په‏ يامبه ‏ر ( پيٌغه ‏مبه ‏ر )

 

 پيٌشه‏كيه‏ك ده‏رباره‏ى ديارده‏ى گشتى پيٌغه‏مبه‏رايه‏تى‏

 

    هه‏موو شتيٌك له‏م دونيابوونه (گه‏ردوونه) فراوانه‏دا ياسايه‏كى په‏روه‏ردگارانه‏ى توندى له‏گه‏لٌ خوٌى هه‏لٌگرتووه كه ريٌنمايى ده‏كات و هه‏تا ئه‏و راده‏يه‏ى ماوه‏ى هه‏بيٌت ده‏ى‏گوٌرٍىٌ و به‏رزى ده‏كاته‏وه، جا ده‏نكه توٌ په‏يوه‏ندى ياساييٌكه كه له سايه‏ى چه‏ند مه‏رج و بارودوٌخيٌكى شياو دا له توٌوه ده‏ى‏گوٌرٍىٌ بوٌ دره‏خت، وه هه‏روه‏ها نوتفه په‏يوه‏نده به ياساى تايبه‏تى خوٌى كه بوٌ مروٌثى ده‏گوٌرٍىٌ، وه هه‏موو شتيٌك له خوٌره‏وه بگره تا ده‏گاته پروٌتوٌن و له ئه‏ستيٌره جوولٌه‏داره‏كانى مه‏دارى (خولگه‏ى) خوٌر و تا ده‏گاته ئه‏لكتروٌتانى بزويٌن له مه‏دارى پروٌتوٌن به گويٌره‏ى پلاٌن به‏رٍيٌوه ده‏رٍوٌن و هه‏ر يه‏كه به گويٌره‏ى توانا تايبه‏تيه‏كانى خوٌى ده‏گوٌرٍىٌ‏و پيٌش ده‏كه‏وىٌ. وه ئه‏و ريٌكخستنه گشتى‏يه په‏روه‏ردگارى‏يه به هوٌى ئيستقرايى زانستى‏يه‏وه په‏لى هاويٌشت، هه‏تا هه‏موو لايه‏كى دونيابوون و ديارده‏كانى گرته‏وه.

    له‏م دونيا بوونه(گه‏ردوونه)دا له‏وانه‏يه ديارده‏ى هه‏لٌبژاردن گرنگترين ديارده بىٌ له لاى مروٌث، چونكه مروٌث گيان‏له‏به‏ريٌكى هه‏لٌبژيٌره، ئه‏وه‏ش ماناى وايه كار ده‏كات له پيٌناوى ئامانجيٌك ده‏يه‏وىٌ به هوٌى كاركردنه‏كه‏يه‏وه به ده‏ستى بهيٌنىٌ، بوٌيه مروٌث له پيٌناوى ئاو ده‏رهيٌنان ، زه‏وى هه‏لٌده‏كه‏نيٌت، وه خوٌراك ده‏كولٌيٌنىٌ بوٌ ئه‏وه‏ى خواردنيٌكى خوٌش و به تام بخوات، وه ديارده‏ى سروشتى تاقى ده‏كاته‏وه بوٌ ئه‏وه‏ى به ياسايه‏كه‏ى بزانىٌ، وه هه‏روه‏ها... به‏لاٌم ئه‏و گيان‏له‏به‏رانه‏ى به ته‏واوى سروشتينه، له پيٌناوى چه‏ند ئامانجيٌك كه له لايه‏ن ديارى‏كه‏رى پلاٌنه‏كه نه‏خشه‏ى بوٌ كيٌشراوه، كار ده‏كه‏ن، نه‏وه‏ك له پيٌناوى ئه‏و ئامانجانه‏ى خوٌى تيايدا ده‏ژى و ده‏يه‏وىٌ به‏ده‏ستى بهيٌنىٌ، وه‏ك سى‏يه‏كان و گه‏ده‏و ده‏ماره‏كان له ئه‏ركه فسيوٌلوٌژى‏يه‏كانيان كاريٌكى ئامانجاوى ده‏نويٌنن، به‏لاٌم ليٌره‏دا له ميانه‏ى چالاٌكى سروشتى و فسيولوٌژى تايبه‏تيدا خوٌى بوٌ ئامانجه‏كه ناژى، به‏لٌكو ئه‏وه ئامانجى دروستكه‏رى پسپوٌره‏و له‏به‏ر ئه‏وه‏ى مروٌث گيان‏له‏به‏ريٌكى ئامانجداره، هه‏لٌويٌسته كارى‏يه‏كانى خوٌى ده‏به‏ستيٌته‏وه به‏و ئامانجانه‏ى كه تىٌ‏ى ده‏گات و له‏و رووه‏وه ره‏فتارى ده‏كات، ئه‏وه‏ش له ناوه‏روٌكدا وا ده‏گه‏يه‏نىٌ كه مروٌث له هه‏لٌويٌسته‏كارييه‏كانى به گويٌره‏ى ياساى سروشتى ، فه‏رمان پيٌكراو نيه، هه‏روه‏ك دلٌوٌپه باران له هيٌلٌيٌكى دياردا ده‏كه‏ويٌته خواره‏وه به گويٌره‏ى ياساى كيٌش، جا له‏م حالٌه‏تانه‏دا هه‏رگيز نابىٌ ئامانجدار بىٌ، واته له پيٌناوى ئامانجيٌك كاربكات، كه له ده‏رونيدا ده‏ژى، جا بوٌ ئه‏وه‏ى مروٌث ئامانجدار بىٌ، ده‏بىٌ له ره‏فتاره‏كانيدا ئازاد بىٌ، هه‏تا ده‏رفه‏تى بوٌ برٍه‏خسىٌ به گويٌره‏ى ئه‏و ئامانجانه‏ى له خودى خوٌيدا دروست ده‏بىٌ ره‏فتار بكات، جا ئه‏و په‏يوه‏ندييه‏ى نيٌوان هه‏لٌويٌسته‏كارييه‏كان و ئامانجه‏كان ئه‏وه ئه‏و ياسايه‏يه كه ديارده‏ى هه‏لٌبژاردن له لاى مروٌث ريٌك ده‏خات.

    هه‏روه‏ها خودى ئامانج به شيٌوه‏يه‏كى كويٌرانه بوونى نيه، بوٌيه هه‏ر مروٌثيٌك به گويٌره‏ى پيٌويستيه‏كانى و داخوازى به‏رژه‏وه‏نديه‏كانى ئامانجه‏كانى خوٌى ديارى ده‏كات، وه ئه‏و پيٌويستيانه‏ش ژينگه‏و بارودوٌخه بابه‏تيه‏كانى مروٌث تياياندا ده‏ژى ديارى‏يان ده‏كات، به‏لاٌم ئه‏و بارودوٌخه بابه‏تيانه راسته‏وخوٌ مروٌث نابزويٌنىٌ، هه‏روه‏ك گه‏رده‏لوولٌ گه‏لاٌى دار ده‏جولٌيٌنىٌ، چونكه ئه‏وه روٌلٌه‏كه‏ى وه‏كو گيان‏له‏به‏ريٌكى ئامانجدار په‏ك ده‏خات، كه‏واته پيٌويسته بوٌ بارودوٌخه بابه‏تيه‏كه له ريٌگاى هاندانيٌك كه به‏سترابيٌته‏وه به به‏رژه‏وه‏ندى مروٌث له ئه‏نجامدانى كاره‏كه، مروٌث بجولٌيٌنىٌ. به‏لاٌم هه‏موو به‏رژه‏وه‏ندييه‏ك نابيٌته هانده‏رى مروٌث ، به‏لٌكو ته‏نها ئه‏و به‏رژه‏وه‏نديانه‏ى مروٌثه كه ده‏زانىٌ له خودى به‏رژه‏وه‏ندى ئه‏و دايه هاندانه كه به ده‏ست ده‏هيٌنىٌ، جا به‏رژه‏وه‏نديه‏كانيش ده‏بن به دوو به‏شه‏وه، ليٌره‏دا به‏رژه‏وه‏ندى هيٌلٌى كورت خايه‏ن هه‏يه، زوٌربه‏ى سووده‏كه‏ى بوٌ ئه‏و كه‏سه ده‏گه‏رٍيٌته‏وه كه كاره‏كه‏ى ئه‏نجام داوه، هه‏روه‏ها به‏رژه‏وه‏ندى هيٌلٌى دريٌژخايه‏ن هه‏يه كه سووده‏كه‏ى بوٌ كوٌمه‏لٌيٌك خه‏لٌك ده‏گه‏رٍيٌته‏وه، وه زوٌر جار وايه به‏رژه‏وه‏ندى تاكه كه‏سى و كوٌمه‏لاٌنى خه‏لٌك يه‏ك ناگرنه‏وه، به‏م جوٌره ده‏بينين زوٌر جار مروٌث له پيٌناو ئه‏رزشه‏كانى چاكى به‏رژه‏وه‏ندييه‏كه نيه كه ده‏جولٌىٌ، به‏لٌكو بوٌ به‏ديهيٌنانى سووده تايبه‏تيه‏كه‏يه، ئه‏وه له لايه‏ك و له لايه‏كى تريشه‏وه ده‏بينين كه دروستكردنى بارو دوٌخى بابه‏تى بوٌ مسوٌگه‏ر كردنى جولاٌنى مروٌث به گويٌره‏ى به‏رژه‏وه‏ندى كوٌمه‏لاٌنى خه‏لٌك، مه‏رجيٌكى پيٌويسته بوٌ به‏رقه‏راربوونى ژيان و سه‏ركه‏وتنى هه‏تا هه‏تايه.

