانى ئيٌمه و ئهو قسانهى كه له ئيٌمهوه ئهيبيسن. ئهگهر لهگهلٌ قورئاندا يهك بوو، وهرى بگرن، وه ئهگهر لهگهلٌ قورئاندا يهكى نهگرت بيدهن له ديوار!
- ئهگهر مهبهستيٌكتان لىٌشيوا، لهبارهيهوه برٍيار مهگرن، له ئيٌمه بپرسن تا ئهوهى پيٌويسته پيٌتان بلٌيٌين.
ئهگهر ئيٌوه بهو جوٌره بن كه من ئاموٌژگاريم كردن، وه له سنوور دهرنهچوون، ههركهس له ئيٌوه پيٌش ئهوهى قائيمى ئيٌمه (مههدى چاوهرٍانكراو) بىٌ، بمرىٌ ئهوه شههيد له دونيا روٌيشتووه. وه ههر كهسيٌك له زهمهنى ئهوادا بىٌ و له ژيٌر سايهى ئهو بكوژرىٌ، پاداشتى دوو شههيدى ئهدهنىٌ، وه ههر كهسيٌك دوژمنيٌك له دوژمنانى ئيٌمه بكوژىٌ، پاداشتى بيست شههيدى ئهدريٌتىٌ[46].
* * *
عهبدولحهميدى واستى ئهگيٌرٍيٌتهوه، ئهلٌىٌ: چوومه خزمهتى ئيمام موحهممهدى باقر و وتم: سويٌند به خوا دوكانهكانمان لهبهر چاوهرٍوان كردنى دهركهوتنى ئيمام زهمان داخستووه، ژيانمان گهيشتوٌته ئهو پلهيه خهريكه ههژار ئهبين، دهستى سوالٌكردن بهرهو خهلٌكه دريٌژ بكهينهوه!
ئيمام باقر فهرمووى:
ئهى عهبدولحهميد! گومانت ههيه ئهگهر كهسيٌك خوٌى له ريٌگاى خوا وهقف بكات و خوا دهرگاى رسق ليٌى نهكاتهوه؟ به خوا! خواوهند دهرگاى رهحمهتى خوٌى بوٌى ئهكاتهوه،. رهحمهتى خوا لهو كهسه بىٌ كه خوٌى بوٌ ئيٌمه تهرخان كردووه، وه دهستور و كار و بارى ئيٌمه زيندوو ئهكاتهوه.
وتم: باشه! ئهگهر من پيٌش ئهوهى چاوم به ئيمام زهمان بكهوىٌ، بمرم چىٌ ئهبىٌ؟
فهرمووى: ههركهسيٌك له ئيٌوه بلٌىٌ ئهگهر چاوم به مههدى كه له بنهمالٌهى موحهممهدصلى الله عليه وآله بكهوىٌ، يارمهتى ئهدهم، وهكوو ئهو كهسه وايه كه له ژيٌر پهرچهميدا شهرٍ بكات، وه كهسيٌك له ژيٌر پهرچهميدا شهرٍ بكات و شههيد بىٌ دوو جار شههيد بووه.
له ريوايهتيٌكىتر دا هاتووه:
وهكوو ئهو كهسهيه كه له ژيٌر پهرچهميدا شهرٍ بكات، بهلٌكوو وهكوو كهسيٌكه كه لهگهلٌ ئهودا شههيد بىٌ[47]
* * *
پياويٌك له مهزنانى ولاٌتى جهبهل ههر سالٌ ئهچووه حهج و زيارهتى مالٌى خوا. له گهرٍانهوه دا ئهچووه خزمهتى ئيمام جهعفهر سادقعليه السلام له شارى مهدينه.
سالٌيٌكيان پيٌش ئهوه بچيٌته حهج، چووه خزمهتى ئيمام سادقعليه السلام و ده ههزار پهنجايى دا به ئيمام و وتى: حهز ئهكهم بهم پارهيه خانوويهكم بوٌ بكرٍى، پاشان بهرهو مهككهى موشهرهف به مهرامى حهجى مالٌى خوا كهوته رىٌ.
دواى ئهوه حهجى بهجىٌ هيٌنا هاتهوه خزمهتى ئيمامعليه السلام. ئيمام سادق بردى بوٌ مالٌى خوٌى و نووسراوهيهكى پىٌ دا، پيٌى فهرموو:
- خانويهكم له بهههشت بوٌ كرٍيوى، سهريٌكى نووساوه به خانووى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله و سهريٌكى نووساوه به خانووى ئيمام عهلىعليه السلام و سهرى سىٌيهمى نووساوه به خانووى ئيمام حهسهنعليه السلام و سهرى چوارهمى نووساوه به خانووى ئيمام حوسهينعليه السلام.
كابرا كه فهرموودهى ئيمام سادقىعليه السلام بيست قهبولٌى كرد و (بىٌ دهنگ بوو). پاشان ئيمام روونى كردهوه كه ئهو پارهيهى له نيٌوان نهوهكانى ئيمام حهسهن و ئيمام حوسهين كه زوٌر نيازمهند و پيٌويستيان پىٌ بوو، دابهش كردووه. پياوهكه مهبهستى ئيمام سادقىعليه السلام زانى، گهرٍايهوه بوٌ ولاٌتى خوٌى.
پاش ماوهيهك كابرا نهخوٌش كهوت، خزم و كهس و كارى له دهورى خوٌى كوٌكردهوه و وتى: من (له كردهوهى ئيمام هيچ گومانم نيه) ئهزانم كه ئهو راست ئهكات، بهلاٌم تكايهكم له ئيٌوه ههيه له وانه لهم نهخوٌشييهدا دهرنهچم و ئهگهر مردم ئهم نووسراوهيه كه هى ئيمام سادقهعليه السلام لهگهلٌ تهرمهكهم به خاك بسپيٌرن.
كابرا زوٌرى پىٌ نهچوو مرد، خزمهكانى وهسيهتهكهيان بهجىٌ هيٌنا و نووسراوهكهيان لهگهلٌيدا شاردهوه. روٌژى دووهم كه هاتنه سهر گوٌرٍهكه بينيان نووسراوهيهك به دهست نووسيٌكى سهوز لهسهر گوٌرٍهكهيه و تيٌيدا نووسراوه «سويٌند به خوا! جهعفهر كورٍى موحهممهد به پهيمانهكهى وهفاى كردووه»[48].
* * *
مهئمونى رهقى ئهگيٌرٍيٌتهوه:
- روٌژيٌكيان له خزمهتى ئيمام سادقعليه السلام دانيشتبووم، حهسهن كورٍى سههلى خوراسانى هاته ژوورهوه و سلاٌوى كرد و دانيشت، پاشان وتى:
- ئهى كورٍى نيٌرٍاوى خوا! ئيمام بوون ههقى ئيٌوهيه، چونكه ئيٌوه بنهمالٌهى رهحمهت و دلاٌوان، ئهى بوٌچى بوٌ وهرگرتنى ههقى خوٌتان راناپهرٍن، بوٌ خوٌت ئهزانى ئيٌستا زياتر له سهد دلاٌوهرى شمشيٌردار له پهيرٍهوانتان وان له ژيٌر دهستان و ئامادهى ئاماژهيهكن له ئيٌوهوه!
ئيمام فهرمووى:
- ئهى كابراى خوراسانى! دانيشه تا راستهقينهت بوٌ روون بيٌتهوه.
ئيمام به خزمهتكارهكهى دهستوورى دا ئاگرى تهنوور ههلٌكات، ئاگر بلٌيٌسهى بهرز بوٌوهوه، ئيمام به سههلى خوراسانى فهرموو:
ئهى كابراى خوراسانى ههلٌسه بچوٌوه ناو تهنوورهكه!
خوراسانى دهستى كرده پارٍانهوه و داواى ليٌبوردنى له ئيمام كرد و وتى:
- ئهى كورٍى نيٌراوى خوا! به ئاگر مهم سوتيٌنه، له منى بيٌچاره دهست ههلٌبگره!
ئيمام لهم رووداوه مهبهستيٌكى نهبوو، جگه له تاقى كردنهوه، فهرمووى:
- قهلٌس مهبه، توٌم عهفو كرد.
لهم وتوويٌژهدا بوون، هارٍونى مهككى له كاتيٌكدا ههردو نهعلهكهى به دهستهوه بوو، خوٌى كرده ژوورهوه و سلاٌوى كرد، ئيمام ولاٌمى دايهوه و پيٌى فهرموو:
- هارٍون نهعلهكانت فرٍىٌ بده، برٍوٌ ناو تهنوورهكه دانيشه!
هارٍون بىٌ يهك و دوو نهعلهكانى فرٍىٌ دا و خيٌرا چووه ناو تهنوورهكه!
ئيمام و خوراسانى قسه و باسى بارودوٌخى بازارٍ و تايبهتىيهكانى خوراسانيان كرد؛ ئهتوت چهندين سالٌ ئيمام لهوىٌ ژياوه.
پاشان داواى له سههل كرد تا بزانىٌ تهنوورهكه له چيدايه.
سههل ئهلٌىٌ سهرم كيٌشا بهسهر تهنوورهكهدا، تهماشام كرد هارٍون لهناوى ئهو خهرواره ئاگره دهست له زانوو دانيشتووه، ههر كه چاوى به من كهوت له تهنوورهكه هاته دهرهوه و سلاٌوى كرد. ئيمام به سههلى فهرموو:
- له خوراسان چهند نهفهرى وا ههيه؟
- سويٌند به خوا يهك نهفهر بهم جوٌره پهيدا ناكهى.
- ئيمام فهرمووى: بهلٌىٌ! سويٌند به خوا يهك نهفهر ههم وهكوو ئهو پهيدا نابىٌ! ئهگهر پيٌنج نهفهر وهكوو ئهو ههبووايه ئيٌمه رائهپهرٍين[49].
* * *
ئيمام موسا كورٍى جهعفهرعليه السلام به عاسمى فهرموو:
- چوٌن به كار وبارى يهكتر ئهگهن و يارمهتى يهكتر ئهدهن؟
وتى: به باشترين شيٌوه يارمهتى خهلٌك ئهدهين و فرياى يهكتر ئهكهوين.
ئيمام فهرمووى: ئهگهر يهكىٌ له ئيٌوه تهنگ دهست و دهست كورت بىٌ، به بىٌ ئيٌزن بچيٌته مالٌى برايهكى باوهرٍدار، داوا له منالٌهكانى بكات كيسه پارهكهى بوٌ بيٌنن وبه ئهندازهيهك كه پيٌويستىيهتى بوٌ خوٌى ههلٌ بگره هيچ پيٌى نالٌيٌن؟
عاسم وتى: به قوربانت بم تا ئهو ئهندازهيه نيه.
فهرمووى: كهواته بهو جوٌرهى كه من حهز ئهكهم له كاتى ههژارى و دهست كورتيدا يارمهتى يهك نادهن[50].
* * *
مهعهللا كورٍى خهنيس ئهلٌىٌ:
له نيوه شهويٌكى بارانيدا، ئيمام سادقم بينى له مالٌ هاته دهرهوه، بهرهو ساباتى هوٌزى ساعيده روٌيى. منيش به كهميٌك دوورى هيٌواش هيٌواش كهوتمه شويٌنى.
لهناكاو ئاگام ليٌى بوو شتيٌك له دهستى كهوته زهوى، گويٌم لىٌ بوو لهبهر خوٌيهوه فهرمووى: خوايا ئهوهى ليٌمكهوت بوٌم بيگيٌرٍهوه.
ليٌى چوومه پيٌشهوه و سلاٌوم كرد، به دهنگ منى ناسيهوه، فهرمووى مهعهللا توىٌ؟
وتم: به قوربانت بم بهلٌىٌ منم. دواى ولاٌمدانهوهى ئيمام ليٌى وردبوومهوه تا بزانم چى لىٌ كهوتووه، تهماشام كرد ههندىٌ نان له گونيهكهى كهوتبوو. ئيمام فهرمووى:
- مهعهللا وهره ئهم نانانه كوٌ بكهوه بيده من!
- من ههمووم كوٌ كردهوه و دام به ئيمام، گونيهيهكى مهزن پرٍ له نان له كوٌلٌى كردبوو كه به زوٌريى ههلٌى ئهگرت.
منيش وتم: به قوربانت بم روخهست بده با له كوٌلٌى بكهم.
فهرمووى: نه مهعهللا! من له توٌ بوٌ ههلٌگرتنى له پيٌشترم، بهلاٌم توٌ لهگهلٌمدا وهره.
ئيمام گونيه نانهكهى به كوٌلٌهوه ههلٌگرت و كهوتينه رىٌ؛ تا گهيشتينه ساباتى هوٌزى ساعيده، كوٌمهلٌيٌك له ههژاران و چهوساوهكانى بىٌ خانووبهر لهوىٌ خهوتبوون و كهسيان به خهبهر نهبوون. ئيمام له ژيٌر سهر ههر يهكيان دانه نانيٌكى دانا و كهسى بىٌنان نههيٌشتهوه. پاشان هاتينهوه له ريٌگادا پيٌموت: به قوربانت بم! ئهمانه كه توٌ لهم نيٌوه شهوه دا نانيان بوٌ ئهبهى له پهيرٍهوانى توٌن و ئيمامهتيان قهبولٌه؟
فهرمووى: نه! ئهوانه باوهرٍيان به ئيمامهتى ئيٌمه نيه، ئهگهر له پهيرٍهوانى ئيٌمه بوونايه لهوه زياتر شتمان بوٌ ئهبردن[51].
