YEWTERE FII SALLIGII

Hannnde miɗo saatii yewtude ma fii salligii –baaba en an maaki-ɓaawo ɗun mi yewte fii lonngal e fii taamaa-muyee. Mi miijitii ka nder wonnkii an mi wi'i : Awa hiɗen e nder dambugal arande laɓɓinorɗun ɓanndu ɓooraandu (tayre go'o) laaɓal mayru on.

Mi woni e miijitagol e hoore henagol seeɗa e ko soɓinta ɓanndu ɓoorandu laaɓal ngal, ngal wonunoo ngal e mayru.

Ɓaawo mi miijitike ɗun, mi waawi annditude, mi yiltii mi lanndii hoore an... Ndaarii ko fii hon ɗun mi laɓɓinorta salligii ?

Ɓaawo ɗun fewtingol nga'al lanndal e baaba en an newanii lan ɓaawo ko kamɓe woni yeeso an.

 • Ko fii honɗun salliganto ɗen ?

- Ko fii yo en juulu ..e piyude e misal.

Fii yo en wanngo ka sera suudu Allaahu hormaateeru ka hajju e ka umra, e piyude e misal.

Fii yo dagano en meemugol Alghur'aana tedduɗo on {e innɗe Allaahu seɗiiɗo on ka sifaaji makko hertiiɗi ɗin wano wi'ugol {A-rahmaan e Al-khaligh}, e piyude e misal.

• Miɗo anndi ko ndiyan mi salligorta.. kono taw hara si sarti hino woodi e ɗan ndiyan ɗan mi saliigorta ɗun?

- Hino woodi.

1-Ko nde tawata ndiyan ɗan ko laaɓuɗan, tere salligii ma'a ɗen ko laaɓu ɗe. Hino yona hara lootugol ɗe ngol ko fii salligii on e laɓɓingol ɗe si tawii ndiyan ɗan ko laaɓu ɗan.

2- Hara ndiyan ɗan ko dagii ɗan wonaa jattaa ɗan, ko wano ɗon kadi nokkuure ko salligoto ɗaa ɗon .

Hiɗa haani anndude wonnde ko faandaa e sartingol dagagol nokkuure nden wonnde si tawii hay nokku alaa ka salligee si wonaa ka nokkuure jattaande  haray salligii fawaakima, haray hino waɗɗimaa taamagol, kono si tawii a lunndike ɗun a salligike e nokkuure jattaande nden haray salligii ma'a on hino selli kono hiɗa mari junuubi.

3- Nde ndiyan ɗan wonata laaɓu ɗan hara wonaa jillaa ɗan wano ndiyan ilayɗan e  ndiyan ñeddude ɗan yareten ɗan, hara wonaa ndiyan leemune e piyude misal.

• Ko honno mi salligorta ?  

- Si tawii a gaynii anniyanagol salligii ɓattagol Allaahu fuɗɗoɗaa:

Aranun e mu’un: Lootaa yeeso ngon gila ka sukundu ndun fuɗɗii ɗon ka hoore tiinde haa ka wokkude ka junndi, e ko heƴata hakkunde honndu mawndu ndun e honndu hakkundeeru ndun ka yannji.

Si tawii a fontii newre ma'a nden no nde yaajiri non a waɗii nde ka hoore yeeso ma'a kala ko heƴi e newre ma'a nden hakkunde sera honndu mawndu ndun e honndu hakkundeeru ndun ko ɗun ɗon lootataa e yannji yeeso ma'a ngon.

Wonndude e ƴeewitagol [ko nde lootataa yeeso ma'a ngon ko a fuɗɗorɗo ka dow maggo haa ka ley maggo] ko hatonjinaa fensitugol sukundu sukkundu.

Ɗiɗaɓun e mu'un: ko lootugol juuɗe ma'a ɗen ittude ka soɓɓundu jungo ma'a haa yottoo ka hoore kolli juuɗe hara ko naamo ngon fuɗɗorɗaa hikkaa nano ngon, ko'a lootuɗo hoore soɓɓundu junngo ndun haa yottoo ka hoore kolli juuɗe ma'a tuma woo.

• Ko honɗun woni soɓɓundu junngo ko ka belenru jungo ndun e densere junngo nden fotti ɗon.

Tataɓun e mu'un: Maskaa yeeso hoore ma'a nden hino ɓuraa yiɗeede yo taw ko ka nder newre jungo naamo ngon e nde fuɗɗortaa ka dow naɓiraa ka ley, maskugol sukundu hikkiindu e tiinde nden yonay, waɗɗaaki maskugol e hoore guril ngil.

Naya ɓun e mu'un: Ko maskugol koyɗe ma'a ɗen ko woni hakkunde hoore kolli koyɗe ɗin e ka teppere nden e bellenru ndun yiidi ɗon, maskirgol koyngal ñaamal ngal batte newre junngo ñaamo ngon hino jicci e maskirgol batte junngo nano ngon koyngal nanal ngal, dagaaki maskirgol ndiyan kesan (go'o) [wano tawiri dagaaki ardingol koyngal nanal ngal e hoore koyngal ñaamal ngal ka maskugol].

waɗan yila e salligii ma'a on e ko arata ɗo'o kon:

a)-Rewnindirgol, lootaa yeeso ma'a ngon ko adii a lootude junngo ma'a naamo ngon, ardinaa lootugol jungo ma'a naamo ngon ko adii junngo ma'a nan ngon, maskaa hoore ma'a nden ko adii a maskude junngo ma'a nano ngon, maskaa hoore ma'a nden ko adii a maskude koyɗe ma'a ɗen.