    وه له‏سه‏ر ئه‏م بنچينه‏يه مروٌث رووبه‏رووى دژايه‏تيه‏ك بووه‏وه له نيٌوان ئه‏وه‏ى سوونه‏تى ژيان و به‏رقه‏رار بوونه‏كه‏ى له ره‏وشتى بابه‏تى و گرنگى دان به به‏رژه‏وه‏ندى جه‏ماوه‏ر ده‏ى‏سه‏پيٌنىٌ، وه نيٌوان ئه‏وه‏ى تاك ره‏وى داواى ده‏كات له گرنگى دان به خودى خوٌى و خود ره‏وشتى و گرنگى دان به سووده خوٌويسته داهاتووه‏كان.

    جا دوٌزينه‏وه‏ى ريٌگا چاره‏يه‏ك پيٌويست بوو بوٌ ئه‏وه‏ى ئه‏و دژايه‏تيه چاره‏سه‏ر بكات، وه له ئاستى ئه‏و بارودوٌخه بابه‏تيه‏ى داواى جولاٌندنى مروٌث ده‏كات به گويٌره‏ى به‏رژه‏وه‏ندى جه‏ماوه‏ر، به‏رز بكاته‏وه.

    جا پيٌغه‏مبه‏رايه‏تى به سيفه‏تى ئه‏وه‏ى له ژيانى مروٌثدا ديارده‏يه‏كى يه‏زدانيه، ئه‏و ياسايه‏يه كه ئه‏و ريٌگا چاره‏يه‏يه‏ى داناوه، به گوٌرٍينى به‏رژه‏وه‏ندى جه‏ماوه‏رو هه‏موو به‏رژه‏وه‏ندييه گه‏وره‏كان كه هيٌلٌى كورت خايه‏نى ژيانى مروٌث ده‏به‏زيٌنن بوٌ به‏رژه‏وه‏ندى تاكه كه‏سى له‏سه‏ر هيٌلٌى دريٌژخايه‏ن دا. ئه‏ويش به هوٌى ئاگادار كردنه‏وه‏ى مروٌث به كاردانه‏وه‏كانى پاش مردن و گواستنه‏وه بوٌ گوٌرٍه‏پانى دادوه‏رى و سزادان كه خه‏لٌكى تيادا حه‏شر ده‏كرىٌ و ده‏رباره‏ى كرده‏وه‏كانيان پرسياريان لىٌ‏ده‏كرىٌ، ليٌره‏دا خوداى گه‏وره له ئايه‏تى 7-8 سووره‏ى زه‏لزه‏له دا ده‏فه‏رموىٌ: «فَمَنْ يَعْمَلُ مِثْقال ذرةٍ خَيْراً يَراه و مَنْ يَعْمَل مِثْقال ذَرةٍ شراً يره» - واته: جا هه‏ركه‏سيٌك به ئه‏ندازه‏ى قورسى زه‏رٍه‏يه‏ك كارى چاكى كردبىٌ، (پاداشتى) ئه‏بينىٌ، وه هه‏ركه‏سيٌك به ئه‏ندازه‏ى قورسى زه‏رٍه‏يه‏ك خراپه‏ى كردبىٌ (سزاى) ئه‏بينىٌ.

    به‏م جوٌره به‏رژه‏وه‏نديه‏كانى جه‏ماوه‏ر له‏سه‏ر هيٌلٌى دريٌژخايه‏ندا به خيٌر بوٌ به‏رژه‏وه‏نديه‏كانى تاكه‏كه‏سى ده‏گه‏رٍيٌته‏وه.

    دياره ئه‏م ريٌگا چاره‏يه‏ش پيٌك‏هاتووه له بيردوٌزيٌك و خوٌرٌاهيٌنانى په‏روه‏رده‏يى كه مروٌث له‏سه‏ر ئه‏و بنچينه‏يه په‏يرٍه‏وى ده‏كات، بيردوٌزه‏كه‏ش روٌژى په‏سلاٌنه و خوٌرٍاهيٌنانه په‏روه‏رده‏يى‏يه كه له‏سه‏ر ئه‏م بيردوٌزه‏ش كاريٌكى سه‏ركردايه‏تى په‏روه‏ردگارى‏يه، هه‏رگيزاو هه‏رگيز نابىٌ يه‏زدانى نه‏بىٌ، چونكه كاريكه پشت به روٌژى دوايى ده‏به‏ستىٌ، واته له‏سه‏ر شته نادياره‏كان (غه‏يبه‏كان) وه‏ستاوه كه ته‏نها به وه‏حى له ئاسمانه‏وه‏را ديٌته خواره‏وه: ئه‏ويش پيٌغه‏مبه‏رايه‏تى‏يه، وه ئه‏وه‏يه بيردوٌزه‏كه.

    ليٌره‏دا پيٌغه‏مبه‏رايه‏تى و روٌژى په‏سلاٌن دوو رووى يه‏ك ياسانه و تاكه ريٌگا چاره‏نه بوٌ ئه‏و دژايه‏تيه هه‏مه لايه‏نه له ژيانى مروٌثدا، وه بوٌ گه‏شه‏كردنى ديارده‏ى هه‏لٌبژاردن و گوٌرٍانى به‏ره‏و پيٌشكه‏وتن له راژه‏ى به‏رژه‏وه‏ندييه راستيه‏كانى ئاده‏ميزاد دا مه‏رجيٌكى بنچينه‏يى پيٌك ديٌنيٌت.

 

    *  *  *

 

 

 سه‏لٌماندنى پيٌغه‏مبه‏رايه‏تى په‏يامبه‏رى مه‏زن (د.خ)

 

    هه‏روه‏ك بوونى په‏روه‏ردگار به به‏لٌگه‏ى ئيستقرايى و پروٌگرامه‏كانى به‏لٌگه‏هيٌنانه‏وه‏ى زانستى سه‏لٌميٌنرا، هه‏روه‏ها به هه‏مان به‏لٌگه‏ى زانستى ئيستقرايى و هه‏مان ئه‏و پروٌگرامه‏ى بوٌ به‏لٌگه‏هيٌنانه‏وه له‏سه‏ر راستيه جوٌراوجوٌره‏كان له ژيانى ئاسايى روٌژانه‏و زانستيماندا به‏كارى ده‏هيٌنين، هه‏بوونى پيٌغه‏مبه‏رايه‏تى موحه‏ممه‏د (د.خ) ده‏سه‏لٌميٌنرىٌ. با بوٌ ئه‏و سه‏لٌماندنه به نموونه رىٌ خوٌش بكه‏ين:

    ئه‏گه‏ر هاتوو مروٌثيٌك نامه‏يه‏كى له يه‏كيٌك له خزمه‏كانيه‏وه پىٌ‏گه‏يشت، ئه‏و خزمه‏ى مندالٌيٌك بوو له قوتابخانه‏يه‏كى سه‏ره‏تايى له يه‏كىٌ له گونده‏كان ده‏يخويٌند، ئه‏و مروٌثه‏ى نامه‏كه‏ى وه‏رگرت، ديتى به زمانيٌكى نوىٌ و ده‏ربرٍينيٌكى پرٍ ماناو ره‏وان و توانايه‏كى گه‏وره له‏سه‏ر ريٌكخستنى هزره‏كان و خستنه روويان به شيٌوه‏يه‏كى جوان، نووسراوه. ئه‏گه‏ر مروٌث نامه‏يه‏كى له‏م جوٌره وه‏ربگرىٌ، بيٌگومان ده‏گاته ئه‏و ئه‏نجامه‏ى كه كه‏سيٌكى روٌشنبير و خاوه‏ن زانيارييه‏كى به‏رز و ده‏ربرٍينيٌكى به هيٌز نامه‏كه‏ى بوٌ مندالٌه‏كه گوٌتوٌته‏وه يا خود شتيٌكى له‏م باره‏يه‏وه رووى داوه. جا ئه‏گه‏ر ويستمان ئه‏م ئه‏نجام و به‏لٌگه به‏ده‏ست‏هاتنه شىٌ بكه‏ينه‏وه، ده‏توانين بوٌ ئه‏و هه‏نگاوانه‏ى خواره‏وه‏ى دابه‏ش بكه‏ين:

    يه‏كه‏م: نووسه‏رى نامه‏كه مندالٌيٌكى ديٌهاتى‏يه‏و له قوتابخانه‏يه‏كى سه‏ره‏تاييدا ده‏خويٌنىٌ.

    دووه‏م: نامه‏كه شيٌوه‏يه‏كى ره‏وان‏بيٌژى به خوٌيه‏وه گرتووه‏و تا راده‏يه‏كى زوٌر توانايه‏كى هونه‏رى و ريٌكخستنى هزره‏كانى تيادا خه‏رج كراوه.

    سىٌ‏يه‏م: ئيستقرا له‏م جوٌره حالٌه‏تانه‏دا ده‏يسه‏لٌميٌنىٌ، ئه‏گه‏ر مندالٌيٌك ئه‏و سيفه‏تانه‏ى هه‏نگاوى يه‏كه‏مى تيٌدابىٌ، ناتوانىٌ نامه‏يه‏ك دابرٍيٌژىٌ به‏و سيفه‏تانه‏ى له هه‏نگاوى دووه‏مدا هاتووه.

    چواره‏م: كه‏واته ليٌره‏دا ده‏گه‏ينه ئه‏و ئه‏نجامه‏ى كه نامه‏كه به‏رهه‏مى كه‏سيٌكى تره‏و ئه‏و مندالٌه به هه‏ر شيٌوه‏يه‏ك بىٌ، توانيويه‏تى سوودى لىٌ‏وه‏ربگرىٌ و له‏نامه‏كه‏يدا توٌمارى بكات.