* * *
هارٍون كورٍى جهههم ئهگيٌرٍيٌتهوه و ئهلٌىٌ: كاتىٌ كه ئيمام سادقعليه السلام له «حييره» بوو پيٌكهوه چووينه سهردانى ئهبوجهعفهر مهنسوور دهوانيقى، يهكىٌ له سهركردهكانى لهشكرى مهنسوور، كورٍهكهى خهتهنهكردبوو،ژمارهيهكى زوٌر لهناودارهكان و گهورهكانى بوٌ خهتهنهبرٍان بانگهيٌشت كردبوو، ئيمام سادقيش بانگهيٌشت كرابوو، سفرهيان ئاماده كرد و خواردنيان هيٌنا و خهلٌك خهريكى خواردن بوو، يهكىٌ له ميوانهكان داواى ئاوى كرد، له جياتى ئاو جامىٌ شهرابيان بوٌهيٌنا. ئيمام تيٌگهيشت شهرابه و ئاو نيه، لهسهر سفره ههلٌسا و خيٌرا چووه دهرهوه، ههرچى پيٌشيان ليٌگرت و بهيٌننهوه ژوورهوه، قهبوولٌى نهكرد و فهرمووى:
- ههركهسيٌك لهسهر سفرهيهك شهرابى لهسهر بىٌ دانيشىٌ له رهحمهتى خوا دووره و نفرين ليٌىكراوه[52].
* * *
زهيد كورٍى ئوسامه ئهگيٌرٍيٌتوه كاتىٌ گهيشتمه خزمهتى ئيمام سادقعليه السلامفهرمووى:
- ئهى زهيد! چهند سالٌ له تهمهنت تيٌپهرٍيوه!
وتم: زوٌرى روٌيشتووه، ئهوهندهى نهماوه!
فهرمووى: بايهخ زياتر بده به خواپهرهستىيهكانت و توٌبهت نوىٌ بكهوه!
زهيد ئهلٌىٌ: لهو فهرموودهى ئيمام زوٌر قهلٌس بووم و گريام.
ئيمام فهرمووى: بوٌچى ئهگرى؟
- وتم: بهم فهرموودهى جهنابت وا دياره مردنى من نزيك بوٌتهوه، توٌيش خهبهرت ههيه.
ئيمام فهرمووى: زهيد ئهم قسهيهى من مژدهيهكه بوٌ توٌ كه له پهيرٍوانى راستينى ئيٌمهى و ههروهها بوٌ ههمو پهيرٍهوانى ئيٌمه كه خاوهنى بهههشتن[53].
* * *
ههندىٌ له ياران له خزمهتى ئيمام سادق دانيشتبوون، پيٌيان فهرموو:
- گهنجى زهوى و كليلهكانى ههموو بهدهستى ئيٌمهوهيه، ئهگهر ئيٌمه پىٌيهك له زهوى بدهين، ههرچى تيٌدا شاراوهتهوه، له زيٌر و گهنج ههموو ههلٌئهرٍيٌژيٌته سهرهوه! پاشان به پىٌ هيٌلٌيٌكى بهسهر زهويدا كيٌشا، به ئهندازهى هيٌلٌهكه زهوى قلٌيٌشا، ئيمام دهستى دريٌژ كرد پارچهيهك زيٌرٍ به دريٌژى بستيٌك له زهوى هيٌنا دهرهوه! پاشان فهرمووى:
- لهم قلٌيٌشاندنهوه باش تهماشاى ژيٌر زهوى بكهن، بزانن چى ئهبينن؟ ياران كه تهماشايان كرد، ههموو پارچه زيٌرٍيان بينى كه لهسهر يهك كهوتووه و ئهدرهخشيٌنهوه.
يهكىٌ له ياران به ئيمامى وت:
- ئهى كورٍى نيٌراوى خوا! خواى تهعالا بهم جوٌره مالٌى دونياى له ژيٌر دهست ئيٌوه داناوه، وه پهيرٍهوانى ئيٌوه بهم جوٌره ههژار و نيامزهندن؟
ئيمام له ولاٌمدا فهرمووى:
- خواى مهزن دونيا و ئاخيرهت بوٌ ئيٌمه و پهيرٍهوانى ئيٌمه پيٌكهوه كوٌى كردوٌتهوه، وهلايهتى ئيٌمه بنهمالٌهى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله گهورهترين سهرمايه، ئيٌمه و دوٌستانى ئيٌمه پيٌى ئهچينه بهههشت و دوژمنانى ئيٌمه به هوٌيهوه ئهچنه دوٌزهخ![54].
* * *
ئهبو بهسير يهكىٌ له پهيرٍهوانى پاك و دلٌسوٌزى ئيمام سادقعليه السلام ئهلٌىٌ:
- سالٌيٌك لهگهلٌ ئيمام سادق له كار و بارى حهج بهشداريم كرد.
كاتىٌ له دهورى كهعبه ئهسوورٍاينهوه وتم:
- به قوربانت بم، ئايا خواى مير و مهزن، ئهم ههموو خهلٌكه كه بهشداريان له حهج كردووه عهفو ئهكات؟
ئيمام فهرمووى:
- ئهى ئهبوبهسير! بهشيٌكى زوٌر لهم خهلٌكه يان مهيمونن يان بهرازن!
وتم: له كويٌن! بوٌ من نايانبينم! پيشانيانم بده؟
ئيمام دهستى موبارهكى بهسهر چاوهكانمدا كيٌشا و ههندىٌ ويٌردى بهسهر زمانىيهوه هيٌنا. له پرٍ! زوٌربهى ئهو خهلٌكهم يان مهيمون يان بهراز هاته بهرچاوم! زوٌر ترسام، ئيمام جاريٌكىتر دهستى موبارهكى به چاوهكانمدا كيٌشا، وهكوو خوٌم ليٌم هاتهوه. ههموو به ئادهميٌزدم بينى، پاشان فهرمووى:
- ئهى ئهبوبهسير! مهترسه توٌ له بهههشتييانى؛ دوٌرهخ جيٌى توٌ نيه!
سويٌند به خوا! سىٌ نهفهر بهلٌكوو دوو نهفهر بگره يهك نهفهر له پهيرٍهوانى راستينى ئيٌمه ناچيٌته دوٌزهخ[55].
* * *
زهكهرييا كورٍى ئيبراهيم ئهلٌىٌ:
- من له پيٌش دا گاور بووم، بووم به موسلٌمان، پاشان بوٌ كار و بارى حهج له كوفهوه بهرهو مهككه كهوتمه رىٌ، لهوىٌ گهيشتمه خزمهتى ئيمام سادقعليه السلام و وتم: قوربان من گاور بووم، بووم به موسلٌمان.
- ئيمام فهرمووى: چيت بينيوه لهبهر خاترى چى بووى به موسلٌمان؟
- ئهم ئايهته بووه هوٌى هيدايهتم، خواى مير و مهزن به پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله فهرموويهتى:
«مَا كُنْتَ تَدرِى مَاالْكِتاب وَ لا الاِيمانُ وَ لكِنْ جَعَلْناهُ نوراً نَهْدِى بِهِ مَنْ
نَشَاء»[56].
لهم ئايهته بوٌم دهركهوت كه ئايينى ئيسلام، ئايينيٌك كاملٌ و تهواوه. وه كهسيٌك كه هيچ جوٌره قوتابخانهيهكى نهبينيبىٌ، ناتوانىٌ بيٌژهى وا بهسهر زمان بهيٌنىٌ، كهواته ئهبىٌ بهم پيٌغهمبهره كه موحهممهدهصلى الله عليه وآله وهحى كرابىٌ.
ئيمام فهرمووى: بهرٍاستى خوا توٌى هيدايهت كردووه، پاشان سىٌ جار فهرمووى: «اَللَّهُمّ اَهِدهِ» - يانى خوايه هيدايهتى بكه.
پاشان فهرمووى: كورٍه شرينهكهم ههرچى ئهتهوىٌ بپرسه؟
وتم:
- دايك و باوك و بنهمالٌهكهم ههموويان گاورن، دايكم كويٌره، ئايا من كه موسلٌمان بوومه ئهتوانم لهگهلٌيان بژيم و له قاب و قاجاغيان خواردن بخوٌم؟
فهرمووى: ئهوانه گوٌشتى بهراز ئهخوٌن؟
وتم: نهخيٌر، ههتا دهستى لىٌى نادهن.
فهرمووى: لهگهلٌياندا به، قهيدى ناكا.
پاشان داكوٌكى لهسهر ئهوه كرد، به تايبهتى لهگهلٌ دايكم؛ فهرمووى زوٌر لهگهلٌيدا ميهرهبان به، ئهگهر مرد، مهيهلٌه كهسيٌكىتر كفنى بكات، خوٌت كفنى بكه، له گوٌرٍى بنىٌ، وه به كهس مهلٌىٌ هاتوويته لاى من، خوا حهز بكات له «مهنا» وهره بوٌ لام.
من له «مهنا» چوٌمه خزمهتى، خهلٌك وهكوو قوتابى له دهورى كوٌببوونهوه، پرسياريان لىٌى ئهكرد.
كاتىٌ حهج تهواو بوو، گهرٍامهوه بوٌ كوفه، زوٌر به ميهرهبانى لهگهلٌ دايكمدا ئهجولاٌمهوه، جلهكانيم ئهشوٌرد، خواردنم ئهكرده دهمىيهوه، سهريم ئهشوٌرد.
روٌژيٌكيان دايكم وتى: توٌ له پيٌشان وانهبووى، لهو روٌژهوه بووى به موسلٌمان زوٌر ميهرهبان بووى، چى بووه، چوٌن وات ليٌى هاتووه؟
وتم: من بووم به موسلٌمان و پياويٌك له نهوهى پيٌغهمبهرى خوا ئاموٌژگاريى كردم كه لهگهلٌ دايكم خوٌشرهفتار و ميهرهبان بم.
دايكم وتى: ئهو پياوه پيٌغهمبهرى خوايه؟
وتم: نه! دايه، ئهو نهوهى پيٌغهمبهرهصلى الله عليه وآله.
دايكم وتى: ئهبىٌ ئهو بوٌ خوٌى پيٌغهمبهر بىٌ، چونكه ئهم جوٌره ئاموٌژگارىيانه (بهتايبهت ميهرهبانى لهگهلٌ دايك) له ئاموٌژگارى تايبهتى پيٌغهمبهرانه.
- نه دايه! له دواى پيٌغهمبهرى ئيٌمه پيٌغهمبهريٌكىتر نايهت، ئهو پياوه له نهوهى پيٌغهمبهرى «ئاخير زهمانه».
- كورٍهكهم! ئايينى توٌ باشترين ئايينه، به منى بناسيٌنه بزانم چوٌنه؟!
- من وشهى شههادهتهينم پىٌ فيٌر كرد، ئهويش وتيهوه و بوو به موسلٌمان، نويٌژكردن فيٌر بوو، نويٌژى ئهكرد، پاش ماوهيهك دايكم نهخوٌش كهوت، رووى تيٌكردم و وتى دايكت به قوربانت بىٌ، ئهو وشهيهى كه روٌژى ئهوهلٌ فيٌرت كردم دووبارهى بكهوه!
شههادهتهينم بوٌ خويٌندووه، كه شههادهتهينى وت، يهكسهر گيانى هاته دهر. بوٌ سبهينىٌ موسلٌمانهكان شوٌرديان و كفنيان كرد، منيش نويٌژم بهسهريدا خويٌند و به دهستى خوٌم له گوٌرٍم سپارد[57].
* * *
روٌژيٌك لاويٌك هاته خزمهتى ئيمام سادق و وتى:
- سهرمايهم نيه!
ئيمامعليه السلام فهرمووى: رهفتارن دروست بكه و باش به، خوا رسقت ئهدا!
لاوهكه له خزمهتى ئيمام سادقعليه السلام هاته دهرهوه، له ريٌگادا كيسهيهكى دوٌزييهوه، حهفسهد دينارى تيٌدا بوو. لهگهلٌ خوٌى وتى با ئاموٌژگارىيهكانى ئيمام لهبهر چاو بگرم، به خهلٌكى رائهگهينم ههركهسيٌك شتيٌكى ون كردووه، با بيٌته لاى من، به دهنگى بهرز هاوارى كرد:
- ههركهسيٌك كيسهيهكى ون كردووه با بىٌ نيشانهى بدات و وهرى بگريٌتهوه، ئهوهندهى پىٌ نهچووه كابرايهك هاته لاى و نيشانهى كيسهكهى دا، كيسهكهى وهرگرت و حهفتا دينارى به دلٌى خوٌى دا به لاوهكه.
لاوهكه گهرٍاوه بوٌ خزمهتى ئيمام سادقعليه السلام و بهسرهاتهكهى بوٌ باس كرد.
ئيمام فهرمووى: ئهم حهفتا ديناره حهلاٌلٌه؛ وه باشتره لهو حهفسهد ديناره حهرامه كه خوا داى به توٌ، لاوهكه بهو پارهيه بازرگانى كرد و زوٌر دهولٌهمهند بوو[58].
* * *
بهششار مهككارى ئهلٌىٌ:
له كوفه گهيشتمه خزمهتى ئيمام سادقعليه السلام، خهريكى خورما خواردن بوو، فهرمووى:
- بهششار وهره دانيشه خورمامان لهگهلٌ بخوٌ!
وتم: به قوربانت بم ديمهنيٌكى ناخوٌشم بينىٌ دلٌم زوٌر ئيٌشا، له قهلٌسى ناتوانم هيچ بخوٌم!
فهرمووى: چيت بينيوه بوٌمان باس بكه؟
- به ريٌگادا هاتم بوٌ ئيٌره، يهكىٌ له كاربهدهستانى حوكمهت، له ژنيٌكى ئهدا و بهرهو زيندانى ئهبرد، ههرچى هاوارى ئهكرد، كهس فرياى نهكهوت!
- مهگهر ژنهكه چ كاريٌكى كردبوو؟
- خهلٌك ئهيان وت: پيٌى به بهرديٌك كهوت، ويستى بكهويٌته سهر زهوى، لهو كاته وتى: لهعنهتى خوا لهسهر دوژمنانى بنهمالٌهى پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله ئيمام سادق كه گويٌى لهم قسهيه بوو، به جوٌريٌكى وا گريا كه فرميٌسك له چاوانيدا هاته خوارهوه، گوٌنا و ريشى تهرٍ كرد، پاشان فهرمووى:
- بهششار! ههلٌسه با برٍوٌين بوٌ مزگهوتى سههله بوٌ رزگار كردنى ئهو ژنه دوعا بكهين. نهفهريٌكى نارد بوٌ سهراى سولٌتان تا ههوالٌى ئهو ژنه بزانين و ئيٌمهش چووين بوٌ مزگهوت.