b)-Jokkindirgol, ko faandaa e ɗun ko jokkindirgol hakkunde golleeji salligii on, hino yona e nder alhaaliiji arooji, wano lannugol ndiyan ɗan maa yejjitugol e nde tawata fuɗɗagol teral hikkiingal ngal maa maskugol ngal ko ko adii tere adii ɗe ɗen yoorude, si tawii ɗe fow ɗe yoorii haray salligii makko on bonii, hino haanaa anndintineede wonnde lorrataa si tawii yoorugol ngol ko henndu maa nguli woni sabu mu'un, maa hara ko yorngugol si tawii jokkondirgol ngol hino faamoo e mu'un.

c)-Immanagol, nde salliganto ɗaa hoore maaɗa si tawii a waawii ɗun.

 • Si tawii non mi waawaali ɗun ko honno mi gerdata?

- Si tawii a waawaali, goɗɗo go'o hino waawu maa salligude, o ɓanta junngo ma'a ngon o lootira ngo yeeso ma'a ngon, ɓaawo ɗun o lootira ngo juuɗe ma'a ɗen, o maskira newrere ma'a ñaamere nden hoore ma'a nden, ɓaawo ɗun o maskira newe ma'a ɗen koyɗe ma'a ɗen batte ndiyan wonu ɗan ka juuɗe ma'a ɗen.

d)  Nde tawata heedoode haɗay nde hewtugol ndiyan salligii ɗan ka guril wano pentir e ariya ko sonnaaɓe ɓen gollitirta kon e ko wonaa ɗun, e wonnde fayugol lorrataa waɗataa heedoode.

e) Nde tawata ella alaa ton haɗayɗo ma gollitirgol ndiyan ɗan wano nawnaare, si wonaa ɗun haray ko taamaamuyee on fawimaa lonto salligii on.

• Si tawii mi salligike ɓaawo ɗun waghutu go'o arii enee taw hara si tawii heyɗin tingol salligii on hino waɗɗii ?

- Wonaa non woniri, fannii salligii ma'a on firtaaki.

• Ko honno e ko honnde tuma salligii firtotoo?

- Firtayɗi salligii ɗin ko ɗi jeeɗiɗi: Ko hibbugol ndiyan, e soɓe, ittugol henndu, ɗoyngol, e kala ko ittata hakkil wano faɗɗere e manndil ngol e istihaada fanɗuɗo e hawruɗo yiltito ka (yewtere fii istihaada) e janaaba.

Ɓaawo ɗun gite baaba en an ɗen jalbi ɗe so'i wonnde ƴi'al go'o maa ƴi'e fuɗɗike waɗude gaaraaji mu'un ɗin ka nder hoore maɓɓe ɓe goongini wonnde goonga on ko so'eteeɗo.

E hino baaba en an hiɓe maaka: Miɗo saatii lannitorde yewtere nden ƴi'al huuɓungal nafayngal ma ka salligii..

Ƴi'al aranal ngal: Kala salligiiɗo o sikkitii ɓaawo ɗun taw hara salligii makko on boniri gooto e bonnayɗi jeeɗiɗi feƴƴuɗi ɗin kaa hara himo heddii e batte makko, haray himo heddii e batte makko (haray o bonaali).

• E piyude e misal?

- A salligike bimbi hiɗa felliti ɗun jooni, ɓaawo waghtu juulugol fanaa on hewtii a faalaama juulude, a sikkitike taw hara si'a naatii ka hurgo ɓaawo a salligike salligii ma'a on taƴii kaa a naataali ka hurgo himo heddii e batte makko, on tuma a wi'ay: Miɗo salligii, juulaa.

Ƴi'al ɗiɗaɓal ngal: Kala mo salligaaki maa o salligike salligii makko on taƴi, ɓaawo ɗun o sikkitii taw hara si tawii o fillitike salligii on kaa o fillitaaki mo? Haray wonaa o salligiiɗo.

• Addanee lan misal?

- A finii ka ɗoyngol ma'a bimbi, ɓaawo juulugol fanaa on fewndike, a faalama juulude, sikke on arii ma, enee taw hara si mi salligino fewndo mi fini kaa mi salligaaki; e on saa'i ɗon a wi'ay mi salligaaki salligoɗaa juulaa.

Ƴi'al tataɓal ngal: Kala salligiiɗo gayni salligaade, ɓaawo ɗun o sikkitii sellugol salligii makko on nde o gaynunoo, haray salligii makko on hino selli.

• Addanee lan misal?

- A salligike e piyude e misal, ɓaawo ɗun a sikkitike taw hara si mi lootuno yeeso an ngon kaa mi lootaali ngo? Kaa lootugol yeeso an ngon hari hino selli kaa sellaa, on saa'i ɗon a wi'ay salligii an on hino selli.

• Si tawii non mi sikkitike ka maskugol koyngay nanal ko honno mi gerdata?

- A fillitoto maskugol ngal si wonaa hara taw a naatii e nder gollal go'o a fuɗɗike juulude e piyude e misal, maa hara sikke on ko waɗi ɓaawo jokkondirgol ngol fuutike e on saa'i ɗon a waɗantaa yila e sikke on.

* * * * *