    نموونه‏يه‏كى ترى هه‏مان هزر له به‏لٌگه‏زانستيه‏كان كه ئه‏و به‏لٌگه‏يه‏يه كه زاناكان بوونى ئه‏لكتروٌنيان پىٌ سه‏لٌماندووه، چه‏ند زانايه‏ك ليٌكوٌلٌينه‏وه‏يان له‏سه‏ر جوٌره تيشكيٌكى تايبه‏ت كه له‏ناو لووله‏يه‏كى داخراودا په‏يدايان كردبوو، كردو پاشان پارچه موغناتيسيٌكى له شيٌوه‏ى نالٌى، ولاٌغانيان خسته سه‏ر ناوه‏ندى لووله‏كه، ديتى كه تيشكه‏كه بوٌ لاى سه‏ره گه‏رمه‏كه‏ى موغناتيسه‏كه خوار ده‏بيٌته‏وه‏و له‏سه‏ره سارده‏كه‏ى دوور ده‏كه‏ويٌته‏وه، ئه‏و تاقى‏كردنه‏وه‏ى له چه‏ند بارودوٌخيٌكى جياجيادا دووباره كرده‏وه، هه‏تا بوٌى دووپات بووه‏وه كه ئه‏و تيشكانه به هوٌى موغناتيسه‏وه راده‏كيٌشرين، وه سه‏رگه‏رمه‏كه‏ى موغناتيسه‏كه‏يه رايان‏ده‏كيٌشىٌ.  جا له‏به‏ر ئه‏وه‏ى ئه‏و زانايه به ئيستقراو ليٌكوٌلٌينه‏وه له‏سه‏ر تيشكه‏كانى تر وه‏كو تيشكى رووناكى ئاسايى، ده‏زانىٌ ئه‏وانه موغناتيس كاريان تىٌ‏ناكاو رايان‏ناكيٌشىٌ و موغناتيس ته‏نها ته‏نه‏كان راده‏كيٌشىٌ، نه‏وه‏ك تيشك، له‏و ميانه‏وه توانى بزانىٌ كه تيشكه تايبه‏ته‏كه‏ى تاقى كردنه‏وه‏ى له‏سه‏ر ده‏كردو تيشكه‏كه خوار ده‏بووه‏وه بوٌ لاى سه‏رگه‏رمه‏كه‏ى موغناتيسه‏كه، هه‏رگيز نابىٌ له‏سه‏ر بنچينه‏ى ئه‏و زانياريانه‏ى گريمانه كراون، مانا لىٌ‏بدريٌته‏وه، ليٌره‏دا هوٌيه‏كى ترو راستيه‏كى نوىٌ‏ى دوٌزييه‏وه كه ده‏لٌىٌ: ئه‏و تيشكه له چه‏ند ته‏نيٌكى زوٌر وردى سارد پيٌك‏هاتووه، كه له هه‏موو مه‏واديٌكدا هه‏يه، چونكه له جوٌره‏ها مه‏واد ده‏رده‏چىٌ، ئه‏و ته‏نوٌكانه‏يان ناو لىٌ‏نا ئه‏لكتروٌنات.

    جا به كورتى كارى به‏لٌگه‏هيٌناوه (الاستدلال) له‏و دوو نموونه‏يه‏دا (نموونه‏ى نامه‏كه‏و نموونه‏ى ئه‏لكتروٌن) ئه‏وه‏يه: هه‏ر كاتىٌ ديارده‏يه‏كى تايبه‏ت له سايه‏ى چه‏ند هوٌكارو بارودوٌخيٌكى هه‏ست پيٌكراوه‏وه به‏دى‏كرا، وه به هوٌى ئيستقراوه تىٌ‏بينى كرا كه ئه‏و هوٌكارو بارودوٌخه هه‏ست پيٌكراوانه له حالٌه‏ته‏كانى ترى هه‏مان شيٌوه‏دا، نابيٌته هوٌى روودانى هه‏مان ديارده‏ى ناوبراو، كه واته ئه‏وه به‏لٌگه‏يه‏كه له‏سه‏ر هه‏بوونى هوٌكاريٌكى ترى ناديار كه ده‏بىٌ بوٌ مانا ليٌكدانه‏وه‏ى ئه‏و ديارده‏يه حيسابى بوٌ بكرىٌ.

    به واتايه‏كى تر ئه‏گه‏ر هاتوو ئه‏نجامه‏كه له بارودوٌخ و هوٌكاره هه‏ست پيٌكراوه‏كان به هوٌى ئيستقرا كردنى حالٌه‏ته‏كانى هه‏مان شيٌوه گه‏وره‏تر هاته پيٌش، ئه‏وا په‏رده له‏سه‏ر هه‏بوونى شتيٌكى ناديار هه‏لٌده‏داته‏وه، كه له پشت ئه‏و بارودوٌخ و هوٌكاره هه‏ست پيٌكراوانه‏دا وه‏ستاوه. ئه‏وه‏ش به ته‏واوه‏تى راستى پيٌغه‏مبه‏رايه‏تى په‏يامبه‏رى مه‏زن موحه‏ممه‏د(د.خ) و په‏يامه‏كه‏ى كه به ناوى ئاسمان بوٌ جيهانى راگه‏ياندو ئاشكرا كرد، ده‏گه‏يه‏نىٌ و كه له ميانه‏ى ئه‏م هه‏نگاوانه‏ى خواره‏وه‏دا دووپات ده‏بيٌته‏وه:

    يه‏كه‏م: ئه‏و پياوه‏ى په‏يامه‏كه‏ى به‏ناوى خودا به جيهان راگه‏ياند، له نيٌوه دورٍگه‏ى عه‏ره‏ب له دايك بووه كه له لايه‏نى شارستانيه‏تى و هزرى و كوٌمه‏لاٌيه‏تى و راميارى و ئابوورى له‏و كاتدا دواكه‏وتووترين شويٌنى سه‏رزه‏وى بووه، له هه‏ريٌمه‏كانى نيوه دورٍگه‏شدا خه‏لٌكى هه‏ريٌمى حيجازه‏و كه هه‏ريٌميٌكه ميٌژوو سه‏لٌماندوويه‏تى به هيچ شارستانيه‏ته‏ك دا تىٌ‏نه‏په‏رٍيوه كه به سه‏دان سالٌ پيٌش راگه‏ياندن له شويٌنه‏كانى ترى ئه‏م نيٌوه دورٍگه‏يه دامه‏زراوه، وه به هيچ تاقى‏كردنه‏وه‏يه‏كى كوٌمه‏لاٌيه‏تى ريٌك‏و پيٌكى نه‏زانيوه، وه ئه‏و هه‏ريٌمه له روٌشنبيرى سه‏رده‏مه‏كه‏يدا هيچى به‏رنه‏كه‏وتووه‏و هزره جيهانيه‏كان و ره‏وته روٌشنبيريه‏كانى ئه‏و سه‏رده‏مه له‏سه‏ر ويٌژه‏و شيعره‏كانى به شيٌوه‏يه‏كى هه‏ست پيٌكراو ره‏نگى نه‏داوه‏ته‏وه، وه له لايه‏نى باوه‏رٍيشه‏وه له ئاژاوه‏ى هاوبه‏شى په‏يداكردن بوٌ خوداو بت‏په‏رستى نقووم ببوو، له لايه‏نى كوٌمه‏لاٌتيشه‏وه يه‏كگرتوو نه‏بوو، عه‏قليه‏تى هوٌزگه‏رى به‏سه‏ريدا زالٌ بوو، وه عه‏شيره‏ت گه‏رى له زوٌربه‏ى لايه‏نه چالاٌكيه‏كاندا روٌلٌى سه‏ركى ده‏گيٌرٍاو ده‏بووه هوٌى جوٌره‏ها داگيركردن و تالاٌن‏كردن و به‏ربه‏ره‏كانى سووك و دژايه‏تى كردن. وه ئه‏و ولاٌته‏ى ئه‏م په‏يامبه‏ره‏ى تيا دا گه‏وره بووه، له لايه‏نگيرى كردنى هوٌزايه‏تى نه‏بىٌ، هيچ شيٌوه‏يه‏ك له شيٌوه‏كانى فه‏رمانرٍه‏وايه‏تى به خوٌييه‏وه نه‏ديوه. هه‏روه‏ها بارى هيٌزه به‏رهه‏م هيٌنه‏ره‏كان و بارودوٌخى ئابوورى له‏و پارچه‏يه‏ى جيهاندا له هه‏ريٌمه دواكه‏وتووه‏كانى جيهانى ئه‏و كاتدا باشتر نه‏بوو و جيا نه‏ده‏كرايه‏وه، هه‏تا خويٌندن و نووسين به‏و سيفه‏ته‏ى ساكارترين شيٌوه‏ى روٌشنبيرين له‏و ژينگه‏يه‏دا به‏ده‏گمه‏ن هه‏ستى پىٌ ده‏كرا، چونكه به شيٌوه‏يه‏كى گشتى هه‏موو كوٌمه‏لٌگا نه‏خويٌنده‏وار بوون. خوداى گه‏وره له‏م باره‏يه‏وه له سووره‏ى جومعه دا ئايه‏تى دووه‏م ده‏فه‏رموىٌ: «هُوَالَّذى بَعَثَ فِى الاُْمييّنَ رَسُولاً مِنْهُم يَتْلُوا عَلَيْهِم آيَاتِه و يُزَكِّيهِم و يُعَلِّمُهُم الْكِتابَ والْحِكْمَةَ و اِن كانُوا مِنْ قَبلُ لَفِى ضَلاَل مُبِين» - واته: هه‏ر خودايه كه له نيٌو خه‏لٌكى نه‏خويٌنده‏وار پيٌغه‏مبه‏ريٌكى له خوٌيانى بوٌ ناردن تا نيشانه‏كانى خوايان به‏سه‏ر دا بخويٌنيٌته‏وه‏و پاكيان بكاته‏وه‏و كتيٌب و حيكمه‏تيان فيٌر بكات، هه‏رچه‏ند به‏ر له‏وه له گومرٍاى‏يه‏كى ديارو ئاشكرا دا بوون.