چووينه مزگهوتى سههله و دوو ركات نويٌژمان خويٌند. ئيمام بوٌ رزگارى ژنهكه دوعاى كرد، پاشان سوژدهى برد و ههلٌسايهوهو فهرمووى:
بكهوه رىٌ با برٍويٌن رزگارى بكهين!
له مزگهوت هاتينه دهرهوه، تووشى ئهو كابرايه بووين كه ناردبووى بوٌ سهراى سولٌتان، به ئيمامى وت: ئازاديان كرد. ئيمام پرسى:
- چوٌن ئازاديان كرد؟
- وتى نازانم من گهيشتمه بهر دهرگاى سهرا، تهماشام كرد ژنهكهيان له زيندان هيٌنا و برديانه بهر دهم سولٌتان. له ژنهكهى پرسى چيت كرد! توٌيان گرت؟
ژن بهسهرهاتهكهى بوٌيان گيٌرٍاوه.
سولٌتان دووسهت پهنجايى دا به ژنهكه، بهلاٌم وهرى نهگرت، سولٌتان وتى: ئيٌمه حهلاٌلٌ بكه، گهردنمان ئازاد بكه، ئهم پهنجاييانه ببه و برٍوٌ! ژنهكه هاته دهرهوه و پهنجاييهكانى ههلٌنهگرت.
ئيمام فهرمووى: دووسهد پهنجايىيهكهى ههلٌنهگرت؟
وتم: نهخيٌر!
ئيمام سادقعليه السلام فهرمووى: بهششار برٍوٌ ئهم حهوت ديناره پيٌى بده، چونكه ئهو زوٌر نيازى بهم پارهيه ههيه، سلاٌوى منيشى پىٌ بگهينه.
كاتىٌ كه حهوت دينارهكهم به ژنهكه دا و سلاٌوى ئيمامعليه السلام پيٌم راگهياند، به خوٌشحالٌى وتى: بهرٍاستى ئيمام سلاٌوى بوٌ من ناردووه؟ وتم: بهلٌىٌ.
له خوٌشحالٌى بىٌ هوٌش بوو، كهوته سهر عهرز، به هوٌشيان هيٌناوه، دووباره وتى: ئايا ئيمام سلاٌوى بوٌ من ناردووه؟
- بهلٌىٌ! سىٌ جار پرسيارهكهى وتهوه، پاشان وتى: داوات لىٌ ئهكهم سلاٌوى منيش به ئيمام سادقعليه السلام رابگهيهنه و پيٌى بلٌىٌ من كهنيز و كارهكهرى ئهوم و نيازيم به دوعاى ئهوه.
پاش هاتنهوه بوٌ لاى ئيمام بهسهرهاتهكهم بوٌ گيٌرٍايهوه، ئيمام به جوانى گوىٌ رايهلٌى قسهكانم بوو، له كاتيٌكدا فرميٌسك له چاوهكانى ئههاته خوارهوه، دوعاى بوٌ ئهكرد[59].
* * *
ئيمام سادقعليه السلام به مهعتهب ليٌپرسراوى كرٍينى شتومهكى فهرموو:
- مهعتهب شتومهك روٌژ به روٌژ گران ئهبىٌ بوٌ ئيمسالٌ چهند شتومهكى خواردهمهنيان ههيه؟
- مهغنهب: به ئهنداهى چهند مانگيٌك گهنممان ههيه.
- گهنم له بازارٍ كهمه و بيبه لهبهر دهستى خهلٌك دايبينىٌ و بيفروٌشه!
- ئهى كورٍى نيٌراوى خوا، له شار گهنم كهم بووه، ئهگهر ئهوهى كه ههمانه بيفروٌشين ئيتر تواناى كرٍينمان نيه.
- به قسهى من بكه ههرچى گهنممان ههيه برٍوٌ بيفروٌشه. با خهلٌك بىٌ گهنم نهبن.
مهعتهب:
- چوومه خزمهتى ئيمام و ههوالٌى فروٌشتنى گهنمهكهم پىٌدا.
ئيمام فهرمووى: ئيتر لهمهولا روٌژ به روٌژ نان له بازارٍ بكرٍه، نانى مالٌى من ئهبىٌ نيوهى گهنم و نيوهى جوٌ بىٌ، نابىٌ نانيٌك ئيٌمه ئهيخوٌين لهگهلٌ نانى خهلٌكى جياوازى ههبىٌ.
سوپاس بوٌ خوا، تواناييمان ههيه تا دوايى سالٌ ههر نانى گهنم بخوٌين، بهلاٌم ئهم كاره ناكهم تا له بهرامبهر خواى مير و مهزن له رووى ئابوورىيهوه ليٌپرسراو نهبم. وه ههروهها بارى ئابوورى له ژيانماندا لهبهر چاو گرتبىٌ[60].
* * *
ماوهيهك بوو كابرايهك ئههاته خزمهتى ئيمام كازمعليه السلام، جويٌنى ئهدا و قسهى ناشيرينى ئهوت. ههندىٌ له دهورو بهرانى ئيمام كه ئهم ديمهنهيان بينى قهلٌس بوون، به ئيماميان وت: ئيجازه بده ئهم فاسقه بكوژين!
ئيمام ئيجازهى نهدا، له شويٌن و باغى ئهو كابرايهى پرسى و نيشانى لىٌ وهرگرت، پاشان سوارى ئهسپهكهى بوو، بهرهو باغى كابرا رووى، له دوورهوه هاوارى له ئيمام كرد! ئاگات له خو بىٌ زراعهتهكهم پامالٌ نهكهى! ئيمام هيٌواش هيٌواش ليٌى نزيك بوٌوه، زهردهخهنهيهكى كرد و له تهنيشتى دانيشت و فهرمووى:
- چهند خهرجى ئهم كشت و كالٌهت كردووه؟
وتى: سهد دينار.
فهرمووى: چهند سوود ئهكات؟
وتى: دووسهد.
فهرمووى: ئهم سيٌسهد دينار بگره و كشت و كالٌهكهش بوٌ خوٌت، وه ئهوهى كه ئوميٌدت پيٌيه خوا بداتىٌ.
كابرا پارهكهى وهگرت و پيٌشانى ئيمامى ماچ كرد، ئيمام بزهيهكى هاته سهر ليٌوى و خوا حافيزى لهگهلٌ كرد.
سبهينىٌ كه ئيمام هاته مزگهوت، كابرا لهوىٌ دانيشتبوو، كاتىٌ چاوى به ئيمام كهوت، وتى: الله اعلم حيث يجعل رسالته.
ياران وتيان: دويٌنىٌ چىئهوت و ئهمرٍوٌ چى ئهلٌىٌ: دويٌنىٌ جويٌن و قسهى ناشيرينى ئهوت و ئهمرٍوٌ بهسهر و بالٌيدا ههلٌئهدا؟
ئيمام به يارانى وت:
- ئيٌوه وتتان ئيجازه بده ئهم پياوه بكوژين. بهلاٌم من به كهميٌك پاره ئهوم راست كردهوه، وه يهكىٌ له ريٌگاكانى چاككردنهوهى خهلٌك چاكى و بهخشيننه[61].
* * *
كابرايهك خهلٌكى شارى رهى ئهگيٌرٍيٌتهوه:
- يهحيا كورٍى خاليد كابرايهكى كرده والى بهسهرمانهوه. ههندىٌ مالٌيات به شيٌوهى قهزر بهلامانهوه مابوو، داواى ئهكرد و منيش تواناى دانهوهم نهبوو. چونكه تهنيا ئهو قهرزهم ههبوو، وهكوو سهرمايهك كارم پىٌ ئهكرد، ئهگهر بمدايهوه ئيتر سهرمايهم به دهستهوه نهئهما و دهستم خالٌى ئهبوو.
به منيان وت والى له پهيرٍهوانى ئيمام موسا كورٍى جهعفهره، له ههمان كات ئهترسام بچمه لاى، لهبهر خوٌمهوه ئهموت لهوانهيه له پهيرٍهوانى ئهو نهبىٌ، بمگرن و ناچارم بكهن و مالياتهكهم لىٌ وهربگرن و ژيانم لىٌ بشيٌويٌنن.
له دواييدا برٍيارم دا بوٌ چارهكردنى ئهم كيٌشهيه پهناببهمه لاى خوا، سالٌيٌك بوٌ زيارهتى مالٌى خوا چووم، لهوىٌ گهيشتمه خزمهتى سهروهرم ئيمام موسا كورٍى جهعفهرعليه السلام، وه شكايهتى حالٌى خوٌم برده لاى.
ئيمام پاش بيستنى قسهكانم، نامهيهكى بوٌ والى بهم جوٌره نووسى:
«بسم الله الرحمن الرحيم إعلم ان الله تحت عرشه ضلاً لا يَسكنُهُ الا من اسدى الى اخيه معروفاً او نَفَّسَ عنهُ كربَةً، او أدخَلَ عَلى قلبِهِ سروراً، و هذا اَخوك وَ السَّلام». - واته به ناوى خواى بهخشنده و دلاٌوا، بزانه كه خواى تهعالا له ژيٌر عهرشى سيٌبهريٌكى ههيه، كهس له ژيٌر ئهو سيٌبهره نابىٌ مهگهر كهسانيٌك كه سوود به براى خوٌى بگهيهنىٌ، وهيان گرىٌيهكى بوٌ بكاتهوه، وه يان دلٌى خوٌش بكات، وه ههلٌگرى نامه براته ئيتر خوٌشيت.
پاشان كارو بارى حهجم ئهنجام دا و گهرٍامهوه، شهويٌك چوومه لاى والى و ئيجازهى چاوپيٌكهوتنم ليٌوهرگرت، پيٌموت:
من نويٌنهرى موسا كورٍى جهعفهرمعليه السلام.
پاريٌزگار بوٌ خوٌ كه ئهم قسهيهى بيست، به پىٌ خواس هاته پيرمهوه، باوهشى پيا كردم و تويٌلٌم ماچ كرد.
ههر جار كه لهبارهى ئيمامهوه ليٌى ئهپرسيم، تويٌلٌمى ماچ ئهكرد، چوٌن ئهحوالٌ و ساغ و سهلامهتى ئيمامم پىٌراگهياند، زوٌر خوٌشحالٌ و سوپاسى خواى ئهكرد.
پاشان منى برده ژوورهوه، لهسهرهوهى ژوورهكهى دانيشتم، خوٌى له بهرامبهرم دانيشت، نامهكهى ئيمام كه بوٌى نووسيبوو دام به دهستىيهوه، لهبهر ريٌزى نامهكه ههلٌسا سهر پىٌ، پيٌش ئهوه بيخويٌنيٌتهوه ماچى ئهكرد.
داوايى له بهر دهستهكانى كرد ههندىٌ پاره و جل و بهرگى بوٌ بيٌنن، بهشى منى له دينار و پهنجايى و جل و بهرگ دا؛ وه ههتا زياتر. پاشان وتى: برام! خوٌشحالٌ بووى؟
وتم: بهلٌىٌ! سويٌند به خوا زوٌر خوٌشحالٌ بوو!
پاشان داواى دهفتهرى مالياتى كرد و ئهوهى به ناوى من بوو، ههمووى پاككردهوه، نووسينيٌكى پيٌم دا له ماليات عهفو كراوم.
لهبهر خوٌمهوه وتم: ئهم چاكهيه كه ئهو پياوه له بهرامبهر من ئهنجامى دا، به هيچ جوٌريٌك ناتوانم ههقى بدهمهوه، مهگهر سالٌى داهاتوو كه چووم بوٌ حهج، دوعاى بوٌ بكهم.
كاتىٌ حهج هات و چوومه خزمهتى ئيمام، لهبارهى ئهوهى كه له نيٌوان من و پاريٌزگار رووى دا، قسهمان كرد، ئيمام زوٌر خوٌشحالٌ بوو.
وتم: سهروهرم مهگهر ههوالٌى وا ئهبيٌته هوٌى خوٌشحالٌيت؟
فهرمووى: بهلٌىٌ! به خوا ئهم ههوالٌه من و ميرى باوهرداران و باپيرم نيٌراوى خواصلى الله عليه وآله و خودى خوا خوٌشحالٌ ئهكات[62].
* * *
سالٌيٌكيان هارٍونه رهشيد بوٌ زيارهتى مالٌى خوا چووه مهككه، له كاتى سوورٍانهوه به دهورى مالٌى خوادا، دهستوورى دا پاسهوانهكان دهورى كهعبه چوٌلٌ بكهن تا خهليفه به ئاسانى بسوورٍيٌتهوه. هارٍون تهوافى دهستپيٌكرد، له ههمان كاتدا عارهبيٌك لهگهلٌيدا دهستى كرده تهوافكردن. (خهليفه له كارى عهرهب زوٌر قهلٌس بوو، ئاماژهى به پاسهوانهكان كرد تا لايبهن) پاسهوانهكان به عارهبكهيان وت: كهميٌك سهبر بكه تا خهليفه تهوافهكهى ئهنجام بدات، پاشان توٌ تهواف بكه.
عارهب وتى: مهگهر نازانى ههموو ئادهميٌزادهكان لاى خواى مير و مهزن لهم شويٌنه پيروٌزه يهكسانن. وه له قورئاندا فهرموويهتى: «سَواءُ العاكِفُ فيهِ والباد»[63] - واته: ئهوهى كه ليٌره دانيشتووه و ئهوهى كه موسافره ههردوو يهكسانن.
هارٍون كه ئهم قسهى بيست دهستوورى دا پاسهوانهكان وازى ليٌبيٌنن و خوٌى بهرهو لاى بهرده رهش روٌيى تا زيارهتى بكات. بهلاٌم عارهب لهو زووتر خوٌى گهيانده بهردهرٍهشهكه. پاشان هارٍون بهرهو مهقامى ئيبراهيم روويى، عارهب ديسان لهو زووتر گهيشتىٌ. هارٍوٌن كه له نويٌژى مهقامى ئيبراهيم بوٌوه، دهستوورى دا كابراى عارهب بوٌ بيٌنن.
عارهب كه ئهم قسهيهى له پاسهوانهكان بيست، وتى: من كارم به خهليفه نيه، ئهگهر ئهو كارى به منه با بىٌ بوٌ ئيٌره!
هارٍون (كه تووشى ئهم بهسهرهاته ببوو، بوٌ ئاشكراكردنى ئهم كابرايه، ناچار بوو بچىٌ بوٌ لاى، چوو سلاٌوى كرد، عارهب ولاٌمى سلاٌوهكهى داوه.
هارٍون وتى: ئيجازه ههيه ليٌره دانيشم.
عارهب وتى: ئيٌره مولٌكى من نيه، مالٌى خوايه ههموومان وهكوو يهك يهكسانين، ئهگهر ئهتهوىٌ دانيشه و ئهگهر ناتهوىٌ كهيفى خوٌته!
هارٍون له بهرامبهر عارهبهكه دانيشت و وتى:
بوٌچى كابرايهك وهكوو توٌ پاشا ئهزيهت بكات؟
عارهب وتى: بهلٌىٌ: له بهرامبهر زانست ئهبىٌ خوٌت بچوك بزانى و گوىٌ بگرى!
هارٍون له قسهى عارهب كه وهكوو بيبهر ليٌهاتبوو، زوٌر قهلٌس بوو به عارهبى وت: ئهمهوىٌ پرسياريٌكى ئايينيت ليٌبكهم، ئهگهر راست ولاٌمت نهداوه ئهزيهتت ئهكهم.
- پرسيارى توٌ بوٌ فيٌربوونه يان به هوٌيهوه ئهتهوىٌ من ئازار بدهى؟
- ههلٌبهته بوٌ فيٌربوون مهراميٌكى ترم نيه!
- باشه! ئهگهر وايه، ئهبىٌ وهكوو قوتابى چوٌن له بهرامبهر ماموٌستاكهى دائهنيشىٌ، توٌش ئهبىٌ بهم جوٌره دانيشى!
هارٍون بوٌ ئهوهى بزانىٌ ئهمه كىٌيه، جگه له دانيشتن له بهرامبهريدا هيچ ريٌگايهك نهبوو.
- بلٌىٌ بزانم خواى مير و مهزن چ شتيٌكى لهسهر توٌ واجب كردووه؟
عارهب وتى: له كام واجب ئهپرسى؟ له يهك واجب، يان پيٌنج واجب، يان ههثده واجب، يان سى و چوار، يان نهوهد و چوار، يان سهد و پهنجا و سىٌ، كه حهثده ژمارهيىيه، يان له دوانزه يهكى واجبه، يان له چليهك، يان له دووسهد پيٌنچ، وه يان له واجبيٌك كه له تهمهنى ئادهميٌزاد يهكجار واجبه، وه يان واجبيٌك كه يهك به يهك؟!
هارٍون: (كه له قسهكانى پياوى عارهب حهپهسابوو) بوٌ ئهوهى خوٌ نهدوٌرٍيٌنىٌ به تهواوى ههيبهت وتى: من واجبيٌكم له توٌ پرسى! توٌ ژمارهم بوٌ ئهژميٌرى!
عارهب وتى: ئايين له دونيادا لهسهر بناغهى ژماره و ژماردن راوهستاوه، ئهگهر وا نهبى، خواى مير و مهزن له روٌژى ههستانهوه بوٌ خهلٌك حسابى نهئهكردهوه. پاشان ئهم ئايهتهى بوٌ هارٍون خويٌند: «وَ إِن كانَ مِثْقَالَ حَبَّة مِنْ خَرْدَل اتينا بِهَا و كَفى بِنا حَاسِبين»[64]. پاشان وتى: تىٌگهيشتى هارٍون، لهبهر ئهوهى ناوى خهليفهى هيٌنا و پيٌى نهوت ميرى باوهرٍداران زوٌر قهلٌس و توورٍه بوو. بهلاٌم بوٌ ئهوهى بگاته ئهنجام و بزانىٌ ئهمه كىٌيه تووشى بوو، جگه له خوٌراگرتن و سهبر هيچ ريٌگايهكى ديكهى نهبوو، هارٍون كه زوٌر بىٌ سهبر ببوو، له دهستى عارهبكه وتى:
- باشه ئهوهى كه وتت روونى بكهوه! ئهگهر راستت وتت ئازادى و ئهگهر نه فهرمان ئهدهم له نيٌوان سهفا و مهرٍوه سهرت له لهشت جيا بكهنهوه!
- پاسهوانهكان داوايان له خهليفه كرد لهبهر حورمهتى ئهو شويٌنه پيروٌزه وازى ليٌبيٌنىٌ!
كابراى عارهب به قسهى پاسهوانهكان پيٌكهنى. هارٍون وتى:
- بهچى پيٌكهنيت؟
- به توٌ و پاسهوانهكانت پيٌكهنيم، چونكه نازانم كام يهك له ئيٌوه نهزانتر لهوهى تريانه، كهسيٌك داواى ليٌبوردن بوٌ كهسيٌك ئهكات كه ئهجهلٌى هاتووه، يان كهسيٌك كه ئهيهوىٌ خيٌرا كهسيٌك بكوژىٌ كه ئهجهلٌى نههاتووه؟!
هارٍون (كه له بىٌ سهبرى خهريك بوو شيٌت بىٌ) وتى:
- ئهوهى كهوتت روونى ئهكهيتهوه!
عارهب وتى: له منت پرسى: ئهوهى كه خواى مير و مهزن له سهرم واجب كردووه چيه؟ ولاٌم ئهمهيه: كه خواى تهعالا زوٌر شت لهسهر ئادهميزادى واجب كردووه، ئهوهى كه وتم له يهك واجب پرسيار ئهكهى: مهبهستم ئايينى ئيسلامه (لهسهر ئادهميٌزاد واجبه پيٌش له ههمووشتيٌك پهيرٍهوى ئايينى ئيسلام بىٌ).
- مهبهستم له پيٌنج واجب: نويٌژهكانى پيٌنجگانهيه (بهيانى، نيوهرٍوٌ، عهسر، مهغريب و عيشا).
- مهبهستم له حهثده واجب: حهثده ركاتى نويٌژه، له شهو وروٌژدا.
- مهبهستم له سى و چوار واجب: سوژدهكانى نويٌژى شهو و روٌژه.
- مهبهستم له نهود و چوار واجب: تهكبيرهكانى نويٌژه كه له شهو و روٌژ دا ئهنجام ئهدرىٌ.
- مهبهستم له سهدو پهنجا و سىٌ له ژمارهى حهثده، تهسبيحى نويٌژه.
- مهبهستم له دوانزه يهكى واجبه: مانگى رهمهزانه، له دوانزه مانگى سالٌ يهك مانگ روٌژوو واجبه لهسهر ئادهميٌزاد.
- مهبهستم له چل يهكى، ههر كهسيٌك چل دينارى زيٌرٍى ههبىٌ، واجبه لهسهرى يهك دينارى زيٌرٍى زهكات بدات.- مهبهستم له دووسهد، پيٌنج واجبه، ههر كهسيٌك دووسهد پهنجايى زيوى ههبىٌ، واجبه لهسهرى پيٌنج پهنجايى زيوى زهكات بدات.
- مهبهستم له به دريٌژايى تهمهن يهك جار واجبه. بهجىٌ هيٌنانى حهج و زيارهتى مالٌى خوايه بوٌ كهسانيٌك كه توانايىيان ههبىٌ لهسهريان واجب ئهبىٌ.
- مهبهستم له يهك به يهك: كوشتنى ئهنقهسه: يانى ههركهسيٌك به ئهنقهس كهسيٌك بكوژىٌ، ئهبىٌ بكوژريٌتهوه، وه خواى مير و مهزن فهرموويهتى: «ألنَّفْسُ بالنَّفْس».
كابراى عارهب كه به قسهكانى كوٌتايى هيٌنا، هارٍون له شىكردنهوهى و روونكردنهوهى پرسيارهكهى و راست و دروست وتنى بيٌژهى عارهب كه بهلايهوه سهير بوو، زوٌر خوٌشحالٌ بوو، وه كابراى عارهب له روانگهى به پياويٌكى مهزن و زانا هاته بهرچاو، رق و قين و توورٍهيى گوٌرٍا بوٌ ميهرهبانى و خوٌشهويستى كهسايهتى ئهو عارهبه. وه يهك كيسه زيٌرٍ پيٌشكهشى كرد، پاشان كابراى عارهب به هارٍونى وت:
- توٌ پرسياريٌكت له من كرد و منيش ولاٌمم دايهوه، ئيٌستا من پرسياريٌك له توٌ ئهكهم، ئهبىٌ توٌ ولاٌمم بدهيتهوه، ئهگهر راستت ولاٌم داوه كيسه زيٌرٍهكهت ئهدهمهوه، وه ئهگهر ولاٌمت نهداوه ئهبىٌ كيسهيهكى ترم پىٌبدهى تا له نيٌوان ههژارانى هوٌزهكهم دابهشيان بكهم.
هارٍون كه لهسهر دوريانيٌكى تاريك به دهستى عارهبهوه تووش ببوو؛ جگه له قهبولٌكردن هيچ ريٌگايهكىترى نهبوو! ناچار و بىٌ مهيلى دلٌ سهريٌكى تهكاندا (به نيشانهى بهلٌىٌ).
عارهب پرسى: ئايا قالوٌچه! دانهويٌلٌه ئهداته بچوهكانى يا شير؟
هارٍون له بهرامبهر كابراى عارهب هيچى له دلٌ نهمابوو! دووباره وهكوو فتيلهى قومبهله ئاگرى تيٌبهر بوو؛ وه خهريك بوو له داخى ئهم پرسياره كه له روالٌهتدا وىٌ ئهچوو گالٌتهى پىٌ ئهكات بتهقيٌتهوه، هاته ولاٌم و وتى:
- ئايا دروسته كابرايهك وهكوو توٌ ئهم جوٌره پرسياره بكات؟
عارهب وتى: بيستوومه كه پيٌغهمبهرصلى الله عليه وآله فهرموويهتى: ئهقلٌى پيٌشهوايانى ميللهت له ههموو كهس زياتره، توٌ ريٌبهرى ئهم ئوٌمهتهى، ههر پرسياريٌك لهبارهى ئايين و واجبهكانى ئايين له توٌ بپرسرىٌ ئهبىٌ ولاٌمم بدهيتهوه. تازه ولاٌمى ئهم پرسياره نازانى؟
هارٍون وتى: نهخيٌر! بلٌىٌ بزانم چيه! ئهگهر ولاٌمتت راست بوو، دوو كيسهىتر زيٌرٍت ئهدهمىٌ!
عارهب: خواى مير و مهزن كاتىٌ زهوى خهلٌق كرد، ههندىٌ گيانلهبهرى تيٌدا دروست كرد كه نه مهعده و نه خويٌنى سووريان ههبوو، وه خواردنيان له ههمان خاك و خوٌلٌ بوو، بيٌچوى قالٌوٌچه كاتىٌ به دونيا دىٌ نه شير ئهخوات و نه دانهويٌلٌه، بهلٌكوو خوراكى خاكو خوٌلٌه.
هارٍون وتى: سويٌند به خوا تا ئيٌستا پرسيارى وام نهبيستووه.
كابراى عارهب دوو كيسه زيٌرٍهكهى وهرگرت و له لاى هارٍون هاته دهرهوه.
كهسانى دهورو بهرى هارٍون لهناو و نهسهبى ئهو عارهبهيان پرسى، زانييان كه ئيمام موسا كورٍى جهعفهرعليه السلام بوو. به هارٍونيان وت كابراى عارهب ئيمام موسا بووه.
هارٍون وتى: سويٌند به خوا دارى پيٌغهمبهرايهتى ئهبىٌ لقى و پوٌى بهم جوٌره ههبىٌ.
هارٍون چون سالٌى ئهوهلٌى بوو هاتبووه حهجى مالٌى خوا، وه ئيماميش جل و بهرهكى ئاسايى لهبهر نهبوو (له ئيحرام دابوو) هارٍون و دهور و بهرهكانيان نهيانناسييهوه)[65]
* * *
موحهممهد كورٍى سنان چيروٌكيٌك ئهگيٌرٍيٌتهوه و ئهلٌىٌ: له خوراسان لاى سهروهرم ئيمام رهزاعليه السلام بووم، مهئمون تا ئهو كاته ههميشه ئيمام رهزاى لاى راستى خوٌ دائهنا. ههوالٌيان هيٌنا كابرايهك دزى كردووه، مهئمون فهرمانى دا بيهيٌننه لاى.
كاتىٌ مهئمون چاوى به دزهكه كهوت، سهرى سوورٍما، وتى: توٌ كابرايهكى سوٌفى و خواپهرست، ئهم كاره ناشيرينه له توٌ دووره ئهنجامت داوه! ئايا بهرٍاستى توٌى سوٌفى دزيت كردووه! راست ئهكهن؟
سوٌفى وتى: مهجبور بووم كه ئهم كاره ئهنجام بدهم، چونكه توٌ ههقى من له خومس و غهنيمهتت نهداوه.
مهئمون وتى: توٌ چ ههقيٌكت ههيه له خومس و غهنيمهت؟
سوٌفى: خواى عيززه و جهل خومسى به شهش بهش دابهشكردووه، وه فهرموويهتى: «ههر شتيٌكيان به غهنيمهت گرت، يهك پيٌنجهمى ئهو شته بوٌ خوا و پيٌغهمبهرهكهيهتى، وه بوٌ خزمان و نزيكان و بوٌ ههتيوان و بوٌ ههژاران و بوٌ ئهوانهى كه لهسهفهر دا بىٌپاره ماونهتهوه[66].
وه ههروهها غهنيمهتى به دهست هاتووش به شهش بهش دابهش كردووه كه فهرموويهتى:
«غهنيمهتيٌك كه خواى مير و مهزن له خهلٌكى لادىٌكان به پيٌغهمبهرى بهخشيووه، بوٌ خوا و پيٌغهمبهرى خوايه، وه بوٌ خزمان و نزيكان و بوٌ ههتيوان و بوٌ ههژاران و بوٌ ئهوانهى كه له سهفهر دا بىٌپاره ماونهتهوه. تا تهنيا غهنيمهت له دهستى سهروهتمهندانى ئيٌوه نهبى»[67].
به گويٌرهى ئهو دوو ئايهته ئيٌستا من وا له سهفهرم و بىٌپارهمه، وه توٌ منت له ههقى خوٌم بىٌبهش كردووه.