    وه خودى كه‏سايه‏تى پيٌغه‏مبه‏ر باشترين نموونه‏ى ئاسايى ئه‏و لايه‏نه بوو، چونكه پيٌش ناردنى نه‏يده‏زانى بنووسىٌ و بخويٌنيٌته‏وه‏و هيچ فيٌركردنه‏كى نه به به‏رده‏وامى نه به پچرٍاوى وه‏رنه‏گرتبوو. له سووره‏ى عه‏نكه‏بوتدا، له ئايه‏تى 48 ، خودا ده‏فه‏رموىٌ: «وَ مَا كُنتَ تَتْلُوا مِنْ قَبْلِهِ مِنْ كِتابٍ وَ لا تَخُطُّهُ بِيَمينكَ اِذاً لارتابَ الْمُبْطِلُون» - واته: توٌ به‏ر له قورئان هيچ كتيٌبيٌكت نه‏خويٌندو به ده‏ستى راستت شتيٌكت نه‏ده‏نووسى، ئه‏گه‏ر وابووايه ئه‏هلى باتيلٌ (ساخته‏چيان) ده‏كه‏وتنه گومانه‏وه.

    ده‏قى ئه‏و ئايه‏تانه‏ى قورئان به‏لٌگه‏ى ئاشكران له‏سه‏ر ئاستى روٌشنبيرى په‏يامبه‏ر پيشٌ ناردنى، وه هه‏روه‏ها به‏لٌگه‏يه‏كى بن برٍه هه‏تا له راست ئه‏وانه‏ى باوه‏رٍ به خوداوه‏ندى قورئان ناكه‏ن، چونكه به هه‏ر حالٌيٌك بيٌت ئه‏وه ده‏قيٌكه‏و گوتراوه‏و پيٌغه‏مبه‏ر به نه‏ته‏وه‏كه‏ى راگه‏ياندووه‏و له‏گه‏لٌ زاناترين كه‏س به ژيان‏و مٌيژووى خوٌى، گفتوگوٌى پىٌ كردووه‏و كه‏سيش له‏سه‏ر فه‏رمووده‏و گوته‏كانى نارٍه‏زايى ده‏رنه‏برٍيووه، به‏لٌكوو ده‏بينين كه پيٌغه‏مبه‏ر پيٌش ناردنى به په‏يامبه‏رى له هيچ چالاٌكيه‏كى روٌشنبيرى له هوٌنراوه‏و وتاربيٌژى كه ئه‏و كاته له نيٌو هوٌزه‏كه‏ى په‏ره‏ى سه‏ندبوو، به‏شدارى نه‏كردووه، وه ئه‏گه‏ر په‏يوه‏سته ره‏وشتيه‏كانى نه‏بىٌ له ده‏ست پاكى و پياوه‏تى و راستگوٌيى و داويٌن پاكى هيچ شتيٌكى تر كارى تىٌ‏نه‏كردووه‏و له‏گه‏لٌ روٌلٌه‏كانى ترى هوٌزه‏كه‏ى جياوازى نه‏بووه.

    پيٌغه‏مبه‏ر پيٌش ناردنى چل سالٌ له نيٌو هوٌزه‏كه‏يدا ژياوه، به بىٌ ئه‏وه‏ى خه‏لٌكانى ده‏وروبه‏رى هه‏ست به شتيٌكى جياواز بكه‏ن، ته‏نها ره‏وشته پاكه‏كه‏ى نه‏بىٌ، بىٌ ئه‏وه‏ى پاش چل سالٌ له ته‏مه‏نى شه‏ريفى هيچ ريشه‏ى كاردانه‏وه‏يه‏ك يا خود بوٌچوونيٌكى بنچينه‏يى به‏ره‏و ئه‏و گوٌرٍانكارييه گه‏وره‏يه‏ى له ناكاو به هه‏موو جيهانى راگه‏ياند ده‏ركه‏وىٌ يا خود هه‏ستى پىٌ بكرىٌ، خوداى شكوٌدار له‏م باره‏يه‏وه له سووره‏ى يونس دا، ئايه‏تى 16 ده‏فه‏رموىٌ: «قُل لَوْ شاءَاللَّهُ مَا تَلَوُتُهُ عَلَيْكُم و لا أَدريكُم بِهِ فَقَد لَبِثْتُ فيكُم عُمُراً مِن قَبْلِهِ أَفَلا تَعْقِلُون» - واته: بلٌىٌ: ئه‏گه‏ر خودا بيويستايه من ئه‏م قورئانه‏م به سه‏رتاندا نه‏ده‏خويٌنده‏وه‏و له‏وه ئاگادارم نه‏ده‏كردن، چونكه به‏رٍاستى له‏مه‏و پيٌش ته‏مه‏نيٌكى دريٌژ له نيٌوتاندا ژياوم، ئايا نه‏فامن؟ پيٌغه‏مبه‏ر(د.خ) له مه‏ككه دا له دايك بووه‏و به دريٌژايى ئه‏و ماوه‏يه‏يه‏ى پيٌش په‏يامبه‏رى له‏ويٌدا ماوه‏ته‏وه‏و بوٌ ده‏ره‏وه‏ى نيوه دورٍگه‏ى عه‏ره‏ب ده‏رنه‏چووه، جگه له دوو گه‏شتى كورت نه‏بىٌ:

    يه‏كيٌكيان له‏گه‏لٌ ئه‏بوتاليبى مامى كه ئه‏و كاته مندالٌ بوو، ته‏مه‏نى له 12-13 سالٌى تىٌ‏په‏رٍى نه‏ده‏كردو ئه‏ويتريان به نيازى بازرگانى كردن به سه‏رمايه‏ى خه‏ديجه له ته‏مه‏نى 33-35 سالٌيدا بوو، هه‏روه‏ها به هوٌى ئه‏وه‏ى خويٌندنه‏وه‏و نووسينى نه‏ده‏زانى، ده‏رفه‏تى بوٌ نه‏رٍه‏خساوه ئاينه‏كانى جووله‏كه‏و ديانان (مه‏سيحيان) بخويٌنيٌته‏وه، هه‏روا له ريٌگاى ژينگه‏شه‏وه هيچ شتيٌكى ئه‏و ئايينانه‏ى له‏سه‏ر به‏دى نه‏كراوه. چونكه مه‏ككه له‏و كاته‏دا له‏باره‏ى نه‏ريت و هزره‏وه بت په‏رست بوو، وه فيكرى مه‏سيحى يان جووله‏كه‏يى تىٌ‏نه‏خزا بوو، هه‏روه‏ها مه‏ككه له ژيانيدا هيچ شيٌوه‏يه‏ك له شيٌوه‏كانى ئايينى به خوه نه‏ديبوو، ته‏نانه‏ت هه‏تا ئه‏و عه‏ره‏به پاكانه‏ى مه‏ككه كه بت‏په‏رستيان ره‏ت ده‏كرده‏وه، دينى جووله‏كه‏و مه‏سيحيه‏ت كارى تىٌ‏نه‏كردبوون، هه‏روه‏ها هزره ئايينه‏كانى جووله‏كه‏و ديانان جىٌ‏په‏نجه‏يان له‏سه‏ر ئه‏و به‏رهه‏مه شيعرى و ئه‏ده‏بيانه‏ى كه قه‏يسى كورٍى ساعيده و ئه‏وانى تر به‏جىٌ‏يان هيٌشتبوو ديار نه‏بوو و ره‏نگى نه‏دابووه‏وه.

    ئه‏گه‏ر پيٌغه‏مبه‏ر هه‏ر هه‏ولٌيٌكى بدايه بوٌ ئه‏وه‏ى له‏سه‏ر چاوه‏كانى هزرى جووله‏كه‏و مه‏سيحى شاره‏زايى په‏يدا بكات، دياره به ئاسانى هه‏ستى پىٌ ده‏كرا، چونكه هه‏رگيز نابىٌ له ژينگه‏يه‏كى ساكارو بىٌ په‏يوه‏ند له‏گه‏لٌ سه‏رچاوه‏كانى هزرى جووله‏كه‏و مه‏سيحيه‏ت‏و ئه‏م چه‏شنه هه‏ولاٌنه هه‏روا به سووك‏و ئاسانى تىٌ‏په‏رٍيٌت به بىٌ ئه‏وه‏ى جىٌ‏په‏نجه‏كانى له‏سه‏ر زوٌربه‏ى بزووتنه‏وه‏كان‏و په‏يوه‏ندييه‏كان ديارنه‏كات.