مهئمون وتى: بهم قسانه كه توٌ ئهلٌىٌى: من له حهديٌك له حهدهكانى خوا (تازيانهيهك له تازيانهكانى خوا) و حوكميٌك له حوكمهكانى خوا دهست ههلٌگرم؟
سوٌفى وتى: ئهوهلٌ كارى خوٌت ئهنجام بده و خوٌت پاك بكهوه، پاشان به پاككردنهوهى خهلٌكىتر ههلٌسه. له پيٌشدا حهدى خوا له خوٌت دهركه، دواى ئهوه حهد له خهلٌكىتر بده!
مهئمون ئيتر نهيتوانى قسه بكات، رووى له ئيمام رهزاعليه السلام كه له تهنيشتى دانيشتبوو كرد و وتى:
- چ روانگهيهكت ههيه لهم بارهوه؟
ئيمام فهرمووى: ئهم پياوه ئهلٌىٌ توٌ دزيت كردووه، منيش دزيم كردووه!
مهئمون له قسهى ئيمام زوٌر قهلٌس بوو، رووى كرده سوٌفى دز و وتى:
- سويٌند به خوا دهستت ئهبرٍم!
- سوٌفى وتى: مهگهر كوٌيله دهستى ئاغاى ئهبرٍىٌ! توٌ كوٌيلهى منى!
- مهئمون: خوا غهزهبت لىٌ بگرىٌ، من چوٌن كوٌيلهى توٌم؟
- سوٌفى: دايكى توٌ كهنيزيٌكه له بهيتومالٌى موسلٌمانان كرٍاوه، توٌ كوٌيلهى ههموو موسلٌمانهكانى ههر له روٌژههلاٌتهوه تا روٌژئاوا، مهگهر ئهوهى كه ئازادت بكهن، وه من هيٌشتا توٌم ئازاد نهكردووه.
تازه سهرهرٍاى كوٌيله بوونت، خومسى موسلٌمانهكان قوت داوه، نه ههقى بنهمالٌهى پيٌغهمبهرتصلى الله عليه وآله داوه، وه نه ههقى من و ئهوانهى وهكوو منن!
كهواته پياوى ناپاك ناتوانىٌ ناپاكىٌ وهكوو خوٌى پاك بكاتهوه، بهلٌكوو پياوى پاك ئهبىٌ كهسى ناپاك پاك بكاتهوه. كهسيٌك كه بوٌ خوٌى حهدى لهسهره ناتوانىٌ حهد له يهكىتر دهركات. مهگهر ئهوهلٌ حهد له خوٌى دهربكات و پاشان له خهلٌكىتر! مهگهر نهتبيستووه خواى مير و مهزن فهرموويهتى:
«ئايا خهلٌك بهرهو كردهوهى چاك بانگ ئهكهن و خوٌتان له بير ئهبهنهوه، له كاتيٌكدا كتيٌبى خوا ئهخويٌننهوه؟ ئايا بير لهم كاره ناكهنهوه»[68].
مهئمون دووباره رووى كرده ئيمام و وتى:
- چى به چاك ئهزانى له بهرامبهر ئهم پياوه ئهنجام بدهين.
ئيمام رهزاعليه السلام فهرمووى: خواى جهللا جهلالوٌ به موحهممهدىصلى الله عليه وآله فهرمووه: «فلله الحجة البالغه» - واته خوا بوٌ خوٌى بهلٌگهى ههيه كه ههر نهزانيٌك به نهزانينى خوٌى تىٌدهگات و زانا به زانستى خوٌى دهرك ئهكات، دونيا و ئاخيرهت لهسهر بهلٌگه راوهستاوه. ئهم پياوهش بهلٌگهى بوٌ توٌ هيٌناوه. كه ئيمام له قسهكانى بووهوه، مهئمون دهستوورى دا پياوى سوٌفى ئازاد بكهن!
مهئمون دواى ئهو رووداوه تا ماوهيهك نههاته ناو خهلٌك، وه لهبارهى ئيمام رهزاوه بيرى كردووه، تا له ئهنجامدا ئهو پياوه مهزنه كه حوجهتى خوا بوو لهسهر زهوى ژههراوى كرد، وه ههر بهو ژههره كوٌتايى به ژيانى هات[69].
* * *
روٌژيٌكيان مهئمون به مهرامى راو له كوٌشكى خوٌى دهركهوت، لهسهر ريٌگادا تووشى كوٌمهلٌيٌك له منالاٌن بوو، يارييان ئهكرد، منالٌهكان كه چاويان به سوارهكانى مهئمون كهوت، ههلٌ هاتن، تهنيا يهكىٌ لهو منالاٌنه مايهوه، مهئمون ليٌى نزيك بووهوه و وتى: بوٌچى ههلٌنههاتى ههوالٌهكانت ههموويان ههلٌ هاتن؟
- من تاوانيٌكم نهكردووه، بوٌچى ههلٌبيٌمٌ ريٌگايش ئهوهنده تهنگ و باريك نيه كه ريٌگام له توٌ گرتبىٌ، له ههر كويٌوه بتهوىٌ ئهتوانى برٍوٌى!
مهئمون پرسى: توٌ كيٌى؟
منالٌهكه ولاٌمى دايهوه: من موحهممهد كورٍى عهلى موسا كورٍى جهعفهر كورٍى موحهممهد كورٍى عهلى كورٍى حوسهين كورٍى عهلى كورٍى ئهبوتالبيم!
مهئمون پرسى: (توٌ له زنجيرهى ئيمامهتى) له زانين و زانست چى ئهزانى؟
ئيمام فهرمووى: ئهتوانى له ههوالٌى ئاسمانهكان پرسى!
مهئمون وازى لىٌ هيٌنا و بهجيٌى هيٌشت. لهگهلٌ بازه سپىيهكهى كه لهسهر دهستى راگرتبوو بهرهو راو كهوته رىٌ، له كاتى راو دا مهئمون بازهكهى ههلٌفرٍاند به دواى بالٌندهيهكدا، بازهكه روٌيى له چاو وون بوو، پاش ماوهيهك گهرٍايهوه، ماريٌكى زيندووى پىٌبوو.
مهئمون مارهكهى له شويٌنيٌكى تايبهتى دانا و به دهور وبهرهكانى وت: ئهمرٍوٌ مهرگى ئهو منالٌه به دهستى من هاتووه.
له هاتنهوه به ههمان شويٌندا هاتهوه كه منالٌهكان يارىيان لىٌ ئهكرد. لهناو منالٌهكان ئيمام جهواد كورٍى ئيمام عهلى رهزاعليه السلام ناسييهوه و بانگى كرد و ليٌى پرسى: ئهرىٌ وتت له ههوالٌى ئاسمانهكان و زهوى ئهزانى؟
ئيمام جهواد له ولاٌميدا فهرمووى:
- من له باوكم و باوكانم له پيٌغهمبهر، وه ئهويش له جبرائيل و جبرائيل له پهروهردگارى جيهانيان بيستوومه كه فهرموويانه:
له نيٌوان ئاسمان و زهوى دهرياى پرٍ شهپوٌل و ترسيٌنهر ههيه، لهناو ئهو دهريايه مار ههيه و ئهو مارانه ژيٌر زگيان سهوزه و پشتيان خالٌ خالٌى رهشه، پاشان به بازى سپى راويان ئهكهن تا زانايانيان پىٌ ئهزموون بكهن!
مهئمون (كه ئهم ولاٌمهى بيست، ترسى لىٌنيشت) وتى:
- بهرٍاستى توٌ و باوكان و باپيران و پهروهردگارتان ههموو راست ئهكهن[70].
* * *
له دوايى هاوينى سالٌى 218ى كوٌچى ههيثى له شهوى دوانزهى مانگى رهجهب، مهئمون خهليفهى عهبباسى له ناوچهى (طهرسوس)[71] چاوى نوقاند و دونياى به جىٌهيٌشت، له دواى به خاك سپاردنى، براكهى موعتهسيم ئهوسارى فهرمانرٍهوايى گرته دهست. ههموو ههولٌ و تهقهلٌلاى موعتهسيم بوٌ ئهوه بوو، پايهى حوكمهتى خوٌى به ههر نرخيٌك بووه پتهو بكات. جا بوٌ پيٌشگيرى له خهتهرى ئيحتمالى كه له لايهنى ئيمام جهوادهوه رهنگ بوو سهرههلٌبدات - ههر چهنده ئيمام له زهمهنى (مهئمون) له ژيٌر چاوديٌرى بوو - لهگهلٌ ئهوهشدا موعتهسيم ئيمامى له مهدينهوه هيٌنايه بهغدا.
هيٌشتا زوٌرى پىٌ نهچوو بوو له بهغدا به ئاماژهيهك له لايهنى خهليفهى نوٌيى عهبباسىيهوه، ئيمام به هوٌى ژههرهوه، ژههراوى كرا و شههيد بوو.
ئهم كارهساته مهزنه چيروٌكهكهى بهم جوٌرهيه:
زهرقان دوٌستى گيان به گيانى كورٍى ئهبودوئاد بوو[72]، ئهگيٌرٍيٌتهوه و ئهلٌىٌ: روٌژيٌكيان كورٍى ئهبودوئاد لاى موعتهسيم گهرٍاوه، حالٌى زوٌر ناخوٌش و غهمگين بوو، هوٌيهكم لىٌ پرسى، له ولاٌمدا وتى:
- ئهمرٍوٌ ئارهزووم ئهكرد! خوٌزگه بيست سالٌ پيٌش مردبامايه.
وتم: بوٌچى؟
وتى: لهبهر ئهو رووداوهى ئهبوجهعفهر (ئيمام جهواد) لهبهردهمى موعتهسيم لهگهلٌ من رووى دا.
- مهگهر چى رووى دا؟
- دزيٌكيان هيٌنا، كوٌرٍى خهليفه، دزهكه دان به دزى كردنى خوٌى ناو قهبولٌى كرد كه دزى كردووه. داواى له خهليفه كرد تا حهدى لىٌ دهربكات و پاكى بكاتهوه، خهليفه موفتىيهكانى كوٌكردهوه، ئهبوجهعفهريشى بانگ كرد. له منيان پرسى دهستى دز له كويٌوه ئهبىٌ ببرٍدرىٌ؟
منيش وتم: له مچهوه.
موعتهسيم وتى: چ بهلٌگهيهكت ههيه؟
وتم: لهسهر پهنجهوه تا مچ دهستى پىٌ ئهوترىٌ، چونكه خواى مير و مهزن له ئايهتى «تهيهموم» ئهفهرمووىٌ: «فَامْسَحُوا بِوُجُوهَكُم وَ اَيْدِيكُم»[73] - واته روومهت و دهستهكانتان بمالٌن، مهبهست له دهست لهم ئايهته، ههر له سهرهنجهوه تا مچ.
ژمارهيهك له موفتيهكان داكوٌكى لهسهر قسهى منيان كرد و وتيان دهستى دز ئهبىٌ له مچهوه ببرٍدرىٌ. ژمارهيهكىتر وتيان ئهبىٌ له ئارنجهوه ببرٍدرىٌ، چونكه خواى تهعالا له ئايهتى دهستنويٌژ فهرموويهتى: «وَ اَيْدَيَكُم اِلى الْمَرَافق» - واته: دهستهكانتان تا ئارهنج بشوٌرن! ئهم ئايهته ئهوه ئهسهلميٌنىٌ دهستى دز حهدى برٍينى له ئارهنجهوه.
پاشان موعتهسيم رووى كرده ئهبوجهعفهر وتى:
بيرورٍاى جهنابتان لهبارهى ئهم مهسهلهوه چيه؟
ئيمام فهرمووى: ئامادهبووانى مهجلس لهم بارهوه ولاٌميان داوه، ئيتر پيٌويستى به ولاٌمى ئيٌمه نيه!
موعتهسيم دووباره داواى له ئيمام كرد. ئيمام ديسان داواى ليٌبوردنى كرد، موعتهسيم ئيمامى سويٌند به خوا دا كه ههرچى لهم بارهوه ئهزانىٌ بلٌىٌ:
ئيمام جهوادعليه السلام وتى: مادام سويٌندت دام، راى خوٌم ئهلٌيٌم: موفتىيهكانت لهم فهتوايه ههموويان به ههلٌهدا چوون، ولاٌمى راستى مهسهلهكهش بهم جوٌرهيه دهستى برٍينى دز تهنيا ئهبىٌ پهنجهكانى بىٌ و ناو دهستى ئهبىٌ بميٌنىٌ.
موعتهسيم پرسى: بهلٌگهى ئهم فهتوايهت چىيه؟
فهرمووى: پيٌغهمبهرى خواصلى الله عليه وآله فهرموويهتى: سوژده به حهوت ئهندامى لهش دروست ئهبىٌ. تويٌلٌ، ههردوو ناوهدست، سهر ههر دوو ئهژنوٌ، وه ههر دوو نوكى پهنجه گهورهكانى پىٌ. كهواته ئهگهر دهستى دز له مچهوه ببرٍىٌ يان له ئارهنجهوه، ئيتر دهستيٌكى بوٌ ناميٌنىٌ تا له كاتى سوژده لهسهر زهوى دايبنىٌ. بوٌيه خواى تهعالا لهم بارهوه فهرموويهتى:
«وَ اِنَّ الْمَسَاجِد للَّه فَلاَ تَدْعُوا مَعَ الله اَحداً» - واته: ئهو شويٌنانهى كه جىٌى سوژدهن، ههموو هى خوان، كهواته هيچ كهسيٌك لهگهلٌ خوا هاوتا برٍيار مهدهن.
ليٌرهدا مهبهست له شويٌنهكانى سوژده ئهو حهوت ئهندامهى لهشه كه له سهرهوه باسمان كرد، وه جيٌگاى سوژدهن و سوژده به هوٌيانهوه ئهنجام ئهدريٌت، وه ئهوهى كه بوٌ خوايه نابرٍيٌت.
موعتهسم ئهم فهتوا و روونكردنهوهى پهسهند كرد و دهستوورى دا تهنيا پهنجهكانى دزهكه ببرٍن.
كورٍى ئهبىدوئاد وتى: لهو كاتهدا من وام ليٌهات، ئهتوت قيامهت رووى داوه، وه ئارهزووم كرد بمردمايه و روٌژيٌكى وام نهبينيبايه.
دواى سىٌ روژ چوومه لاى موعتهسيم و پيٌم وت: خهليفه كه لهسهر من واجبه ئاموٌژگارىيهكى خوايانهت بكهم. وه ئهزانم به هوٌى ئهم ئاموٌژگارىيهوه ئهچمه ناو ئاگرى دوٌزهخ!
موعتهسيم وتى: چ ئاموٌژگارييٌك؟
وتم: خهليفه له مهجليسى خوٌيدا فهقيهو و موفتى و زاناكانى كوٌ كردوٌتهوه تا لهبارهى حوكمىٌ له ئهحكامى ئايينان لىٌبپرسى، ئهويش له كاتيٌدا تهواوى سهركردهكانى لهشكر و ولاٌت ئامادهن تا گوىٌيان له تهواوى وتوويٌژهكه بىٌ، خهليفه حوكمى مهسهلهكه ئهپرسىٌ و ئهوانيش ولاٌم ئهدهنهوه، بهلاٌم راى هيٌچكاميان قهبولٌ ناكات، بهلٌكوو به راى پياوىٌ ئهكات كه تهنيا ژمارهيهك له موسلٌمانهكان ئهويان به ئيمام قهبوولٌه. وه ئهلٌيٌن خهليفايهتى ههقى ئهوه، كارى وا بوٌ خهليفه باش نيه و پرٍ مهترسيه!
خهليفه له بيستنى ئهم قسهيه رهنگى گوٌرٍا و تىٌگهيشت چ ههلٌهيهكى گهورهى كردووه. پاشان وتى: خوا جهزاى خيٌرت بداتهوه كه لهم بارهوه منت ئاموٌژگارى كرد.
روٌژيٌك دواى ئهو ئاموٌژگارىيهوه، كه له راستيدا نهخشيهيهك بوٌ لهناوبردنى ئيمام جهواد بوو دهستوورى دا به يهكىٌ له سهرانى نووسهرهكان تا ئيمام جهواد بانگهيٌشت بكات بوٌ مالٌى خواى، كابرايش دهستوورى موعتهسيمى ئهنجام دا؛ بهلاٌم ئيمام قهبولٌى نهكرد، كابرا وازى نههيٌنا و زوٌرى بوٌ ئيمام هيٌنا و وتى: زوٌر حهز ئهكهم خزمهتكارييٌكت بوٌ ئهنجام بدهم لهگهلٌ ئهوهشدا چهند دانه وهزيرى خهليفهش ديٌن و ئارهزووى ديتنى جهنابتانى ههيه.
ئيمامعليه السلام ناچار بوو بانگهيٌشتهكهى قهبولٌ بكات، وه چوو بوٌ ميٌوانىيهكهى، بهلاٌم ئهوانه ژههريان تيٌكهلٌ خواردنى ئيمام كردبوو، ئيمام كه خواردنهكهى خوارد، ههستى كرد ژههرى تيٌكهلٌه، يهكسهر ههلٌسا و هاته دهرهوه،خاوهن مالٌ ههرچى داواى ليٌكرد بميٌينٌتهوه، ئيمام له ولاٌميدا فهرمووى:
- ئهگهر له مالٌى توٌ نهبم بوٌ توٌ باشتره!
ئيمام جهوادعليه السلام تا ماوهيهكى دواى ئهو رووداوه زوٌر نهخوٌش بوو، تا ژههرهكه به تهواوى له كارى خست و چاوى له جيهان بهست[74].
* * *
موتهوهكلى عهبباسى ههولٌى ئهدا به هوٌى هيٌزى سوپاكهيهوه ناحهزهكانى خوٌى بترسيٌنىٌ.
بهم بوٌنهوه برٍيارى دا سوپاكهى كه ژمارهيان نهودههزاد سهربازى سواره بوو ههموويان خورجينى ئهسپهكانيان پرٍ له خاكى سوورٍ بكهن و له بيابانيٌكى بهرفراوان لهسهر يهك خالٌيان بكهن. سهربازهكان ئهوهى كه موتهوهكيل دهستوورى دابوو، ئهنجاميان دا، تهپهيهكى زوٌر گهورهيان لهو خاكانه دروست كرد، ناويان ليٌنا تهپهى خورجينى.
موتهوهكيل چووه سهر تهپهكه و ئيمامى هادىعليه السلام بوٌ لاى خوٌى بانگ كرد و وتى: «توٌم بانگ كردووه بوٌ ئيٌره تا ليٌرهوه تهماشاى سوپاى ئيٌمه بكهى. كه به دهستوورى من باشترين جل و بهرگى شهرٍ و چهكيان ههلٌگرتووه، خوٌيان رازاندوٌتهوه تا به قهراغى ئهم تهبهيه كه من و توٌ لهسهرى راوهستاوين تيٌپهرٍن!
مهبهستى لهم شانوٌيه ترساندنى ئهو كهسانه بوو كه نهوا بوٌ شوٌرٍش دژى موتهوهكيل راپهرٍن، وه لهو كهسانهش، بهتايبهت مهبهستى ئيمامى هادىعليه السلام بوو، چونكه پهيرٍهوانيٌكى زوٌرى ههبوو.
حهزرهتى هادىعليه السلام به موتهوهكيلى وت: ئهتهوىٌ منيش سوپاى خوٌم نيشانى توٌ بدهم؟
موتهوهكيل ولاٌمى داوه بهلٌىٌ.
ئيمامعليه السلام دوعايهكى كرد! له نيٌوان ئاسمان و زهوى ههر له روٌژههلاٌت تا روٌژئاوا پرٍ بوو له فريشتهى چهكدار. خهليفه كه ئهم ديمهنهى بينى، بىٌ هوٌش بوو، پاش ئهوه به هوٌش هاتهوه - ئيمام هادىعليه السلام پيٌىفهرموو:
- ئيٌمه له كار و بارى دونيا كىٌبهركىٌ لهگهلٌ ئيٌوه ناكهين، ئيٌمه به كارى پاشهروٌژهوه خهريكين، ئهوهى كه لهبارهى ئيٌمهوه بيرى لىٌ ئهكهيتهوه، دروست نيه[75].
* * *
كابرايهك هاته لاى موتهوهكيل و غهيبهتى يوسف كورٍى يهعقوب كه پياويٌكى نهسرانى و خهلٌكى فهلهستين بوو كرد. موتهوهكيل دهستوورى دا كابراى نهسرانيان هيٌنا.
يوسف نهسرانى پهيمانى لهگهلٌ خواى خوٌى بهست ئهگهر به سهلامهتى لاى موتهوهكيل بيٌته دهرهوه بوٌ ناو مالٌ و منالٌى خوٌى سهد دينارى زيٌرٍ بداته ئيمام عهلى هادىعليه السلام.
لهو كاتهدا ئيمام هادىعليه السلام به دهستوورى خهليفه له حجازهوه هيٌنابوويان بوٌ سامرٍا له مالٌى خوٌى له ژيٌر چاوديٌرى بوو، وه بارى ژيانى به گرانى ئهچوو بهرٍيٌوه.
يوسفى نهسرانى ئهلٌىٌ:
ههر كه گهيشتمه نزيك شارى سامرٍا، لهبهر خوٌمهوه وتم: باش وايه پيشٌ ئهوهى بچمه لاى موتهوهكيل سهد دينارهكه بدهمه ئيمام هادىعليه السلام، بهلاٌم چى بكهم من كابرايهكى نهسرانى چوٌن بتوانم لهبارهى مالٌى ئيمامهوه بپرسم. رهنگه ئهم ههوالٌهش بگاته موتهوهكيل،زوٌرتر قهلٌس بىٌ ليٌم، وه له لايهكى ترهوه هاتووچوٌى ئيمام هادىعليه السلام قهدهغهيه، وه كهس هاتووچوٌى مالٌى ئيمام ناكات.
بيريٌكم هاتهوه ياد! كه ولاٌخهكهم ئازاد بكهم و ليٌىگهرٍيٌم با بوٌ خوٌى برٍوات بوٌ ناو شارى سامرٍا، بهلٌكوو بوٌ خوٌى له شويٌنىٌ راوهستىٌ كه نزيكى مالٌى ئيمام هادى بىٌ. ئهم كارهم كرد، ولاٌخ نهرمه نهرمه به ليٌوارى ريٌدا ئهرٍوٌيشت، كوٌلاٌنى مالاٌن و كوچهى بازارٍى برٍى تا گهيشته شويٌنيٌك راوهستا، ههرچى ههچهم ليٌكرد، ولاٌخ جولٌهى نهكرد، له كابرايهكم پرسى: ئهم مالٌه نزيكه هى كىٌيه؟
وتى: خانووى ئيمام عهلى هادىيهعليه السلام.
ئهم رووداوه سهير هاته به رچاوم، لهبهر خوٌمهوه وتم: ئهلٌلاٌهو ئهكبهر، لهم بير و خهيالٌهدا بووم، له پرٍ كارهكهريٌك له مالٌهكه هاته دهرهوه، رووى تيٌكردم و وتى: توٌ يوسف كورٍى يهعقوبى؟ بهسهرسوورٍمانهوه وتم: بهلٌىٌ!
وتى: وهره خوارهوه. هاتمه خوارهوه، منى برده ژوورهوه، لهبهر خوٌمهوه وتم ئهمه دوو بهلٌگهى روونه لهم پياوه گهورهيه ئهبينم. له پرٍ كارهكهرهكه وتى يوسف سهد ديناره زيٌرٍهكه بده. ئهوهندهىتر سهرم سوورٍما. لهبهر خوٌمهوه وتم ئهم كابرايه نه ئهمناسىٌ نه منى بينيوه، ههم ناوم ئهزانىٌ و ههم چوٌن زانى من سهد دينارى زيٌرٍم بوٌ ئيمام هادى هيٌناوه، دينارهكانى ليٌم وهرگرت. پاش ماوهيهكىتر منى برده ژوورهوه بوٌ خزمهتى ئيمامعليه السلام، له دوورهوه تهماشام كرد پياويٌكى به ههيبهت و نورانى دانيشتووه، بانگى ليٌكردم: هوٌ يوسف كاتى ئهوه نههاتووه ئيسلام بيٌنى؟
وتم: ئهو بهلٌگانهم بينيوه، هيٌشتان كهمن.
فهرمووى: نهخيٌر توٌ له دونيا ئهرٍوٌى و ئيسلام ناهيٌنى، بهلاٌم مژدهت پىٌ بدهم پيٌش ئهوهى له دونيا برٍوٌى كورٍهكهت ئيسحاق بهم زووانه ئهبيٌته موسلٌمان و له پهيرٍهوانى ئيٌمه ئهبىٌ.
پاشان وتى: هوٌ يوسف! ههندىٌ وابير ئهكهنهوه، دوٌستى و خوٌشهويستى ئيٌمه بوٌ توٌ و كهسانيٌك وهكوو توٌ هيچ سووديٌكى نيه! سويٌند به خوا ههرگيز وا نيه، ههر كهسيٌك ئيٌمهى خوٌشبويٌت، سوود ئهبينى ؛ چ موسلٌمان بىٌ و چ موسلٌمان نهبىٌ، خيالٌت رهحهت بىٌ چوونه لاى موتهوهكيل هيچ ئهزيهت و ئازاريٌكى نابىٌ و به سهلامهتى ئهگهرٍيٌيتهوه.
يوسف ئهلٌىٌ: بىٌترس چوومه لاى موتهوهكيل و ههموو ئامانجهكانم جىٌ بهجى بوون.
ههروهكوو له سهرهوه وتمان، پيٌش مردنى پياوى نهسرانى كورٍهكهى كه يهعقوب ناوى بوو موسلٌمان بوو. وه له پهيرٍهوانى دلٌسوٌزى ئيمامى ليٌهات و ههميشه ئهيوت: من به مژدهى سهروهرم ئيمام هادىعليه السلام موسلٌمان بووم[76].
* * *
ئيسحاقى كهندى - يهكىٌ له زانايانى ناودارى عيٌراق بوو، خهلٌك ئهويان به فهيلهسووفيٌكى زيرهك ئهناسى. ئايينى ئيسلامى قهبولٌ نهبوو، وه كابرايهكى كافر و بىٌ ئايين بوو. وابيرى ئهكردهوه ههندىٌ له ئايهتهكانى قورئانى پيروٌز نابهرامبهر و ناسازگارن لهگهلٌ يهكتر دا. جا لهبهر ئهم هوٌيه برٍيارى دا كتيٌبيٌك لهبارهى ئايهتهكانى ناكوٌك لهگهلٌ يهكتر له قورئاندا بنووسىٌ، وه له مالٌهوه دانيشت و دهستى كرده نووسين.
روٌژيٌكيان يهكىٌ له قوتابىيهكانى گهيشته خزمهتى ئيمام حهسهنى عهسكهرىعليه السلام، ههوالٌهكهى به ئيمامى راگهياند. ئيمام فهرمووى:
- ئايا له نيٌوان ئيٌوه پياويٌكى به هوٌش و زيرهك نيه كه ماموٌستاكهتان له نووسينى ئهو جوٌره كتيٌبه پهشيمان بكاتهوه.
قوتابىيهكه وتى: ئيٌمه ههموومان قوتابى ئهوين، كهى توانايى زانستى ئهومان ههيه، تا بتوانين لهو بيرو باوهرٍى كه ههيهتى لاى بدهين.
ئيمام فهرمووى: ئايا ئامادهى ئهوهى كه من فيٌرت بكهم له بهرامبهر ماموٌستات ئهنجامى بدهى؟
- بهلٌىٌ.
فهرمووى: برٍوٌ لاى و ماوهيهك له نووسينهكهى يارمهتى بده به جوٌريٌكى وا خوٌت لهگهلٌدا بگونجيٌنه كه جيٌى باوهرٍى بى. پاشان پيٌى بلٌىٌ ماموٌستا پرسياريٌكم بوٌ پيٌش هاتووه، جگه له توٌ كهس لياقهتى ولاٌمدانهوهى نيه، روخسهت ههيه بپرسم؟ بيٌگومان ئهلٌىٌ بپرسه!