    دووه‏م: ئه‏و په‏يامه‏ى كه پيٌغه‏مبه‏ر به جيهانى راگه‏ياند و بريتى بوو له قورئانى پيروٌزو شه‏ريعه‏تى ئيسلامى كه تايبه‏تمه‏نديه‏كى زوٌرى هه‏يه:

    له‏وانه: ئه‏و په‏يامه روٌشنبيريه‏كى يه‏زدانى جوانى له لايه‏ن په‏روه‏ردگار هيٌناوه‏و سيفه‏ته‏كانى و زانسته‏كه‏ى و توانايه‏كه‏ى و جوٌرى په‏يوه‏ندى نيٌوان مروٌث و يه‏زدان و روٌلٌى پيٌغه‏مبه‏ران له ريٌنمايى كردنى ئاده‏ميزادو يه‏كيٌتى په‏يامه‏كه‏يان و هه‏روه‏ها پرٍشنگى ئه‏و ئه‏رزش و په‏ندو سونه‏تى په‏روه‏ردگار له‏گه‏لٌ پيٌغه‏مبه‏رانى و به‏ربه‏ره‏كانى به‏رده‏وامى نيٌوان هه‏ق و باتيلٌ و داد و زولٌم و په‏يوه‏ندى توندى به‏رده‏وامى په‏يامه ئاسمانيه‏كان به زولٌم ليٌكراوان و چه‏وساوه‏كان و دژايه‏تيه به‏رده‏واميه‏كه‏ى له‏گه‏لٌ خاوه‏ن به‏رژه‏وه‏ندييه تايبه‏ته ناشه‏رعى‏يه‏كان هه‏مووى له‏و په‏يامه‏دا به شيٌوه‏يه‏كى بىٌ‏هاوتا هاتووه‏و روونى كردوٌته‏وه. وه ئه‏و روٌشنبيريه يه‏زدانيه وه‏نه‏بىٌ ته‏نها له بارى هزرى و ئايينى ئه‏و كوٌمه‏لٌگايه‏ى له بتگه‏لٌ په‏رستى نقووم ببوو گه‏وره‏تر بىٌ، به‏لٌكو له هه‏موو روٌشنبيرى‏يه ئايينيه‏كانى جيهانى ئه‏و سه‏رده‏مه‏دا گه‏وره‏تر بوو، تا راده‏يه‏ك ئه‏گه‏ر هه‏ر به‏راورديه‏ك بكرىٌ به ئاشكرا روونى ده‏كاته‏وه كه ئه‏و په‏يامه هاتووه بوٌ چاككردنه‏وه‏ى ئه‏و هه‏لاٌنه‏ى له‏و روٌشنبيرى‏يانه‏دا هه‏يه‏و ئه‏گه‏ر گوٌرٍين و ده‏ستكارى كرابن، راستيان بكاته‏وه‏و بوٌ فه‏رمانى فيتره‏و ئاوه‏زى ساغ و چاك بيان‏گيٌرٍيٌته‏وه، هه‏ر هه‏موو ئه‏وانه له‏سه‏ر ده‏ستى پياويٌكى نه‏خويٌنده‏وار كه له كوٌمه‏لٌگايه‏كى بت‏په‏رست ده‏ژيا كه نه‏وه‏ك هه‏ر له ئاستى راستكردنه‏وه‏و گوٌرٍانكارى نه‏بوو، به‏لٌكو شتيٌكى ئه‏وتوٌشى له‏باره‏ى روٌشنبيرى سه‏رده‏مه‏كه‏ى و په‏رٍتووكه ئايينيه‏كانى نه‏ده‏زانى، هاتووه‏و راگه‏ياندراوه.

    وه له‏وانه: ئه‏و په‏يامه هه‏ندىٌ ئه‏رزش و ماناى ده‏رباره‏ى ژيان و مروٌث و كاركردن و په‏يوه‏ندى‏يه كوٌمه‏لاٌيه‏تيه‏كان هيٌناوه، وه ئه‏و ئه‏رزش مانايانه‏ى له كوٌمه‏لٌىٌ شه‏رع‏و ئه‏حكامدا به‏رجه‏سته كردووه، به شيٌوه‏يه‏ك ئه‏و ئه‏رزش و مانايانه‏و ئه‏و شه‏رعى‏يه‏كان و ئه‏حكامانه جوانترين و به نايابترين ئه‏رزشى شارستانيه‏ت و شه‏رع و كوٌمه‏لاٌيه‏تين كه تا ئيٌستا له ميٌژووى ژيانى مروٌثدا زانرابىٌ، هه‏تا له ديدى ئه‏وانه‏ى باوه‏رٍ به خوداوه‏نديه‏كه‏شى ناكه‏ن.

    جا روٌلٌه‏ى كوٌمه‏لٌگاى هوٌزايه‏تى كه له ناكاو له‏سه‏ر شانوٌى جيهان و ميٌژوودا به ديار كه‏وت تا بانگه‏وازى بوٌ يه‏كگرتنى هه‏موو مروٌثايه‏تى بكات. روٌلٌه‏ى ئه‏و ژينگه‏يه‏ى كه جوٌره‏ها چه‏شنى جياوازى كردن و په‏سه‏ندكردنى له‏سه‏ر بنچينه‏ى ره‏گه‏ز و پشتايه‏تى و بارى كوٌمه‏لاٌيه‏تى به‏رپاكردبوو، به دياركه‏وت هه‏تا هه‏موو ئه‏و ره‏فتارانه تيٌك‏بشكيٌنىٌ و رايبگه‏يه‏نىٌ كه كوٌمه‏لاٌنى خه‏لٌك هه‏موو وه‏ك ددانه‏كانى شانه يه‏كسانن و جياوازى له نيٌوانياندا نيه، ته‏نها به خوداپه‏رستى نه‏بىٌ. خودا له سووره‏ى حوجرات، ئايه‏تى 13 ده‏فه‏رموىٌ: «اِنَّ أَكْرَمَكُم عِنْدَاللَّه أَتْقَاكُم» - واته: به‏رٍاستى به‏رٍيٌزترينتان لاى خودا ئه‏و كه‏سه‏يه كه له هه‏موو كه‏س زياتر خوداده‏په‏رستىٌ.

    هه‏روه‏ها بوٌ ئه‏وه‏ى راگه‏ياندنى په‏يامه‏كه بگوٌرٍىٌ بوٌ راستيه‏ك كه خه‏لٌك تيايدا بژين‏و له پايه‏ى ئافره‏تى بىٌ گوناه  كوژراو به‏رزكاته‏وه و وه‏ك مروٌثيٌك له شويٌنى پيروٌزى خوٌى دايبنىٌ‏و له پياوه‏تى و شه‏ره‏فدا له‏گه‏لٌ پياوان يه‏كسان بىٌ.

    وه ئه‏ورٍوٌلٌه بيابانى‏يه‏ى كه ته‏نها بيرى له نان په‏يداكردن‏و چاره‏سه‏ركردنى ئازارو ئه‏شكه‏نجه بچووكه‏كانى و شانازى كردن له نيٌوان هاوشانه‏كانى له ريٌى هوٌزگه‏رى‏يه‏وه ده‏كرده‏وه، له ناكاويٌكدا به ديار كه‏وت بوٌ هه‏لٌگرتنى گه‏وره‏ترين ئازارو ئه‏شكه‏نجه كه بوٌ شه‏رٍى رزگاركردنى جيهان يه‏كيان پىٌ بگرىٌ و چه‏وساوه‏كان له روٌژهه‏لاٌت و روٌژئاواى دونيادا له زوٌردارى كيسراو قه‏يسه‏ر رزگار بكات.

    وه ئه‏و ناوچه‏يه‏ى بوٌشايى‏يه‏كى راميارى و ئابوورى گه‏وره‏ى تيٌدابوو، وه پرٍ بوو له ريباخوٌرى و چه‏وساندنه‏وه، له ناكاو روٌلٌه‏ى ئه‏و ناوچه‏يه به دياركه‏وت بوٌ ئه‏وه‏ى بوٌشاييه‏كه‏ى ئه‏م كوٌمه‏لٌگايه بوٌشه، پرٍ بكاته‏وه‏و كوٌمه‏لٌگايه‏كى پرٍ و بته‏وى خاوه‏ن رژيٌمى فه‏رمانرٍه‏وايى و شه‏رعيه‏ت بىٌ‏و په‏يوه‏ندييه كوٌمه‏لاٌيه‏تى و ئابوورييه‏كان دروست بكات، وه ريباو خوٌويستى و چه‏وساندنه‏وه له ناوبه‏رىٌ، وه له‏سه‏ر ئه‏و بنچينه‏يه‏ى كه نابىٌ ده‏ولٌه‏ت له ژيٌر ده‏سه‏لاٌتى ده‏ولٌه‏مه‏ندان بيٌت، دووباره داهاتى ده‏ولٌه‏تى دابه‏ش كرده‏وه، هه‏روه‏ها دابين كردن و مسوٌگه‏ركردنى ژيانى كوٌمه‏لاٌيه‏تى راگه‏ياند كه پاش سه‏دان سالٌ ئينجا له لايه‏ن هزرى كوٌمه‏لاٌيه‏تى نويٌوه راگه‏ياندرا.

    هه‏ر هه‏موو ئه‏م گوٌرٍانكارى‏يه گه‏ورانه به حيسابى گوٌرٍانكارى كوٌمه‏لاٌيه‏تى له ماوه‏يه‏كى زوٌر كورتدا روويداو به‏رقه‏رار بوو:

    له‏وانه: په‏يامه‏كه له ده‏قيٌكى زوٌر له قورئاندا هاتووه، وه له‏باره‏ى ميٌژووى پيٌغه‏مبه‏ران و نه‏ته‏وه‏كانيان و ئه‏و رووداوانه‏ى به‏سه‏ريان هاتووه به دريٌژى دواوه‏و روونى كردوٌته‏وه كه ژينگه‏ى پيٌغه‏مبه‏رى عه‏ره‏بى بت‏په‏رست و نه‏خويٌنده‏وار هيچى له‏و بارانه‏وه نه‏ده‏زانى‏و زياتر له چه‏ند جار زانايانى كتيٌبى جووله‏كه‏و مه‏سيحى داوايان له پيٌغه‏مبه‏ر(د.خ) كرد كه ده‏رباره‏ى ميٌژووى كوٌنى ئايينه‏كه‏يان بدوىٌ، وه ئه‏ويش له‏به‏ر ئه‏وه‏ى داواكانيان هه‏مووى له قورئاندا هاتبوو زوٌر قاره‏مانانه به‏ره‏و روويان ده‏بووه‏وه‏و وه‏لاٌمى ده‏دانه‏وه، به بىٌ ئه‏وه‏ى جگه له قورئان هيچ ريٌگايه‏كى ئاسايى هه‏بيٌت ماناى شاره‏زايى خودى پيٌغه‏مبه‏ر له‏سه‏ر ئه‏و هه‏موو باسه دوورو دريٌژه ليٌك بداته‏وه. ئه‏وه‏تا خوداى گه‏وره له قورئانى پيٌروٌزدا له ئاياتى 44 - 45 - 46 له سووره‏ى قه‏سه‏سدا ئه‏و شتانه‏ى روون كردوٌته‏وه‏و ده‏فه‏رموىٌ: «و ما كنتَ بِجَانِب الْغَرْبيّ اِذْ قَضَيْنَا إِلى‏ مُوسى‏ الاَْمْرَ وَ مَا كُنْتَ مِنَ الشَّاهِدين و لكِنَّا أَنشَاءَنَا قُرُوناً فَتَطَاوَلَ عَلَيْهِمُ الْعُمُرُ وَ مَا كُنْتَ ثَاوِياً فِى أَهْلِ مَدْين تَتلُوا عَلَيْهِم آيَاتِنا وَ لكِنَّا كُنَّا مُرْسَلِين وَ مَا كُنْتَ بِجانِب الطُّورِ اِذْ نَادَيْنا وَ لكِنْ رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ لِتُنْذِرَ قَوْمَاً مَا آَتَاهُم مِنْ نَذيرٍ مِنْ قَبْلِكَ لَعَلَّهُم يَتَذَكَّرُون» - واته: ئه‏و ده‏مه‏ى كه فه‏رمانى پيٌغه‏مبه‏رايه‏تيمان به موسا دا، توٌ نه له لاى خوٌرئاواى كيٌوى تور بووى و نه له ئاماده‏بووانيش بووى، به‏لاٌم له‏وه به دوا ئيٌمه چه‏ندين به‏ره‏مان به‏دى‏هيٌنا، جا روٌژگاريٌكى دريٌژيان به‏سه‏ر دا چوو، توٌ له نيٌوان خه‏لٌكى مه‏ديه‏ن نه‏بووى كه ئايه‏تى ئيٌمه‏يان به‏سه‏را بخويٌنيته‏وه، به‏لاٌم ئه‏وه ئيٌمه‏ين كه توٌ ده‏نيٌرين (به‏و ئاياتانه‏وه)، وه توٌ لاى كيٌوى توور نه‏بووى ئه‏و ده‏مه‏ى كه هه‏رامان له موسا كرد، به‏لاٌم ئه‏مه ره‏حمه‏تيٌك بوو له لايه‏ن په‏روه‏ردگارته‏وه (كه داويه به توٌ) تا به هوٌى ئه‏وه خه‏لٌكيٌك كه به‏ر له توٌ ترسيٌنه‏ريٌكيان نه‏بوو بيان‏ترسيٌنىٌ تا به‏لٌكو بير بكه‏نه‏وه‏و په‏ند بگرن).

    ئه‏وه‏ى دلٌى تىٌ‏بينه‏ر خوٌش ده‏كات، ئه‏وه‏يه كه ئه‏و چيروٌكه هه‏قانه‏ى له قورئاندا هاتوونه، هه‏رگيز نابىٌ ته‏نها  كوٌپيه‏كى كتيٌبه‏كانى هه‏ردوو سه‏رده‏م بن.

    هه‏تا ئه‏گه‏ر گريمان بيروٌكه‏ى ئه‏و كتيٌبانه له‏و مه‏لٌبه‏نده‏ى كه پيٌغه‏مبه‏رى تيادا ده‏ركه‏وت بلاٌو بووه‏وه، چونكه كوٌپيكردن (له‏به‏ر گرتنه‏وه) ته‏نها روٌلٌه‏كه‏ى وه‏رگرتن و به‏خشينه، كه واته روٌلٌيٌكى نادروست ده‏نويٌنىٌ كه‏چى روٌلٌى قورئانى پيروٌز له خستنه رووى چيروٌكه‏كان روٌلٌيٌكى چاكه‏كارى‏يه، چونكه چيروٌكه‏كه له‏و تيٌك‏ئالٌوٌزيانه‏ى كه پىٌ‏يه‏وه نووساوه‏و له‏گه‏لٌ يه‏كانه‏يى خوداو ئاوه‏زى ره‏وشه‏ن و بوٌچوونى ئايينى ره‏وان ناگونجىٌ، پاك و راست ده‏كاته‏وه.

    له‏وانه: قورئانى پيروٌز له جوانى راگه‏ياندنه‏كه‏يداو له ره‏وانبيٌژى و نوىٌ‏كردنه‏وه‏ى ريٌبازى راگه‏ياندنى هه‏تا له ديدى ئه‏وانه‏ى باوه‏رٍ به يه‏زدانيه‏كه‏شى ناهيٌنن، گه‏يشتوٌته ئه‏و راده‏يه‏ى ببيٌته سنوريٌكى جياكه‏ره‏وه له نيٌوان دوو قوٌناغ له ميٌژووى زمانى عه‏ره‏بيداو هه‏روه‏ها ئه‏و گوٌرٍانه گه‏وره‏يه‏ى به‏سه‏ر ئه‏و زمانه‏و ريٌبازه‏كانيدا هاتووه له قورئانه‏وه بنچينه ده‏گرىٌ.

    وه نه‏ته‏وه‏ى عه‏ره‏ب كه پيٌغه‏مبه‏ر به قورئان له‏گه‏لٌيان دواوه هه‏ستيان كرد كه قورئان له ريٌبازى به‏يانه‏كانى و له چوٌنيه‏تى ده‏ربرٍينه‏كانيدا به هيچ شيٌوه‏يه‏ك له‏و ريٌبازو ده‏ربرٍينانه ناچىٌ كه له‏سه‏رى راهاتوون و لىٌ‏ى نزيك نابيٌته‏وه، هه‏تا يه‏كيٌكيان[1] كاتىٌ گويٌى له قورئان راگرتبوو، گوتويه‏تى:

    «والله لقد سمعت كلاماً ما هو من كلام الأنس، ولا هو من كلام الجن و إن له لحلاوة، و إن عليه لطلاوةً و إن أعلاه لمثمر و إن أسفله لمغدق و إنه ليعلوا و ما يعلى و إنه ليحطم ما تحته» - واته: به‏و خوايه گويٌم له قسه‏يه‏ك بووه، ئه‏وه نه قسه‏ى مروٌثانه‏و نه قسه‏ى ئه‏جندانه. شيرينه‏و ده‏لٌيٌى پاشماوه‏ى ده‏ربرٍينه‏و لاى سه‏ره‏وه‏ى به‏رهه‏مداره‏و لاى خواره‏وه‏ى ئاوداره‏و به‏رز ده‏بيته‏وه‏و هيچى به‏سه‏ر ناكه‏ويٌت و ئه‏وه‏ى له خواره‏وه‏شى بيٌت تيٌكى ده‏شكيٌنىٌ.

    ئينجا له‏به‏ر ئه‏وه‏ى هه‏ستيان كرد قورئان زوٌر كاريگه‏ره‏و له توانايه گه‏وره‏كه‏ى ده‏ترسان ده‏رونيان بگوٌرٍىٌ، بوٌيه ماوه‏يان به خوٌيان نه‏ده‏دا گويٌى لىٌ‏رابگرن، ئه‏وه‏ش به‏لٌگه‏يه كه به‏رزى راگه‏ياندنه‏كه‏ى قورئان جيا ده‏كاته‏وه‏و ده‏يسه‏لٌميٌنىٌ كه گوٌرٍانيٌكى به‏رده‏وامى ئه‏و شتانه نيه كه له‏سه‏رى راهاتوون. كه پيٌغه‏مبه‏ر به به‏رده‏وامى به‏ره‏و روويان ده‏بووه‏و ته‏حداى ده‏كردن له به‏رامبه‏ر دا نه‏يان‏توانى خوٌراگرن و خوٌيان به‏ده‏سته‏وه دا، چونكه پيٌغه‏مبه‏ر رايگه‏ياند كه به هه‏موويان ناتوانن قورئانيٌكى تر وه‏كو ئه‏م قورئانه بيٌنن، جاريٌكى تر دووپاتى كرده‏وه‏و گوتى: ناتوانن ده سووره‏تى وه‏كو ئه‏و بيٌنن و له سىٌ‏يه‏مدا گوتى ناتوانن ته‏نانه‏ت يه‏ك سووره‏تيش بيٌنن به سووره‏ته‏كانى قورئانى پيروٌز بچىٌ. پيٌغه‏مبه‏ر هه‏موو ئه‏وانه‏ى به ئاشكرا به كوٌمه‏لٌگايه‏ك راگه‏ياند كه جگه له پيٌشه‏سازى ره‏وانبيٌژى هيچ پيٌشه‏سازى‏يه‏كى ترى نه‏ده‏زانى‏و جگه له هونه‏رى گفتوگوٌ هونه‏ريٌكى تر فيٌر نه‏ببوو، له‏سه‏ر هيچ شتيٌك رانه‏هاتبوو، وه‏ك ئه‏وه‏ى له‏سه‏ر رووبه‏روو بوونه‏وه‏و ته‏حه‏دا كردن و پيٌدا هه‏لٌگوتن راهاتبوون و له‏سه‏ر هيچ فه‏رمانيٌك سوور نه‏بوون، وه‏ك سووربوونيان له‏سه‏ر چوار ده‏وره گرتن و كوژاندنه‏وه‏ى نورى ئه‏و په‏يامه نوىٌ‏يه، له‏گه‏لٌ هه‏موو ئه‏وانه‏شدا ئه‏و كوٌمه‏لٌگايه‏ى تووشى ئه‏و ته‏حه‏دايه گه‏ورانه ببوو،نه‏يويست خوٌى تاقى‏بكاته‏وه و هه‏ولٌ بدات له شتيٌكدا به‏رهه‏لٌستى قورئان بكات، چونكه له‏و باوه‏رٍه‏دابوون كه ويٌژه‏ى قورئان زوٌر له سه‏ره‏وه‏ى تواناى زمانه‏وانى و هونه‏رييه‏كانى ئه‏وانه‏وه‏يه، سه‏ير له‏وه دايه ئه‏وه‏ى ئه‏و خوٌراكه ويٌژه‏يى‏يه نوىٌ‏يه‏ى بوٌ هه‏لٌگرتوون، پياويٌكه چل سالٌ له‏گه‏لٌيان ژياوه‏و له‏و ماوه‏يه‏دا له هيچ شانوٌيه‏كى ويٌژه‏يى به‏شدارى نه‏كردووه‏و هه‏روه‏ها هيچ هونه‏ريٌك له هونه‏ره‏كانى ره‏وانبيٌژى له‏سه‏ر به‏دى‏نه‏كراوه.

    ئه‏وه بوو چه‏ند تايبه‏تمه‏ندى‏يه‏كى ئه‏و په‏يامه‏ى كه پيٌغه‏مبه‏ر(د.خ) به هه‏موو جيهانى راگه‏ياند.

    جا ليٌره‏دا روٌلٌى هه‏نگاوى سىٌ‏يه‏م ديٌت، بوٌ ئه‏وه‏ى له‏سه‏ر بنچينه‏ى ئيستقراى زانستيه‏وه دووپاتى بكه‏ينه‏وه له ميٌژووى كوٌمه‏لٌگاكانه‏وه كه ئه‏و په‏يامه به‏و تايبه‏تمه‏نديانه‏ى له هه‏نگاوى دووه‏مدا خويٌندمان، به راده‏يه‏كى زوٌر له‏و بارودوٌخ هوٌكارانه‏ى كه له هه‏نگاوى يه‏كه‏مدا يه‏كه‏مدا خستمانه روو، گه‏وره‏تره، جا ميٌژووى كوٌمه‏لٌگاكان ئه‏گه‏رچى له حالٌه‏تيٌكى زوٌر دا له‏سه‏ر ئاستى كوٌمه‏لٌگاكه‏يدا به‏رز بوونه‏وه‏ى مروٌثيٌكى به خوٌيه‏وه ديوه‏و سه‏ركردايه‏تى ده‏كات و به‏ره‏و پيٌشه‏وه‏ى ده‏بات، به‏لاٌم ئيٌمه ليٌره له‏به‏ر ئه‏وه‏ى جياوازى‏يه‏كى زوٌر هه‏يه به‏ره‏و رووى حالٌه‏تيٌكى له‏م جوٌره نابيٌنه‏وه. جا ئيٌمه له لايه‏كه‏وه به‏ره‏و رووى به‏رزبوونه‏وه‏يه‏كى گه‏وره‏و گوٌرٍانيٌكى هه‏مه لايه‏نى ژيان ده‏بينه‏وه كه ته‏نها هه‏نگاويٌكى پيٌشكه‏وتن نيه، به‏لٌكو وه‏رگه‏رٍانيٌكى ئه‏و ئه‏رزش و مانايانه‏يه كه به لايه‏نه‏كانى ژيان به‏ستراونه‏ته‏وه بوٌ حالٌه‏تيٌكى باشتر. جا كوٌمه‏لٌگاى هوٌزگه‏رى له‏سه‏ر ده‏ستى پيٌغه‏مبه‏ر(د.خ) يه‏كسه‏ر به‏رز بووه‏وه بوٌ باوه‏رٍهيٌنان به كوٌمه‏لٌگاى يه‏كگرتووى جيهان، وه كوٌمه‏لٌگاى بت‏په‏رستى يه‏كسه‏ر بوٌ ئايينى خوداپه‏رستى به‏رز بووه‏وه كه هه‏موو ئايينه خواپه‏رستيه‏كانى ترى راست كرده‏وه‏و ئه‏و داستانه نارٍاست و گوٌرٍانانه‏ى پىٌ‏يانه‏وه نووسا بوون هه‏مووى لابردن، وه ئه‏و كوٌمه‏لٌگايه‏ى كه به ته‏واوه‏تى ناوه‏روٌكى بوٌش بوو بوٌ كوٌمه‏لٌگايه‏كى ده‏رون پرٍى بته‏وى ته‏واو گوٌرٍا، به‏لٌكو بوٌ كوٌمه‏لٌگايه‏كى پيٌشه‏نگى سه‏ركرده بوٌ شارستانيه‏تيٌك هه‏موو دونياى رووناك كرده‏وه.

    له لايه‏كى تريشه‏وه هه‏ر گوٌرٍانيٌكى ته‏واو له كوٌمه‏لٌگا، ئه‏گه‏ر له دايك بووى بارودوٌخ و هوٌكاره هه‏ست پيٌكراوه‏كان بىٌ، هه‏رگيز له خوٌرٍاو له ناكاو نابىٌ و هه‏روه‏ها نابىٌ له‏و قوٌناغانه‏ى كه رىٌ‏خوٌشكه‏رى بوونه دابرٍاو بىٌ و ده‏بىٌ له‏گه‏لٌ ره‏وته‏كه‏ى پيٌشترى هاوكار بىٌ كه هه‏ميشه له لايه‏نى هزرى و روحيه‏وه له گه‏شه‏كردندا بووه، هه‏تا له ناوه خوٌيدا سه‏ركرده‏يه‏كى لىٌ‏هاتوو بوٌ پيٌشه‏وايه‏تى كردنى پىٌ‏بگه‏يه‏نىٌ كه له‏سه‏ر ئه‏و بنچينه‏يه له پيٌناوى گوٌرٍان و پيٌشكه‏وتنى كوٌمه‏لٌگادا كار بكات.

    جا ليٌكوٌلٌينه‏وه‏و به‏راورديٌك له ميٌژووى گوٌرٍانكارييه‏كان له كوٌمه‏لٌگا جياكاندا روونى ده‏كاته‏وه كه هه‏ر كوٌمه‏لٌگايه‏ك گوٌرٍانيٌكى هزرى به خوٌيه‏وه ببينىٌ له شيٌوه‏ى چاندنى توٌى جياجيا له زه‏مينه‏ى ئه‏و كوٌمه‏لٌگايه‏وه ده‏ست پىٌ ده‏كات، پاشان ئه‏و نه‏مامانه يه‏ك ده‏گرن و ره‏وتيٌكى هزرى پيٌك‏ده‏هيٌنن و به‏ره به‏ره شاكارى ئه‏و ره‏وته روون ده‏بيٌته‏وه‏و له ناوه خوٌيدا سه‏ركرده‏يه‏ك پىٌ‏ده‏گه‏يه‏نيٌت بوٌ ئه‏وه‏ى پيٌشه‏وايه‏تى بكات، هه‏تا له‏سه‏ر شانوٌ وه‏كو نويٌنه‏رى رووى به‏شيٌك كه له كوٌمه‏لٌگادا ده‏ژى، به ديار ده‏كه‏وىٌ‏و دژايه‏تى رووه ره‏سميه‏كه‏ى كوٌمه‏لٌگا ده‏كات، وه له نيٌو ئه‏و به‏ربه‏ره‏كانى‏يه ئه‏و ره‏وته فراوان ده‏بيٌت هه‏تا به‏ره به‏ره ده‏ست به‏سه‏ر هه‏موو شتيٌك داده‏گرىٌ.

    وه به پيٌچه‏وانه‏ى ئه‏و بوٌچوونه ده‏بينين كه موحه‏ممه‏د(د.خ) له ميٌژووى ئه‏و په‏يامه نوىٌ‏يه‏دا بازنه‏يه‏كى زنجير نه‏بووه‏و نويٌنه‏رايه‏تى ره‏وتيٌكى نه‏كردووه‏و ئه‏و هزر و ئه‏رزش و بوٌچوونانه‏ى هيٌناويه‏تى هيچ بن و بنه‏چه‏كى له زه‏مينه‏ى ئه‏و كوٌمه‏لٌگايه‏ى تيايدا پىٌ‏گه‏يشتووه نه‏بووه، به‏لاٌم ئه‏و ره‏وته‏ى كه له يه‏كه‏مين ده‏سته‏ى موسلٌمانان له‏سه‏ر ده‏ستى پيٌغه‏مبه‏ر(د.خ) پيٌك‏هات، ئه‏وه په‏يام‏و سه‏ركرده دروستى كردوون، وه نه‏بىٌ ئه‏وه‏ش ئه‏و كه‏ش و هه‏وايه بىٌ كه په‏يامه‏كه‏ى تيادا له دايك بووه‏و سه‏ركرده‏ى تيادا دروست بووه. بوٌيه ده‏بينين كه جياوازى نيٌوان به‏رهه‏مى پيٌغه‏مبه‏رو به‏رهه‏مى هه‏ر يه‏ك له‏وانه‏ى ره‏وتى نوىٌ‏يان پيٌك‏هيٌناوه ته‏نها جياوازى پله‏يه‏ك نيه، وه‏كو ئه‏و جياوازى‏يانه‏ى له نيٌوان ده‏نكه توٌوه‏كان به ديار ده‏كه‏وىٌ، به‏لٌكو جياوازى‏يه‏كى بنه‏رٍه‏تى بىٌ سنووره.