توٌش پيٌى بلٌىٌ: ئايا ئهبىٌ ئهو كهسهى كه قورئانى ناردووه (خوا) مهبهستيٌكى ههبىٌ له ههندىٌ ئايهت، وه توٌ ئهو مهبهسته تىٌنهگهى و به جوٌريٌكى تر تىٌبگهى؟ بيٌگومان ئهلٌىٌ بهلٌىٌ، پاشان پيٌى بيٌژه: توٌ چوزانى[77] مهبهستى خوا لهو ئايهتانه ئهوه نيه كه توٌ بيرى لىٌ ئهكهيتهوه، ماموٌستاكهت به جوانى ئهزانىٌ مهبهستى توٌ چيه.
قوتابى چووه لاى فهيلهسووف ئيسحاق، به پيٌى دهستوورى ئيمام ئهوهى كه فهرمووبووى ههمووى ئهنجام دا، وه پرسيارهكهشى له ماموٌستا پرسى، ماموٌستا بهو پهرٍى هوٌشيارىيهوه گويٌى دايىٌ و وتى: پرسيارهكهت دووباره بكهوه!
قوتابى دووبارهى كردووه.
فهيلهسووف پاش كهميٌك وهستان هاته قسه و وتى:
بهلٌىٌ! لهوانهيه خوا مهبهستيٌكىترى جگه لهوهى كه له روالٌهتى ئايهتهكه هاتووه ههبىٌ، چونكه زمان له رووى زاراوهوه ماناى جوٌراوجوٌرى ههيه. وه رهنگه مانايهكىتر بدات، ئهگهر ههم به جوانى له پرسيارهكهت وردبيتهوه، بهرٍاستى پرسياريٌكى جوانه و جيٌى باوهرٍه. بهلاٌم فهيلهسووف ههر چوٌنيٌك ليٌكيدايهوه زانى كه قوتابىيهكهى تواناى بيركردنهوهيهكى واى نيه، له قوتابىيهكهى ئهم جوٌره پرسياره ناوهشيٌتهوه. ناچار پيٌى وت: سويٌندت ئهدهم راست بلٌىٌ ئهم پرسيارهت له كوىٌ هيٌناوه، له كيٌوه فيٌرى بووى؟
قوتابى له سهرهتاوه نكوٌلىٌ لىٌ كرد و لهسهر قسهى خوٌى راوهستا و به ماموٌستاكهى وت: ههروهها هاته بيرم.
فهيلهسووف قهبولىٌ نهكرد و زوٌرى بوٌ هيٌنا كه راست بلٌىٌ.
قوتابى: راستت ئهوىٌ له ئيمام حهسهن عهسكهرىيهوه فيٌر بووم.
فهيلهسووف: ئيٌستا راستت وت، چونكه پرسيارى وا جگه له خانهدانى پيٌغهمبهرايهتى له كهسىتر نابيستريٌت.
لهسهر ئهم قسهيه فهيلهسووف ئيسحاق ههستى به ههلٌهى خوٌى كرد و دهستوورى دا ئاگريٌكى بوٌ بكهنهوه، وه ئهو نووسراوانهى كه لهبارهى زدونهقيزى قورئان نووسيبووى ههمووى سوتاند[78].
* * *
حهزرهتى حوججهت[79] كورٍى حهسهن ئيمامى زهمان و كات. له پانزهى شهعبان، سالٌى دووسهد و پهنجا و پيٌنجى كوٌچى ههيثى له شارى سامرٍا چاوى به دونيا كردهوه.
حهكيمه كچى ئيمام موحهممهد تهقىعليه السلام ئهگيٌرٍيٌتهوه، ئيمام حهسهن عهسكهرى منى بانگ كرد و فهرمووى:
پورهگيان! ئهمشهو نيٌوهى مانگى شهعبانه، بهربانگ لاى ئيٌمه به[80].
خواى مير و مهزن لهم شهوهدا دلٌشاد حوججهتى خوٌى به زووى به ديار ئهخات.
وتم: دايكى منالٌهكه كىٌيه؟
فهرمووى: نهرگس.
وتم: به قوربانت بم نيشانهى ئاوس بوون لهم ژنه ديار نيه!
فهرمووى: بهرژهوهندى وايه! كه من وتم.
حهكيمه خاتوون ئهلٌىٌ: چوومه ژوورهوه سلاٌوم كرد، نهرگس خاتون هاتوو و وتى: شهو به خيٌر خاتوون!
وتم: خاتوونى بنهمالٌهى ئيٌمه توٌى!
وتى: من له كوىٌ و ئهم پله بهرزه له كوىٌ!
وتم: كچهكهم ئهمشهو خواى مير و مهزن منالٌيٌكت ئهداتىٌ، ئهبيٌته هوٌى خوٌشى دونيا و ئاخيرهت.
تا ئهم قسهيهى له من بيست، به شهرمهوه سهرى داخست و دانيشت.
من نويٌژى خوٌرئاواو و شيٌوانم خويٌند، روٌژووهكهم شكاندو پاشان نووستم، نيوه شهو ههلٌسام نويٌژى شهوم خويٌند؛ تهماشام كرد نهرگس خهوتوه، هيچ ههوالٌيٌك له منالٌ بوون نيه، پاش نويٌژ خهوتم. ماوهيهك تيٌپهرى دووباره به دٌلخورپه راپهرٍيم، تهماشام كرد نهرگس نويٌژ ئهكات، ديسان هيچ نيشانهيهك له منالٌ بوون نيه، له قسهكهى ئيمام كه سهر له ئيٌواره فهرمووبووى گومانم لىٌ پهيدا بوو. لهم كاتهدا ئيمام بانگى كرد و فهرمووى «لا تَعْجَلى يا عَمَّه فَاِنّ الْاَمْر قَدْ قَرُبَ» - واته: پورىٌ پهله مهكه ژووان (كاتى منالٌ بوون) نزيك بوٌتهوه. دواى ئهوه قسهى ئيمامم بيست، سوورٍهتى «الم سجده» و «يس»م خويٌند.
لهناكاو! نهرگس به دلٌتهپه له خهو راچلٌهكا و ههلٌسا، ليٌى نزيك بوومهوه، ناوى خوام هيٌنا و وتم نهرگس چيه! ههست به شتيٌك ئهكهى.
وتى: بهلٌىٌ پورىٌ!
وتم: نارٍهحهت مهبه! بهسهر خوٌتدا زالٌ به! ئهمه ئهو مژدهيهيه كه به توٌم وت.
پاشان لهبهر ژان، نهرگس خهوى ليٌكهوت، منيش به ههواى ئهو سهرم ناوه، ماوهيهكى كورت ههردووكمان خهومان ليٌكهوت، به خهبهرهاتم، تهماشام كرد، منالٌيٌك وهكوو بلٌيٌى له حالٌهتى سوژدهيه لهسهر زهوى كهوتووه، خيٌرا ههلٌمگرت و منالٌهكه له ههموو شتيٌكى زيمان خاويٌن بوو.
يهكسهر ئيمام حهسهنى عهسكهرى بانگى كرد و وتى: پورىٌ كورٍهكهم بوٌ بيٌنه!
منيش منالٌهكهم برده لاى، ئيمام له باوهشى گرت و زمانى له ناو دهمى دانا و دهستى به چاو و گويٌيدا كيٌشا و فهرمووى: كورٍم قسه بكه!
منالٌهكه هاته ولاٌم و وتى:
«أشْهَدُ أن لا اله إلاّ الله وَحْدَهُ لا شَريكَ له و أشْهَدُ أن محمد رسول الله».
پاشان سهلاواتى بوٌ ميرى باوهرداران ئيمام عهلىعليه السلام و ئيمامهكانىتر يهك به يهك تا گهيشته باوكى خوٌى ئيمام حهسهن عهسكهرىعليه السلامدا، پاشان بىٌدهنگ بوو.
ئيمام فهرمووى: پورىٌ بيبه با سلاٌو له دايكى بكات، پاشان بيهيٌننهوه لاى من.
- منالٌهكهم بردهى لاى دايكى و سلاٌوى ليٌكرد، ئهويش ولاٌمى دايهوه. جاريٌكىتر بردمهوه لاى باوكى[81].
* * *
فهرزانه مهجلسى له باوكىيهوه ئهگيٌرٍيٌتهوه كه وتويهتى:
لهسهردهمى ئيٌمه كابرايهكى خواپهرست و چاك ههبوو، بهناو ئهمير ئيسحاق ئهستهرئابادى كه چل جار به پىٌ چووبووه مهككه، لهناو خهلٌك ناوداربوو، وه ئهيانوت «طى الارض» ئهكات[82]. سالٌيٌكيان خهبريان بوٌم هيٌنا كه هاتووهته ئيسفههان، منيش چوومه ديدارى! چاك و چوٌنيم لهگهلٌ كرد و ليٌمپرسى:
- ئايا بهرٍاستى تو «طى الارض» ئهكهيت، لهناو خهلٌك ئهم قسهيه باوه؟
له ولاٌمدا وتى:
- يهكىٌ لهو سالاٌنه لهگهلٌ كاروانيٌك بوٌ حهج ئهرٍوٌيشتم، نزيكهى پهنجا فهرسهخ[83] مابوو بگهينه مهككه، لهبهر هوٌيهك له كاروان دواكهوتم و هيٌواش هيٌواش بهجىٌمام و شاريٌگاشم ون كرد، سهرسورٍ و سهر ليٌشيٌواو ببووم. تينويهتى زوٌرى بوٌ هيٌنام، به جوٌريٌك كه ئيتر ئوميٌدى زيندووبوونم نهبوو، چهندين جار هاوارم كرد - يا أبا صالح، يا أبا صالح[84] - ريٌگام پيٌشان بده، ريٌنموويم بكه! ئهوهندهى پىٌ نهچوو، ياساولٌيٌك له دوورهوه به دياركهوت، كهوتمه ناو بيرهوه، پاش ماوهيهك ليٌم نزيك بووهوه، تهماشام كرد لاويٌكى قوٌز و گهنماوى رهنگ و به جل و بهرگى پاك و خاويٌن سوارى حوشتريٌكه و گوٌزهيهكى ئاويشى پىٌيه، سلاٌوم ليٌكرد، ولاٌمى دايهوه و وتى: تيٌنوته.
وتم: بهلٌىٌ!
- گوٌزهكهى پيٌم دا، تيٌر ئاوم خوارد، پاشان وتى: ئهتهوىٌ بگهيته كاروانهكهت!
وتم: بهلٌىٌ!
وتى: سوار به.
منى له پشت خوٌى سوار كرد و بهرهو مهككه كهوتينه رىٌ. عادهتم بوو ههموو روٌژيٌك دوعاى حرزى يهمانيم ئهخويٌند، خهريكى خويٌندنى بووم، ههندىٌ جار لاوهكه رستهكانى بوٌ راست ئهكردمهوه و ئهيوت بهم جوٌره بيخويٌنهوه!
ئهوهندهى پىٌ نهچوو وتى:
- ئهزانى ئيٌره كوىٌيه؟ تهماشام كرد، له شارى مهككهين.
- وتى: دابهزه.
منيش دابهزيم، ئهويش ههندىٌ گهرٍاوه بوٌ دواوه، له چاو ون بوو. دواى ئهوه زانيم كه ئهو لاوه ئيمام زهمان بووه. زوٌر قهلٌس بووم، دواى حهوت روٌژ كاروانهكهمان گهيشته مهككه.
ئهوانهى كه له كاروانهكه دا بوون له زيندووبوونى من نائوميٌد بوون، يهكسهر كه چاويان له مهككه به من كهوت، سهريان سوورما، ئيتر لهو كاتهوه لهناو خهلٌك باوه كه من «طى الارض» ئهكهم.
فهرزانهى مهجلسى ئهلٌىٌ: باوكم وتويهتى:
دوعاى حرزى يهمانى ئهمير ئيسحاقم خويٌند، وه ئهو رستانهى كه عهيبى ههيه راستى كردهوه بوٌم. سوپاس بوٌ خوا كه روخسهتى دا دوعاكهم بوٌ راست بكاتهوه و چيروٌكهى بگيٌرٍمهوه[85].
* * *
ئهبوراجح يهكىٌ له پهيرٍهوانى دلٌسوٌزى مهزههبى دوانزه ئيمامىيه، خهلٌكى شارى حللهيه، نزيك شارى نهجهفى پيروٌزه له ولاٌتى عيٌراق. له يهكىٌ له حهمامهكانى شارى حلله حهمامچى بوو، لهبهر ئهوه خهلٌكى زوٌر ئهناسى.
لهو سهردهمه فهرماندارى حلله پياويٌكى ناسبى[86] بوو بهناوى «مرجان صغير» زوٌر رقى له پهيرٍهوانى مهزههبى جهعفهرى بوو، وه خهلٌكى حللهش زوٌربهى زوٌرى پهيرٍهوى ئهو مهزههبه بوون، خهلٌكى لهسهر بچوكترين شت به توندى موجازات ئهكرد. روٌژيٌكيان ههوالٌيان دايىٌ كه راجحى حهمامچى قسهى به فهرماندار وتووه.
دهستوورى دا بيهيٌننه لاى.