    ئه‏وه‏ش ده‏يسه‏لٌميٌنىٌ كه موحه‏ممه‏د(د.خ) پارچه‏يه‏كى ره‏وت نه‏بووه، به‏لٌكو ئه‏و ره‏وته نوىٌ‏يه پارچه‏يه‏كى موحه‏ممه‏د(د.خ) بووه. وه له لايه‏نى سىٌ‏يه‏مه‏وه ميٌژوو ده‏يسه‏لٌميٌنىٌ كه سه‏ركردايه‏تى فيكرى و باوه‏رٍى و كوٌمه‏لاٌيه‏تى ره‏وتيٌكى نوىٌ، ئه‏گه‏ر له ميانه‏ى بزووتنه‏وه‏يه‏كى گوٌرٍانى فيكرى و كوٌمه‏لاٌيه‏تيدا له يه‏ك ميحوره‏دا يه‏كى گرته‏وه، پيٌويسته له‏و ميحه‏وه‏ره دا تواناو و روٌشنبيرى و زانيارييه‏كى زوٌر هه‏بىٌ بوٌ ئه‏وه‏ى له‏گه‏لٌيدا بگونجىٌ و پيٌويسته به پيٌى ئه‏و ريٌبازانه‏ى له ژيانى خه‏لٌكدا پياده ده‏كرىٌ، ئاماده بىٌ، هه‏روه‏ها ده‏بىٌ جوٌره كاركردنيٌكى تيٌدا بىٌ هه‏تا پيٌى بگه‏يه‏نىٌ و له‏سه‏ر هيٌلٌى سه‏ركردايه‏تى ئه‏و ره‏وته‏ى دابنىٌ - به‏لاٌم به پيٌچه‏وانه‏ى ئه‏م جوٌره بوٌچوونه ده‏بينين كه خودى موحه‏ممه‏د(د.خ) به خوٌى سه‏ركردايه‏تى فيكرى و باوه‏رٍى و كوٌمه‏لاٌيه‏تى گرتبووه ده‏ست و پياده‏ى ده‏كرد، به بىٌ ئه‏وه‏ى ميٌژووه‏كه‏ى (وه‏ك مروٌثيٌكى بىٌ‏سه‏وادى نه‏خويٌنده‏وار و هيچ شتيٌكى له‏باره‏ى روٌشنبيرى و ئايينه‏كانى پيٌشتر نه‏ده‏زانى) له لايه‏نى روٌشنبيرى‏يه‏وه بوٌ ئه‏و سه‏ركردايه‏تيه هه‏لٌيبژيٌرىٌ‏و بىٌ ئه‏وه‏ى هيچ رىٌ‏خوٌشكه‏ريٌكى هه‏بىٌ بوٌ ئه‏و سه‏ركردايه‏تيه له ناكاوه يارمه‏تى بدات.

    جا له‏به‏ر روٌشنايى هه‏ر هه‏موو ئه‏وانه‏دا ده‏گه‏ينه هه‏نگاوى چواره‏م كه تيايدا به‏ره‏و رووى يه‏ك ماناى ريٌك و پيٌك و شياو بوٌ ئه‏و هه‏لٌويٌسته ده‏بيٌنه‏وه كه ئه‏ويش گريمانه كردنى هوٌكاريٌكى تره له پشت ئه‏و بارودوٌخ و هوٌكاره هه‏ست پيٌكراوانه وه‏ستا بىٌ، كه ئه‏ويش هوٌكارى سروشه (وه‏حى‏يه). هوٌكارى پيٌغه‏مبه‏رايه‏ته‏يه كه نويٌنه‏رى ده‏ست تىٌ‏وه‏ردانى ئاسمانه له ريٌنمايى كردنى زه‏ويدا. خودا له سووره‏ى شورادا، ئايه‏تى 52 ده‏فه‏رموىٌ: «وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ روحاً مِن أَمرِنَا مَا كُنْتَ تَدرى ما الْكِتابَ وَلآ الاِيمانَ وَ لكِنَّ جَعَلْنَاهُ نُوراً نَهِدى بِهِ مَنْ نَشَاءُ مِنْ عِبادِنا وَ اِنَّكَ لَتَهِدىَ إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقِيم» - واته: وه هه‏روه‏ها بوٌ پيٌغه‏مبه‏رانى پيٌشين وه‏حيمان نارد ، بوٌ توٌيش روح و كه‏لام (واته قورئان) به فه‏رمانى خوٌمان به توٌ وه‏حى كرد، توٌ نه‏تده‏زانى كتيٌب و برٍوا چيه (و له ناوه‏روٌكى قورئان بىٌ ئاگابووى)، به‏لاٌم ئيٌمه ئه‏وه‏مان كرده نورىٌ كه به هوٌى ئه‏وه‏وه هه‏ركه‏س له به‏نده‏كانى ئيٌمه كه بمانه‏وىٌ به‏وه ريٌنويٌنى ده‏كه‏ين. وه به‏رٍاستى توٌ بوٌ لاى ريٌگاى راست ريٌنويٌنى ده‏كه‏يت.

 

 

    *  *  *

 

 

    روٌلٌى هوٌكاره‏كان و شته‏كاريگه‏ره‏كان‏

 

    وه نه‏بىٌ ناردنى په‏يامه‏كه له‏سه‏ر بنچينه‏ى وه‏حى و به يارمه‏تى ئاسمان له جياتى هوٌكارو بارودوٌخه هه‏ست پيٌكراوه‏كان، ماناى پووچه‏لٌ كردنه‏وه‏ى كاريگه‏ريه‏تى ئه‏و هوٌكارو بارودوٌخانه رابگه‏يه‏نىٌ، به‏لٌكو ئه‏وانه به پيٌى په‏ندو نه‏ريتى دونيابوون و كوٌمه‏لاٌيه‏تيه گشتيه‏كان كاريگه‏ريه‏تى خوٌيان هه‏ر هه‏يه، به‏لاٌم كاريگه‏رييه‏كه‏يان له چوٌنيه‏تى رووداوه‏كان و ئه‏و شتانه‏ى ليٌيان ديٌنه ئه‏نجام بوٌ به‏رژه‏وه‏ندى سه‏ركه‏وتنى په‏يامه‏كه يا خود بوٌ ريٌگرتن له‏م سه‏ركه‏وتنه به روونى به ديارده‏كه‏وىٌ، جا كه په‏يامه‏كه (وه‏كو ناوه‏روٌك) راستيه‏كى خوداوه‏ندى‏يه له سه‏ره‏وه‏ى مه‏رج و بارودوٌخه ماددى‏يه‏كانه، به‏لاٌم پاش گوٌرٍانى بوٌ بزووتنه‏وه‏و كاركردنى به‏رده‏وام له پيٌناوى گوٌرٍانكارييدا، ده‏توانرىٌ به‏و بارودوٌخ و تيٌك‏ئالٌوٌزى و هه‏ستانه‏ى كه تيايدا روو ده‏دات ببه‏ستريٌته‏وه.

    بوٌ نموونه ئه‏گه‏ر بلٌيٌين مروٌثى عه‏ره‏بى له ساتيٌكى تورٍه‏ييدا ئه‏و به‏رده‏ى ده‏شكاند كه خوايه‏كه‏ى و نويٌنه‏رى به‏رزى خوٌى تيايدا ده‏ديت، هه‏ستى به پارچه پارچه بوون و بزربوونى كه‏سايه‏تى خوٌى ده‏كرد، يا خود خواردنى پارچه حه‏لوايه‏ك له ساتيٌكى برسيٌتيدا، وايان ليٌكرد كه به‏ره‏و ئه‏و په‏يامه نوىٌ‏يه برٍوانىٌ.

    يان ئه‏گه‏ر بلٌيٌين هه‏ستى هه‏ژارو زه‏حمه‏تكيٌشانى كوٌمه‏لٌگاى عه‏ره‏بى به زولٌم  و زوٌردارى له لايه‏ن سوودخوٌران و زوٌرداران، هانى داون بوٌ ئه‏وه‏ى لايه‏نگيرى ئه‏و بزووتنه‏وه نوىٌ‏يه بكه‏ن كه سوود خوٌرى و سه‏رمايه‏دارى له‏ناو ده‏بات و ئالاٌى دادگه‏رى به‏رز ده‏كاته‏وه. يان بلٌيٌين كه هه‏ستى هوٌزگه‏ريه‏تى روٌلٌيٌكى گرنگى له ژيانى په‏يامه‏كه‏دا يارى كردووه. جا ئه‏گه‏ر له‏سه‏ر ئاستى خوٌ جىٌ‏يه‏تى بىٌ، وه‏ك هه‏ستى به‏ره‏نگارى و به‏ربه‏ره‏كانى له نيٌوان هوٌزه‏كانى قوره‏يش و پله‏و پايه‏ى هوٌزه‏كه‏ى پيٌغه‏مبه‏ر له دوژمنانى پاراستووه، يا خود له‏سه‏ر ئاستى نه‏ته‏وه‏يى وه‏ك هه‏ستى عه‏ره‏به‏كانى خوارووى نيوه دورٍگه له به‏رامبه‏ر عه‏ره‏به‏كانى باكووريدا. يان ئه‏گه‏ر گوتيان بارودوٌخه رووخاوه‏كه‏ى جيهانى ئه‏و سات و ئه‏و حالٌه‏ته ناخوٌشانه‏ى هه‏ردوو ده‏ولٌه‏تى گه‏وره‏ى روٌمانى و فارسى له‏سه‏ر شانوٌى نيٌو ده‏ولٌه‏تى كه له‏و كاتيدا پىٌ‏يدا ده‏رٍوٌيشتن، ئه‏و دوو هيٌزه گه‏وره‏يه‏ى به يه‏كترى‏يه‏وه خه‏ريك كردو نه‏ى‏هيٌشت به يه‏كه‏وه هيٌرش بكه‏نه سه‏ر ئه‏و بزووتنه‏وه نوىٌ‏يه له نيوه دورٍگه‏ى عه‏ره‏ب و پيٌش په‏ره‏سه‏ندنى له‏به‏رى بچويٌنن. ئه‏گه‏ر هه‏ر شتيٌك له‏م باره‏يه‏وه بگوترىٌ له‏وانه شتيٌكى ريٌك‏و پيٌك و گونجاو و شياو بىٌ، به‏لاٌم ئه‏وه ماناى رووداوه‏كان ده‏گه‏يه‏نىٌ و ماناى خودى په‏يامه‏كه لىٌ‏ناداته‏وه.

 

 


[1] -وه‏ليد كورٍى موغيره بوو.

عنوان الکتاب