ئهوهندهى لىٌدا تا ههموو گيانى بريندار بوو، ددانهكانى پيٌشى ههموو شكاند، لوتى برٍى، زمانى به گونوژ[87] كون كرد، بهو باره نالهبارهيهوه داى به دهستى ههندىٌ له خوٌفروٌشهكانى، ئهوانيش له ئاغاكهى خراپتر، تهنافيان خسته ملى و بهناو شاردا ئهيانگيٌرٍا، ئهوهى لايهنگرى فهرماندار بوو، ليٌى ئهدا، وايان ليٌكرد ئيتر نهيتوانى لهسهر پىٌ راوهستىٌ، وهكوو جهنازهيهك بهسهر زهويدا رايان ئهكيٌشا و خهريك بوو گيانى دهربچىٌ، بارى تهندروستيان گهيانده فهرماندار، ئهويش برٍيارى دا بيكوژىٌ، بهلاٌم ههندىٌ كهس له دهوروبهرهكانى وتيان خويٌنى ئهم پيرهميٌرده بوٌ ئهگرى بهستوٌ! بوٌ خوٌى خهريكه گيانى دهرئهچىٌ، بهرهلاٌى بكه، ئهمرٍوٌ و سبهينىٌ ئهمرىٌ. تهرمى نيوهگيانى راجحى حهمامچىيان فرٍىٌ دا قهراغى ريٌگا، خزمان و دوٌستانى ههلٌيانگرت و برديانهوه بوٌ مالٌ و كهسيش گومانى نهبوو ئهو شهوه تا سبهينىٌ روٌژ بكاتهوه، بهلاٌم سبهينىٌ به پيٌچهوانهوه خهلٌك بهو پهرٍى سهرسوورٍمان بينيان ئهبوراجح راوهستاوه و نويٌژ ئهخويٌنىٌ، ئهمرٍوٌ له دويٌنىٌ ساغ وسهلامهتتر و گهنجتر بوٌتهوه، ددانهكانى ههموو له جىٌ خوٌيهتى، لوتى وهكوو جارى جاران بهلٌكوو ريٌك و پيٌكتر، شويٌنهوارى برٍين له لهشيدا نهماوه، به سهيرهوه ليٌيان پرسى:
- چوٌن بوو بهم زووانه چاك بوويتهوه، ههتا شويٌنهوارى برٍيٌنيٌك له لهشدات نهماوه؟
ئهبو راجح وتى:
- له ئهنجامى ئهو برٍين و ليٌدانه، بىٌ هوٌش كهوتبووم، ههتا زمانم نهئهجولاٌ دوعا بكهم و داواى يارمهتى له ئاغام ئيمام زهمان (مههدى) بكهم، بهلٌكوو له دلٌهوه ليٌيپارٍامهوه بيٌته يارمهتيم. نيوهشهو له ناكاو ژوورهكهم رووناك بوٌوه، له ههمان كاتدا چاوم به روومهتى نوورانى ئاغام ئيمام زهمان كهوت. هاته پيٌشهوه، دهستى موبارهكى به دهم وچاومدا هيٌنا و فهرمووى: ههلٌسه، برٍوٌ كار بكه و خهرجى خانهوادهكهت دهربيٌنه، خوا توٌى شهفا داوه! بوٌ سبهينىٌ ههلٌسامه سهر پىٌ تهماشام كرد بهرٍاستى ساغ و سهلاٌمهتم و هيچ برٍينيٌك له لهشمدا نيه.
ههوالٌى سهيرى ئهبو راجح پيرهميٌردى لاواز و بىٌ هيٌزى حهمامچى كه گوٌرٍابوو بوٌ پياويٌكى ساغ و سهلامهت و به توانا ههموو جيٌى شارى حللهى گرتهوه. به گويٌى فهرمانداريش ئهگهيشت، دهستوورى دا خوٌفروٌشهكانى بيهيٌننهوه لاى كه چاوى پيٌكهوت حهپهسا! ترسى ليٌنيشت، له ترسى ئهو كاره؛ رهفتاريشى لهگهلٌخهلٌك گوٌرٍا. تا ئهم به سهرهاتهى ئهبواجحى نهبينيبوو، له شارى حلله شويٌنيٌك كه ناسراو بوو به «مهقامى ئيمامى زهمان» ههميشه فهرماندار بوٌ گالٌه كردن بهو شويٌنه پشت له قيبله دائهنيشت، بهلاٌم له دواى ئهو رووداوه، وازى لهو عادهتهى هيٌنا و ريٌز و حورمهتيٌكى باشى بوٌ ئهو شويٌنه قابل بوو، له زوٌر شت له پهيرٍهوانى مهزههبى دوانزه ئيمامى چاوپوٌشى ئهكرد، لهگهلٌ چاكان چاكى ئهكرد، بهلاٌم ئهم پهشيمان بوونهوهى سوودى نهبو،چونكه زوٌرى پىٌ نهچوو مرد[88].
* * *
[1] بيحار، بهرگى 22، لاپهرٍه 13.
[2] بيحار، بهرگى 43، لاپهرٍه 283.
[3] خواى مير و مهزن حهزرهتى يونسى به نويٌنهرى خوٌى له شارى نهينهوا ههلٌبژارد و پهيامى خوٌى بوٌ ناردن، خهلٌكى نهينهوا پهيامهكهيان لىٌ قهبولٌ نهكرد، حهزرهتى يونس گومانى كرد، ئيتر ئهركى سهرشانى تهواو بووه،پيٌش ئهوهى دهستوورى خوايى بوٌ دابهزىٌ، لهبهر توورٍهيى له دهست خهلٌك سهرى خوٌى ههلٌگرت، گهيشته دهريا، نهههنگيٌك قوتى دا. لهو تاريكايهدا و لهناو زگى نهههنگهكه كهوته بيرى خوا و فهرمووى:
خوايه بمبوورٍه، من سهبرم نهكرد تا دهستوورى توٌ بىٌ لهم تاريكايى رزگارم بكا، خواى موتهعال كه ئهرحهموراحمينه،دوعاى قهبولٌ كرد، رزگارى كرد. وه چيروٌكى حهزرهتى يونس له قورئاندا به ناو «ذوالنون» هاتووه.
[4] بيحار، بهرگى 16، لاپهرٍه 217.
[5]بيحار، بهرگى 104، لاپهرٍه 37.
[6] بيحار، بهرگ 6 و 27 و 73، لاپهرٍه220 و 107 و 298 لهگهلٌ ههندىٌ دهستكارى.
[7] بيحار، بهرگى 16، لاپهرٍه 214.
[8] بيحار، بهرگى 77، لاپهرٍه 136.
[9]بيحار، بهرگى 20، لاپهرٍه 63.
[10] بيحار، بهرگى 77، لاپهرٍه 182.
[11] بيحار، بهرگى 75، لاپهرٍه 108.
[12] بيحار، بهرگى 41، لاپهرٍه 108 و 111.
[13]سوورهتى عاديات، ئايهتى 1 تا 5.
[14] بيحار، بهرگى 21، لاپهرٍه 72.
[15]بيحار، بهرگى 40، لاپهرٍه 113.
[16] بيحار، بهرگى 41، لاپهرٍه 135.
[17]بيحار، بهرگى 41، لاپهرٍه 52.
[18]بيحار، بهرگى 20 و 41، لاپهرٍه 52 و 73 .
[19] بيحار، بهرگى 43، لاپهرٍه 93.
[20] بيحار، بهرگى 43، لاپهرٍه 134 لهگهلٌ دهستكارى.
[21] بيحار، بهرگى 43، لاپهرٍه 85.
[22] بيحار، بهرگى 2، لاپهرٍه 3.
[23] بيحار، بهرگى 2، لاپهرٍه 8.
[24]بيحار، بهرگى 43 و 89 و 93، لاپهرٍه 81 و 313 و 388 .
[25]بيحار، بهرگى 43، لاپهرٍه 25.
[26]بيحار، بهرگى 43، لاپهرٍه 352.
[27]بيحار، بهرگى 43، لاپهرٍه 345.
[28]بحار الانوار، بهرگى 43، لاپهرٍه 352.
[29]بحار الانوار، بهرگى 43، لاپهرٍه 345.
400[30] يا 450، به قسهى ديكه 500 دهرههم.
[31] بحار، بهرگى 44، لاپهرٍه 119، 120.
[32] بحار، بهرگى 43، لاپهرٍه 352.
[33] بحار، بهرگى 44، لاپهرٍه 292.
[34]بحار، بهرگى 78، لاپهرٍه 126
[35] بحار، بهرگى 44، لاپهرٍه 394.
[36] بحار، بهرگى 45، لاپهرٍه 335.
[37]بحار، بهرگى 46، لاپهرٍه 116.
[38] بحار، بهرگى 46، لاپهرٍه 142.
[39] بحار، بهرگى46، لاپهرٍه 67.
[40] سهججاد - زهينولعابدين ههر دوو له نازناوهكانى ئيمام عهلى كورٍى ئيمام حوسهينن.
[41] ههلٌبهته گازهى ئيمامى سهججاد بهم جوٌره، ريٌگامان نيشان ئهدات كه چوٌن له بهرامبهر خواى مير و مهزن بپارٍيٌتهوه. خويٌنهر، وا تيٌنهگات كه ئيمام ئهو جوٌره كردهوانه ئهدا (پهنا بوٌ خوا لهم جوٌره بير كردنهوهيه). ئيمام له پلهى مهعسوم دايه و ههرگيز له بهرامبهر نابىٌ به و جوٌره بييرى بكريٌتهوه، بهلٌكو ئهمه دهرسيٌكه بوٌ من و توٌ و ويٌنهى من و توٌ.
[42] مؤمنون، ئايهتى 101.
[43]بحار، بهرگى 46، لاپهرٍه 81.
[44]بحار، بهرگى 46، لاپهرٍه 65.
[45]بحار، بهرگى 46، لاپهرٍه 247.
[46]بحار، بهرگى 2، لاپهرٍه 236.
[47] بحار، بهرگى 52، لاپهرٍه 126.
[48] بحار، بهرگى 47، لاپهرٍه 134.
[49] بحار، بهرگى 47، لاپهرٍه 123.
[50]بحار، بهرگى 48، لاپهرٍه 118.
[51] بحار، بهرگى 47، لاپهرٍه 20.
[52] بحار، بهرگى 47، لاپهرٍه 39.
[53] بحار، بهرگى 47، لاپهرٍه 77.
[54] بحار، بهرگى 104، لاپهرٍه 37.
[55] بحار، بهرگى 47، لاپهرٍه 79 و بهرگى 68، لاپهرٍه 118.
[56] شورا: 52. ئهتو لهمهو پيٌش نهتدهزانى كتيٌب و ئيمان چيه (له ناوهروٌكى قورئان به ئاگا نهبوويت)، بهلاٌم ئيٌمه ئهومان كرده نوريٌك كه ههر كهس بمانهويٌت پيٌى ريٌنويٌنى ئهكهين.
[57]بحار، بهرگى 47، لاپهرٍه 374.
[58] بحار، بهرگى 47، لاپهرٍه 117.
[59]بحار، بهرگى 100، لاپهرٍه 441.
[60]بحار، بهرگى 47، لاپهرٍه 59.
[61] بحار، بهرگى 48، لاپهرٍه 103.
[62] بحار، بهرگى 48، لاپهرٍه 174 و 313.
[63] سوورٍهتى حهج، ئايهتى 25.
[64] سوورٍهتى ئهنبياء، ئايهتى 47.
[65] بحار، بهرگى 48، لاپهرٍه 141.
[66] سوورٍهتى ئهنفال، ئايهتى 41.
[67]سوورٍهتى حهشر، ئايهتى 7.
[68] سووورٍتى بهقهره، ئايهتى 44.
[69] بحار، بهرگى 49، لاپهرٍه 288.
[70] بحار، بهرگى 50، لاپهرٍه 56.
[71] طهرسوس: ناوچهيهكه لهسهر سنوورى ولاٌتى ئيسلام و روٌم.
[72] كورٍىئهبودوئاد: له عهرهبيدا ناوى بهم جوٌرهيه ابن ابىدُآد - قازى موعتهسيم بوو.
[73]مائيده، ئايهتى 6.
[74]بحار، بهرگى 50، لاپهرٍه 5.
[75] بحار، بهرگى 50، لاپهرٍه 154.
[76]بحار، بهرگى 50، لاپهرٍه 144.
[77] چوزانى - له شيٌوهى زمانى كوردستانى خواروو له جياتى (لهوانهيه) به كار دىٌ.
[78]- بحار، بهرگى 50، لاپهرٍه 311.
[79] -حوججهت: له عهرهبيدا بهم جوٌره ئهنووسريٌت (الحجة) ليٌرهدا مهبهست له حوججهت ناو نيه، بهلٌكوو له جياتى ناو بهكار هيٌنراوه، وه مهبهست له ئيمامى دوانزيهمى مهزههبى جهعفهرىيه كه ناوى موحهممهده، له ريوايهتدا هاتووه بهناوى خوٌى يانى موحهممهد ناوى نههيٌنرىٌ. جا لهبهر ئهمه چهند نازناويان بوٌ داناوه وهكوو: حوججهت، ئيمام زهمان، ساحيب زهمان، وهليعهسر، ساحب ئهمر و كورٍى حهسهن، وشهى حوججهت به مانى بههانه، بيانو و بهلٌگه ديٌت - وهرگيٌرٍ.
[80] - به پيٌى ريوايهتى بنهمالٌهى پيٌغهمبهر، مانگى رهجهب و شهعبان به پيٌشوازى مانگى رهمهزان ئهچوون و به روٌژوو ئهبوون بوٌيه له نيوهى مانگى شهعبان ئيمام حهسهن به پورى ئهلٌىٌ بهر بانگ لاى ئيٌمه به - وهرگيٌرٍ.
[81] - بحار، بهرگى 51، لاپهرٍه 2.
[82]- طى الارض: له كورديدا ماناى زوٌر بوٌى لىٌ دراوهتهوه. وهكوو: به چاونوقانيٌك ئهچيٌته ئهوپهرٍى دونيا يان بهرمالٌى حهزرهتى سولهيمانى ههيه به ههوادا ئهفرٍىٌ، يان ريٌگاى سالٌيٌك به سهعاتيٌك ئهبرٍىٌ. وه زوٌر ماناىتر.
[83] - ههر فهرسهخىٌ نزيكهى ههشت كيلومهتره.
[84] - نازناوى ئيمامى مههدىيه.
[85]-بحار، بهرگى 52، لاپهرٍه 175.
[86] - ناصبى: ئهگهرٍيٌتهوه بوٌ ناصب. بهو كهسانه ئهوترا كه جويٌن به بنهمالٌهى پيٌغهمبهر، به تايبهتى ئيمامى عهلىعليه السلام ئهدان، لهو سهردهمهدا ناسبيهكان مهزههب نهبوون، بهلٌكوو وهكوو حزبيٌك وا بوون
[87]- به ماناى (سوژن)ه له شيٌوهى زمانى ناوچهى كوردستانى خوارووه (خانهقين).
[88]- بحار، بهرگى 52، لاپهرٍه 70.